DOI Artikel:
Philios, Demetrius: Anaskaphai taphōn para tēn ieran odon
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14654#0053
8ο
ΑΝΑΣΚΑΦΑ1 ΤΛΦΩΝ ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ 0Δ0Ν
86
του π. Χ. αιώνος. Οί λοιποί ήσαν αναντιρρήτως
νεώτεροι καί τίνες τούτων εις τον 1ον μ. Χ. αιώνα
ά'νή κοντές.
Τρόπος ταφής. Η κατεύθυνσις των τάφων
από βορρά προς νότον ώρίζετο έξ αυτής τής
Ίερας όδου, εκατέρωθεν τής οποίας καί έ'κειντο
οί τάφοι" έξαίρεσιν δ' ώς είδομεν άπετέλουν οί
τάφοι Λ. καί Χ. Ταφή δέ ήτο το κρατούν εθι-
μον, διότι μόνον τρεΤς τούτων οί Ζ, θ' καί Ψ.
ένέκλειον τά κεκαυμένα όστα των νεκρών. Περί
τούτου £ οντος του λόγου οχι άσκοπον κρίνω νά
σημειώσω δτι δεν μοί φαίνεται ορθή ή γνώμη τών
είπόντων1 οτι εις έπικράτησιν του έθίμου τής
απλής ταφής είχε συντελέσει καί ό Χριστιανισμός.
"Οταν ό Χριστιανισμός έξενίκησε καί κατέλυσε
τήν έΦγικήν θρησκείαν, τοτε συγκατέλυσεν αναμ-
φιβόλως καί το εθιμον τής καύσεως τών νεκρών,
ώς εις τά δόγματα αύτου έναντιούμενον. Αλλ1
όσον εμοιγε γνωστόν ή απΧτ\ ταφή, αυτή καί
μόνη εν χρήσει ούσα, έν τή κυρίως Ελλάδι του-
λάχιστον, κατά τους προϊστορικούς χρόνους2,
ουδέ κατά τον 10ον καί 90ν π. Χ. αιώνα, οπότε
καί ήρξατο είσαγόμενον, ώς φαίνεται, τό εθιμον
τής καύσεως τών νεκρών, τέλεον εξέλιπε, έν οέ
τοις έπειτα χρόνοις απέβη καί πάλιν τό έπικρατέ-
στερον εθιμον. *Αν εις τούτο συνετέλεσαν νέαι
μεταβολαί εις τάς περί μελλούσης ζωής δοξασίας
τών Ελλήνων είναι ζήτημα, περί ού ού'τε δύνα-
μαι ούτε θέλω νά κάμω λόγον ένταΰθα. Γνωστόν
δε ότι ή ταφή πολύ τής καύσεως οίκονομικωτέρα
είναι.
Περίεργα φαινόμενα. Έσημείωσα καί ανωτέρω
οτι Ό τάφος Ζ είναί τι, δσον οίδα, πρωτοφανές ώς
προς τον τρόπον τής οικοοομιας τινα ο ειγον αρα
γε σκοπόν αί πέριξ πώριναι πλίνθοι, αί οιονεί δά-
πεόον άποτελουσαι; Άρά γε όπως έπ' αύτου ή
ίδρυμένον καταφανές τι καί όρατόν σήμα, άγαλμα
ή στήλη ή τι τοιούτον; Καί τούτου τεθέντος τίς
ήν ό νεκρός, ου ό τάφος έ'κρυπτεν έν κάλπιδι τά
κεκαυμένα όστα; Βεβαίως τό μνημεΐον δεν ήτο έξ
έκείνων τά όποια ό Παυσανίας είδε καί περιγράφει
1 Παράβ. Χέρτσβεργ, Ιστορία τής Ελλάδος επί τής 'Ρωμαΐκής
κυριαρχίας, τομ.. Β, σελ. 631 (τής υπό Καρολιδου εις τήν Ελληνι-
κή ν μεταφράσεως εν τή Βιβλιοθήκη Μαρασλή).
2 Τήν έν τη Άρχ. Έφημ. 1898, σελ. 75, γνώμην τοΰ συνάδελ-
φου Σκια δεν αποδέχομαι.
