DOI Artikel:
Rōmaios, Kōnstantinos Ath.: Anathēmatikos kadiskos met' epigraphēs
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14654#0085
149
αναθηματικός καδιςκος μετ' επιγραφής
150
βασθή μέχρι τοΟ τέλους τον ο αιώνος π.Χ., άλλα
το επίγραμμα δέν συνετάχθη έν τη αρκαδική δια-
λεχτώ άλλ' εν τή δωρική, ήτις πανταχού είχεν εί-
σαχθή τοτε ως φιλολογική γλώσσα. Αλλη όέ τις
επιγραφή εξ Όλυμπίας έπίσης άναφ-ρουσα τον Αλ-
225) ανήκει εις τους α. Χ.
χρόνους και ούδεμίαν δύναται νά έχη σημασίαν.
Προσέτι τά χειρόγραφα εχουσιν Αλφειός ή Αλ-
φεός, άλλα τί ταύτα πάντα έαποδίζουσιν νά δεχΟώ-
μεν διαλεκτικον τύπον μετ* τον -ιος έπιχώριον έν
Αρκαδία, Ηλιδι ή και άλλα/ου; Οχι μόνον ου-
δέν προς τούτο εμποδίζει, άλλ' υπάρχει καί τι τό
όποιον άντικρυς συνιστά τον διαλεκτικον τύπον Αλ-
φιός. Τούτο είναι άρ/αία ήλεια/.ή επιγραφή του
ε' αιώνος (ΒίΠρηΙίβΓσρΓ κ.τ.λ. άρ. 18), οπού προ-
κειμένου περί μισθώσεως άγρου τίνος ορίζεται, ίνα
τό αίσΟωυ,α αποδίδεται Άλφιοίω μηνόρ. Εχοαεν
δηλ. έν "Ηλιδι μήνα Άλφιοΐον και τό όνομα τούτο
είναι πιθανώτατον, οτι προήλθεν έκ του Αλφιου
του ποταμίου θεου. Επειδή ό εκτεταμένος ούτος
τύπος -ιοιος προϋποθέτει λέςιν καταλήγουσαν εις
ιος επομένως Αλφιος. Εινε δέ άπίθανον, ότι παρά
τώ Αλφιος τούτω οί δνοαάσαντες τον μήνα Ηλείοι
δέν άνελογίσθησαν τον παρ αύτοΐς έν Ολυμπία
έξίσουπρος τους 12 θεούς τιμώμενον ποτάμιον Οεον.
Τούτου τεθέντος είναι αδύνατον νά έςεφέοετο Αλ-
φειός Ό ποταμός παρά τοις Ηλείοις, διότι τότε ό
μήν θά έσχηματίζετο ή Άλφειο'ίος ή Άλφεοΐος. Ό
δέ σγηαατισμός όνοαάτων υ,ηνών έξ ονοαάτων θεών
ή ηρώων δέν είναί τι άσύνηθες. Εν Ηλιοι π.χ. εχο-
μεν μήνα Άπολλώνιον, Ήραΐον, Ήρακλεΐον έκ Δελ-
φών, Δαμάτριον Ερμαΐον έκ Βοιωτίας,Άρτευίτιον
Ύακίνθιον έκ Σπάρτη; καί πολλά άλλα (ί'δε Ββΐ-
ηαοΐι, Ττίλϊΐβ (Γ βρΐσΓΒρΗϊβ ^Γβςαβ σ. 484 κ.έ.).
Ούτως δύναται νά θεωρηθή ώς σχεδόν βέβαιον, οτι
ο ποταμός όπως και ό ποτάμιος θεός έξεφέρετο παρά
τοις Ήλείοις μετά του I και ούχι μετά του ΕΙ. Έξ
άλλου τό έπί του καδίσκου Άλφιος φαίνεται ό'τι
ονομάζει τον αυτόν ποτάμιον θεον έν Τεγεάτιδι. Αί
δύο λοιπόν αύται και καθ' έαυτάς πιθαναί γνώμαι
παραβαλλόμεναι καί αμοιβαίως στηρίζονται καί εις
μείζονα πιθανότητα έςαίρονται. Άν δέτις έρωτήση
τί είναι το πιθανώτερον, ότι εχομεν έν τή έπιγραφή,
"Αλφ ιν ή Αλφιόν, θά προετίμων το δεύτερον, αν
μή δι άλλο τι, διά τον λόγον ότι τιθεμένου, οτι οί
Άρκάδες ώνόμαζον τον Άλφειόν "Αλφιν·, έδει νά
μνημονευθή τούτο ύπό τίνος τών συγγραφέων ιδίως
τών γραμματικών ή λεξικογράφων, ώς ίκανώς άπο
της κοινής παραδόσεως διαφέρον. Υπολείπεται νυν
νά ζητήσωμεν έρμηνείαν του διαλεκτικού τούτου
τύπου μετά του ι του άντιτιθεμένου προς τον κοι-
νώς παραδεδομένον μετ' ει. Είνε δυ\ατόν τήν αυ-
τήν λέξιν τινές μέν τών Ελλήνων νά έξέφερον μετά
του ειος άλλοι δέ μετά του ιος; Περί τούτου έ'σχο-
μεν τήν εύτυχίαν νά τύχωμεν απαντήσεως έκ μέ-
ρους του παρ ήμΐν τά γλωσσικά άκριβοΟντος Κα-
θηγητού κ. Γ. Χατζιδάκι, ήτις έχει έπί λέξει ώς
εξής : « Ο τύπος Άλφιός ό πιστούμενος καί ύπό
του Ηλείου Άλφιοίω μηνόρ παρά τον συνήθη Αλ-
φειός Αλφεός οφείλει κατ' έμήν γνώμην νά παρα-
βληθή προς τά έπίθετα εις - ειος καί - ιος" πρβλ.
λιθίας στάλλας έκ Θεσσαλίας, άργύριος, βόϊος φοι-
νίκιος παρ' Επιχάρμω, δένδριον, χρύσιος, χάλκιος,
πορφυρίαν, κυνίαισι, φλέγιος, σιδαρίω έκ Λέσβου
παράτα συνήθη χρύσειος άργύρειος κλπ., όπως
ήδη ό Ε 8ο1ηΐ8βη έν Περιοδικά» ΚυΙιη Τόα.. ΑΒ'
σελ. 551-3 έδίδαςεν. Εν άλλοις λόγοις έκ θέμα-
τος άλφ- έσχηματίσθ/] διά της καταλήξεως-ειος
έπίθετον, όπερ μεταπτωτικώς άπέβαλεν έν τή κλί-
σει το ε καί κατά αικοον έν ταύτη υ.έν τη διαλέ-
κτω κατίσχυσεν ό εις - ειος έν άλλη δέ ό εις - ιος
τύπο;». Ή ερμηνεία αύτη αρκεί ήμΐν τελείως καί
προφυλάσσει εύεργετικώς άπο πάσης εσφαλμένης
έπιχειρήσεως.
Εν τέλει άς ίδωμεν άν τό άναθημάτιον τούτο
τοΟ Αλφειού δύναται νά εχη καί σημασίαν τινά
διά τήν τοπογραφίαν του τόπου, όπου ευρέθη. Εί-
ναι γνωττόν δηλ. το ζήτημα, άν ό χείμαρρος Σα-
ρανταπόταμος ό πηγάζων άνατολικώς του χωρίου
Βούρβουρα καί έν τή τεγεατική πεδιάδι εντός κατα-
βόθρας παρά τήν Μπερτζοβάν καταπινόμενος έθεω-
ρεΐτο ύπό τών άρ/αίων ώς Αλφειός ή ούχί. Περί
του ζητήματος διέλαβε τελευταίος ό Εοπησ, έν
Ιοατηϋΐ οί Ηβΐΐ δΐ. σελ. 68 κ.έ , διό καί παραλεί-
ποντες τήν λοιπήν βιβλιογραφίαν μετ' αύτου θέ-
λομεν άσ/οληθή δι' ολίγων.