(Ί, 36, 3 καί εξής) κατά τούτο τό τμήμα τής
Ίερας όδου.
Περίεργος δ' είναι καί ή εύρεσις έν τω τάφω
Κ τής μικρας μαρμάρινης κεφαλής (ί'δε ανωτέρω
σελ. 69) τής προς τήν παραδεδομένην κεφαλήν
του Ιπποκράτους όμοιαζούσης. *Αρά γε ό έν τω
τάφω τεθαμμένος ήν ιατρός καί έντευθεν καί τά
ιατρικά (;) έκεΐνα έργαλεΐα τά συντεΟαμμένα ;
Πολλάκις βεβαίως έκ τών συντεθαμμένων κτερι-
σμάτων εικάζεται καί τίς ήτο ό έν τω τάφω κατα-
τεθειμένος νεκρός. Αλλά καί δεν γινώσκω παρά-
δειγμα άλλο, καθ' ο νεκρός έδήλου το έπάγγελμα
αύτου καί δια τής έν τω τάφω καταθέσεως τής
εικόνος γνωστού καί οιονεί άργηγοΟ του έπαγγέλ-
ματος προσώπου. *Αν δε ή παρατήρησις του Σκια
είναι ορθή δτι ή έν τω κρανίω οπή προέρχεται έκ
πληγής βέλους1, τότε πρέπει νά ύποθέσωμεν δτι
ό περί ού ο λόγος νεκρός έν πολεμώ ίσως πλη-
γωθείς απέθανε. Περί δε τής τραγικής προσωπίδος
(ίδε σελ. 77) ευλόγως θά ήδυνάμεθα νά ύποθέ-
σωμ,εν δτι έκόσαει ποτέ τον τάορόν ύποκριτου τι-
νος, ίσως οχι άσήμου, τών χρόνων έκείνων, όχι
δμως βεβαίως καί του Θεοδώρου, ού μνημονεύει ό
Παυσανίας (1, 37, 3).
Αλλά τί νά ύποθέσωμεν πεοί τών δύο άναγλύ-
φων του τάφου Ά ; Βεβαίως το έτερον τούτων τά
κολοβον καί άνεστρααμένως τεθειαένον (ίδε σελ.
75), αποτελούν δε τήν μεσημβρινήν, ώς έρρήθη,
πλευράν αύτου, είχε ληφθή εξ άλλου πρότερον
καταστραφέντος μνημείου καί ετέθη έν τω τάφω
Ξ ώς κοινός λίθος. Αλλά τό έτερον τό καί σώον
καί ύπερέγον του καλύα.α.ατος του τά^ου περί
Γ Λ. Γ ι 1 ι ι
τά 0,30 (παράβ. άνωτ. σελ. 75); "Οτι ό έν τω
τάφω ϋ τεθαμμένος νεκρός ήδύνατο νά ήναι γυνή,
είναι πιθανώτατον, άλλ' δτι ήτο ό τάφος τής
'/Ι^^ο^ους, δεν τό πιστεύω καί νομίζω δτι καί
τοΰτο το άνάγλυφον έλήφθη, ώς καί τό έτερον,
έξ άλλου πρότερον καταστραφέντος μνημείου καί
1) Τδ τεμάχιον τοΰ κρανίου εΰ'ρηται έν τω Ανθρωπολογικοί Μου-
σείω τώ έν τή Σιναία Ακαδημία. Έν τω αΰτω μουσείω υπάρ'/ε
ωσαύτως καί έτερον κρανίον φέρον όμοίαν όπήν, δπερ ευρέθη κατάι
Δεκέμδριον 1899 εν τιν. τάφω άνακαλυφθέντι κατά τήν θεμελίωσιν
τής παρά τήν όδόν Λενορμάν μικράς γέφυρας του σιδηροδρόμου
Π. Α. Π., είδε δ' αυτό ό Σκιάς. Ό τάφος εμπεριείχε δύο κοινάς
ληκύθους καί έτερα δύο αγγεία τοΰ Δ' ή τοΰ Γ' π. Χ. αιώνος καί
χαλκήν στλεγγίδα.