Ο Εοπιί» νομίζει, ότι ή όλη ιστορία είναι έν
σφάλμα του Παυσανίου αφηγουμένου (8,20,3),
οτι όρια της Τεγεάτιδος καί Λακωνικής είνε ό πο-
ταμός Αλφειός καί ότι ούτος εισβάλλων εις τό
αναθηματικός καδιςκος μετ' επιγραφής
150
βασθή μέχρι τοΟ τέλους τον ο αιώνος π.Χ., άλλα
το επίγραμμα δέν συνετάχθη έν τη αρκαδική δια-
λεχτώ άλλ' εν τή δωρική, ήτις πανταχού είχεν εί-
σαχθή τοτε ως φιλολογική γλώσσα. Αλλη όέ τις
επιγραφή εξ Όλυμπίας έπίσης άναφ-ρουσα τον Αλ-
225) ανήκει εις τους α. Χ.
χρόνους και ούδεμίαν δύναται νά έχη σημασίαν.
Προσέτι τά χειρόγραφα εχουσιν Αλφειός ή Αλ-
φεός, άλλα τί ταύτα πάντα έαποδίζουσιν νά δεχΟώ-
μεν διαλεκτικον τύπον μετ* τον -ιος έπιχώριον έν
Αρκαδία, Ηλιδι ή και άλλα/ου; Οχι μόνον ου-
δέν προς τούτο εμποδίζει, άλλ' υπάρχει καί τι τό
όποιον άντικρυς συνιστά τον διαλεκτικον τύπον Αλ-
φιός. Τούτο είναι άρ/αία ήλεια/.ή επιγραφή του
ε' αιώνος (ΒίΠρηΙίβΓσρΓ κ.τ.λ. άρ. 18), οπού προ-
κειμένου περί μισθώσεως άγρου τίνος ορίζεται, ίνα
τό αίσΟωυ,α αποδίδεται Άλφιοίω μηνόρ. Εχοαεν
δηλ. έν "Ηλιδι μήνα Άλφιοΐον και τό όνομα τούτο
είναι πιθανώτατον, οτι προήλθεν έκ του Αλφιου
του ποταμίου θεου. Επειδή ό εκτεταμένος ούτος
τύπος -ιοιος προϋποθέτει λέςιν καταλήγουσαν εις
ιος επομένως Αλφιος. Εινε δέ άπίθανον, ότι παρά
τώ Αλφιος τούτω οί δνοαάσαντες τον μήνα Ηλείοι
δέν άνελογίσθησαν τον παρ αύτοΐς έν Ολυμπία
έξίσουπρος τους 12 θεούς τιμώμενον ποτάμιον Οεον.
Τούτου τεθέντος είναι αδύνατον νά έςεφέοετο Αλ-
φειός Ό ποταμός παρά τοις Ηλείοις, διότι τότε ό
μήν θά έσχηματίζετο ή Άλφειο'ίος ή Άλφεοΐος. Ό
δέ σγηαατισμός όνοαάτων υ,ηνών έξ ονοαάτων θεών
ή ηρώων δέν είναί τι άσύνηθες. Εν Ηλιοι π.χ. εχο-
μεν μήνα Άπολλώνιον, Ήραΐον, Ήρακλεΐον έκ Δελ-
φών, Δαμάτριον Ερμαΐον έκ Βοιωτίας,Άρτευίτιον
Ύακίνθιον έκ Σπάρτη; καί πολλά άλλα (ί'δε Ββΐ-
ηαοΐι, Ττίλϊΐβ (Γ βρΐσΓΒρΗϊβ ^Γβςαβ σ. 484 κ.έ.).
Ούτως δύναται νά θεωρηθή ώς σχεδόν βέβαιον, οτι
ο ποταμός όπως και ό ποτάμιος θεός έξεφέρετο παρά
τοις Ήλείοις μετά του I και ούχι μετά του ΕΙ. Έξ
άλλου τό έπί του καδίσκου Άλφιος φαίνεται ό'τι
ονομάζει τον αυτόν ποτάμιον θεον έν Τεγεάτιδι. Αί
δύο λοιπόν αύται και καθ' έαυτάς πιθαναί γνώμαι
παραβαλλόμεναι καί αμοιβαίως στηρίζονται καί εις
μείζονα πιθανότητα έςαίρονται. Άν δέτις έρωτήση
τί είναι το πιθανώτερον, ότι εχομεν έν τή έπιγραφή,
"Αλφ ιν ή Αλφιόν, θά προετίμων το δεύτερον, αν
μή δι άλλο τι, διά τον λόγον ότι τιθεμένου, οτι οί
Άρκάδες ώνόμαζον τον Άλφειόν "Αλφιν·, έδει νά
μνημονευθή τούτο ύπό τίνος τών συγγραφέων ιδίως
τών γραμματικών ή λεξικογράφων, ώς ίκανώς άπο
της κοινής παραδόσεως διαφέρον. Υπολείπεται νυν
νά ζητήσωμεν έρμηνείαν του διαλεκτικού τούτου
τύπου μετά του ι του άντιτιθεμένου προς τον κοι-
νώς παραδεδομένον μετ' ει. Είνε δυ\ατόν τήν αυ-
τήν λέξιν τινές μέν τών Ελλήνων νά έξέφερον μετά
του ειος άλλοι δέ μετά του ιος; Περί τούτου έ'σχο-
μεν τήν εύτυχίαν νά τύχωμεν απαντήσεως έκ μέ-
ρους του παρ ήμΐν τά γλωσσικά άκριβοΟντος Κα-
θηγητού κ. Γ. Χατζιδάκι, ήτις έχει έπί λέξει ώς
εξής : « Ο τύπος Άλφιός ό πιστούμενος καί ύπό
του Ηλείου Άλφιοίω μηνόρ παρά τον συνήθη Αλ-
φειός Αλφεός οφείλει κατ' έμήν γνώμην νά παρα-
βληθή προς τά έπίθετα εις - ειος καί - ιος" πρβλ.
λιθίας στάλλας έκ Θεσσαλίας, άργύριος, βόϊος φοι-
νίκιος παρ' Επιχάρμω, δένδριον, χρύσιος, χάλκιος,
πορφυρίαν, κυνίαισι, φλέγιος, σιδαρίω έκ Λέσβου
παράτα συνήθη χρύσειος άργύρειος κλπ., όπως
ήδη ό Ε 8ο1ηΐ8βη έν Περιοδικά» ΚυΙιη Τόα.. ΑΒ'
σελ. 551-3 έδίδαςεν. Εν άλλοις λόγοις έκ θέμα-
τος άλφ- έσχηματίσθ/] διά της καταλήξεως-ειος
έπίθετον, όπερ μεταπτωτικώς άπέβαλεν έν τή κλί-
σει το ε καί κατά αικοον έν ταύτη υ.έν τη διαλέ-
κτω κατίσχυσεν ό εις - ειος έν άλλη δέ ό εις - ιος
τύπο;». Ή ερμηνεία αύτη αρκεί ήμΐν τελείως καί
προφυλάσσει εύεργετικώς άπο πάσης εσφαλμένης
έπιχειρήσεως.
Εν τέλει άς ίδωμεν άν τό άναθημάτιον τούτο
τοΟ Αλφειού δύναται νά εχη καί σημασίαν τινά
διά τήν τοπογραφίαν του τόπου, όπου ευρέθη. Εί-
ναι γνωττόν δηλ. το ζήτημα, άν ό χείμαρρος Σα-
ρανταπόταμος ό πηγάζων άνατολικώς του χωρίου
Βούρβουρα καί έν τή τεγεατική πεδιάδι εντός κατα-
βόθρας παρά τήν Μπερτζοβάν καταπινόμενος έθεω-
ρεΐτο ύπό τών άρ/αίων ώς Αλφειός ή ούχί. Περί
του ζητήματος διέλαβε τελευταίος ό Εοπησ, έν
Ιοατηϋΐ οί Ηβΐΐ δΐ. σελ. 68 κ.έ , διό καί παραλεί-
ποντες τήν λοιπήν βιβλιογραφίαν μετ' αύτου θέ-
λομεν άσ/οληθή δι' ολίγων.
Ο Εοπιί» νομίζει, ότι ή όλη ιστορία είναι έν
σφάλμα του Παυσανίου αφηγουμένου (8,20,3),
οτι όρια της Τεγεάτιδος καί Λακωνικής είνε ό πο-
ταμός Αλφειός καί ότι ούτος εισβάλλων εις τό