ΑΝΑΣΚΑΦΑ1 ΤΛΦΩΝ ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΙΕΡΑΝ 0Δ0Ν
86
του π. Χ. αιώνος. Οί λοιποί ήσαν αναντιρρήτως
νεώτεροι καί τίνες τούτων εις τον 1ον μ. Χ. αιώνα
ά'νή κοντές.
Τρόπος ταφής. Η κατεύθυνσις των τάφων
από βορρά προς νότον ώρίζετο έξ αυτής τής
Ίερας όδου, εκατέρωθεν τής οποίας καί έ'κειντο
οί τάφοι" έξαίρεσιν δ' ώς είδομεν άπετέλουν οί
τάφοι Λ. καί Χ. Ταφή δέ ήτο το κρατούν εθι-
μον, διότι μόνον τρεΤς τούτων οί Ζ, θ' καί Ψ.
ένέκλειον τά κεκαυμένα όστα των νεκρών. Περί
τούτου £ οντος του λόγου οχι άσκοπον κρίνω νά
σημειώσω δτι δεν μοί φαίνεται ορθή ή γνώμη τών
είπόντων1 οτι εις έπικράτησιν του έθίμου τής
απλής ταφής είχε συντελέσει καί ό Χριστιανισμός.
"Οταν ό Χριστιανισμός έξενίκησε καί κατέλυσε
τήν έΦγικήν θρησκείαν, τοτε συγκατέλυσεν αναμ-
φιβόλως καί το εθιμον τής καύσεως τών νεκρών,
ώς εις τά δόγματα αύτου έναντιούμενον. Αλλ1
όσον εμοιγε γνωστόν ή απΧτ\ ταφή, αυτή καί
μόνη εν χρήσει ούσα, έν τή κυρίως Ελλάδι του-
λάχιστον, κατά τους προϊστορικούς χρόνους2,
ουδέ κατά τον 10ον καί 90ν π. Χ. αιώνα, οπότε
καί ήρξατο είσαγόμενον, ώς φαίνεται, τό εθιμον
τής καύσεως τών νεκρών, τέλεον εξέλιπε, έν οέ
τοις έπειτα χρόνοις απέβη καί πάλιν τό έπικρατέ-
στερον εθιμον. *Αν εις τούτο συνετέλεσαν νέαι
μεταβολαί εις τάς περί μελλούσης ζωής δοξασίας
τών Ελλήνων είναι ζήτημα, περί ού ού'τε δύνα-
μαι ούτε θέλω νά κάμω λόγον ένταΰθα. Γνωστόν
δε ότι ή ταφή πολύ τής καύσεως οίκονομικωτέρα
είναι.
Περίεργα φαινόμενα. Έσημείωσα καί ανωτέρω
οτι Ό τάφος Ζ είναί τι, δσον οίδα, πρωτοφανές ώς
προς τον τρόπον τής οικοοομιας τινα ο ειγον αρα
γε σκοπόν αί πέριξ πώριναι πλίνθοι, αί οιονεί δά-
πεόον άποτελουσαι; Άρά γε όπως έπ' αύτου ή
ίδρυμένον καταφανές τι καί όρατόν σήμα, άγαλμα
ή στήλη ή τι τοιούτον; Καί τούτου τεθέντος τίς
ήν ό νεκρός, ου ό τάφος έ'κρυπτεν έν κάλπιδι τά
κεκαυμένα όστα; Βεβαίως τό μνημεΐον δεν ήτο έξ
έκείνων τά όποια ό Παυσανίας είδε καί περιγράφει
1 Παράβ. Χέρτσβεργ, Ιστορία τής Ελλάδος επί τής 'Ρωμαΐκής
κυριαρχίας, τομ.. Β, σελ. 631 (τής υπό Καρολιδου εις τήν Ελληνι-
κή ν μεταφράσεως εν τή Βιβλιοθήκη Μαρασλή).
2 Τήν έν τη Άρχ. Έφημ. 1898, σελ. 75, γνώμην τοΰ συνάδελ-
φου Σκια δεν αποδέχομαι.
(Ί, 36, 3 καί εξής) κατά τούτο τό τμήμα τής
Ίερας όδου.
Περίεργος δ' είναι καί ή εύρεσις έν τω τάφω
Κ τής μικρας μαρμάρινης κεφαλής (ί'δε ανωτέρω
σελ. 69) τής προς τήν παραδεδομένην κεφαλήν
του Ιπποκράτους όμοιαζούσης. *Αρά γε ό έν τω
τάφω τεθαμμένος ήν ιατρός καί έντευθεν καί τά
ιατρικά (;) έκεΐνα έργαλεΐα τά συντεΟαμμένα ;
Πολλάκις βεβαίως έκ τών συντεθαμμένων κτερι-
σμάτων εικάζεται καί τίς ήτο ό έν τω τάφω κατα-
τεθειμένος νεκρός. Αλλά καί δεν γινώσκω παρά-
δειγμα άλλο, καθ' ο νεκρός έδήλου το έπάγγελμα
αύτου καί δια τής έν τω τάφω καταθέσεως τής
εικόνος γνωστού καί οιονεί άργηγοΟ του έπαγγέλ-
ματος προσώπου. *Αν δε ή παρατήρησις του Σκια
είναι ορθή δτι ή έν τω κρανίω οπή προέρχεται έκ
πληγής βέλους1, τότε πρέπει νά ύποθέσωμεν δτι
ό περί ού ο λόγος νεκρός έν πολεμώ ίσως πλη-
γωθείς απέθανε. Περί δε τής τραγικής προσωπίδος
(ίδε σελ. 77) ευλόγως θά ήδυνάμεθα νά ύποθέ-
σωμ,εν δτι έκόσαει ποτέ τον τάορόν ύποκριτου τι-
νος, ίσως οχι άσήμου, τών χρόνων έκείνων, όχι
δμως βεβαίως καί του Θεοδώρου, ού μνημονεύει ό
Παυσανίας (1, 37, 3).
Αλλά τί νά ύποθέσωμεν πεοί τών δύο άναγλύ-
φων του τάφου Ά ; Βεβαίως το έτερον τούτων τά
κολοβον καί άνεστρααμένως τεθειαένον (ίδε σελ.
75), αποτελούν δε τήν μεσημβρινήν, ώς έρρήθη,
πλευράν αύτου, είχε ληφθή εξ άλλου πρότερον
καταστραφέντος μνημείου καί ετέθη έν τω τάφω
Ξ ώς κοινός λίθος. Αλλά τό έτερον τό καί σώον
καί ύπερέγον του καλύα.α.ατος του τά^ου περί
Γ Λ. Γ ι 1 ι ι
τά 0,30 (παράβ. άνωτ. σελ. 75); "Οτι ό έν τω
τάφω ϋ τεθαμμένος νεκρός ήδύνατο νά ήναι γυνή,
είναι πιθανώτατον, άλλ' δτι ήτο ό τάφος τής
'/Ι^^ο^ους, δεν τό πιστεύω καί νομίζω δτι καί
τοΰτο το άνάγλυφον έλήφθη, ώς καί τό έτερον,
έξ άλλου πρότερον καταστραφέντος μνημείου καί
1) Τδ τεμάχιον τοΰ κρανίου εΰ'ρηται έν τω Ανθρωπολογικοί Μου-
σείω τώ έν τή Σιναία Ακαδημία. Έν τω αΰτω μουσείω υπάρ'/ε
ωσαύτως καί έτερον κρανίον φέρον όμοίαν όπήν, δπερ ευρέθη κατάι
Δεκέμδριον 1899 εν τιν. τάφω άνακαλυφθέντι κατά τήν θεμελίωσιν
τής παρά τήν όδόν Λενορμάν μικράς γέφυρας του σιδηροδρόμου
Π. Α. Π., είδε δ' αυτό ό Σκιάς. Ό τάφος εμπεριείχε δύο κοινάς
ληκύθους καί έτερα δύο αγγεία τοΰ Δ' ή τοΰ Γ' π. Χ. αιώνος καί
χαλκήν στλεγγίδα.