DOI Artikel:
Woźniak, Zenon; Zoll-Adamikowa, Helena: Uwagi o topografii i stratygrafii wzgórza klasztornego w Tyńcu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0029
5. Tyniec, opactwo. Zabytki krzemienne i fragmenty naczyń
neolitycznej kultury lendzielskiej (a-e) oraz motyka rogowa
kultury łużyckiej (f) (rys. R. Ledwos)
watej, igłę i szydła kościane, fragmenty kamieni Żar-
nowych, noży oraz bliżej nieokreślonych narzędzi (?)
żelaznych, grzechotkę glinianą, przęśliki. Znaleziono
też zwęglone ziarna zbóż i grochu. Do zastanawiają-
cych znalezisk należy grzebień kościany (ryc. 7k)
14 Nasz okaz można porównać tylko z typem Al jedno-
dzielnych grzebieni według S. Thomas, Studien zu den germa-
mschen Kammen der rómischen Kaiserzeit (Arbeits- und For-
schungsberichte zur Sachsischen Bodendenkmalpfłege VIII,
1960, s. 56 i n., ryc. 1 i 2). Najbliższy naszemu jest okaz z Warm-
dorf, pow. Kwidzyń (l.c., ryc. 1). Występowanie tego typu
można datować według dzisiejszego stanu wiedzy na fazę B2
okresu rzymskiego, a niektóre okazy mogą nawet być późniejsze.
Sugeruje to jednak możliwość istnienia wkopu nie zaobserwo-
wanego w czasie badań.
15 Datujemy ją więc na okres wcześniejszy, aniżeli roboczo
w czasie badań, kiedy odnosiliśmy gród do okresu halsztac-
kiego D (por. Zołl-Adamikowa, Problemy archeologii Tyńca,
s. 354).
16 Por np. S. Nosek, Kultura grobów skrzynkowych i pod-
kloszowych w Polsce południowo-zachodniej (Prace Prehistoryczne
odkryty w warstwie Vw3. Podobne przedmioty są
znane w Polsce dopiero z okresu rzymskiego14. Nasz
okaz został jednak znaleziony w warunkach suge-
rujących brak wkopu w warstwę kultury łużyc-
kiej.
Podstawowymi formami ceramiki kultury łużyc-
kiej są tu smukłe garnki jajowate o schropowaconej
powierzchni z listwą pokrytą szczypanymi guzkami,
umieszczoną przy krawędzi. Występuje też inna od-
miana garnków, zdobionych nieco niżej umieszczo-
nym rzędem dołków lub wałkiem karbowanym doł-
kami czy też krótkimi listewkami. Ponadto zareje-
strowano klasyczne czerpaki — niekiedy, lecz rzad-
ko, zdobione wewnątrz, różnego typu czarki i miski
(ryc. 7b-d, i, 1), duże naczynia z wyodrębnioną, gła-
dzoną szyjką i schropowaconą dolną częścią, tzw.
pucharki kielichowate na nóżce (ryc. 7j), bardzo
liczne talerze krążkowe (ryc. 7n) zdobione rozmaicie
(m. in. odciskami plecionki). Wśród ceramiki wyjąt-
kowo wystąpiło kilka fragmentów zdobionych na
sposób typowy dla V okresu epoki brązu, jednak cała
reszta reprezentuje formy okresu halsztackiego. Po-
czątki osadnictwa kultury łużyckiej datować można,
w oparciu o cały zestaw zabytków, na okres halsztac-
ki C. Trwało ono także jeszcze w późnej fazie okresu
halsztackiego15, a może nawet na początku okresu
lateńskiego.
Na podstawie wstępnego opracowania materia-
łów ceramicznych wydaje się, że można już teraz
stwierdzić wyodrębnienie się kilku horyzontów chro-
nologicznych. Najstarszy kompleks tworzy ceramika
z wału w prezbiterium; brak tam też tzw. pucharków
kielichowatych, uważanych niesłusznie przez wielu
badaczy za zabytek przewodni dla „latenucc przed-
celtyckiego w Małopolsce16. Materiał o podobnym
3, 1946, s. 16-17). — R. J am ka, Piekary w czasach przedhisto-
rycznych [w:] G. Leńczyk, K. Dobrowolski i R. Jamka,
Badania wykopaliskowe w Piekarach w powiecie krakowskim (Prace
Prehistoryczne 2, 1939, s. 12). — R. Jamka uznał za analogię cel-
tyckie naczynie na nóżce z Nowej Cerekwi, pow. Głubczyce, co
jest zupełnym nieporozumieniem. Ten błędny pogląd pokutuje
niekiedy w literaturze do dzisiaj. Rzeczywiste analogie, niestety
niezupełnie ścisłe, występują w kulturze łużyckiej (Z. Bu-
kowski, O możliwości wykorzystania solanek w okresie halsztac-
kim na terenie Wielkopolski i Kujaw. Archeologia Polski VII,
1963, s. 268 i in., ryc. 17) i w kulturze pomorskiej okresu
halsztackiego D w Wielkopolsce (L. J, Łuka, Nowe cmenta-
rzyska kultury pomorskiej w Wielkopolsce. Fontes Archaeologici
Posnanienses VIII-IX, 1957-58, s. 152, ryc. 1/8 i 9). Bardzo
prawdopodobny jest związek tych naczyń z produkcją solną.
21
neolitycznej kultury lendzielskiej (a-e) oraz motyka rogowa
kultury łużyckiej (f) (rys. R. Ledwos)
watej, igłę i szydła kościane, fragmenty kamieni Żar-
nowych, noży oraz bliżej nieokreślonych narzędzi (?)
żelaznych, grzechotkę glinianą, przęśliki. Znaleziono
też zwęglone ziarna zbóż i grochu. Do zastanawiają-
cych znalezisk należy grzebień kościany (ryc. 7k)
14 Nasz okaz można porównać tylko z typem Al jedno-
dzielnych grzebieni według S. Thomas, Studien zu den germa-
mschen Kammen der rómischen Kaiserzeit (Arbeits- und For-
schungsberichte zur Sachsischen Bodendenkmalpfłege VIII,
1960, s. 56 i n., ryc. 1 i 2). Najbliższy naszemu jest okaz z Warm-
dorf, pow. Kwidzyń (l.c., ryc. 1). Występowanie tego typu
można datować według dzisiejszego stanu wiedzy na fazę B2
okresu rzymskiego, a niektóre okazy mogą nawet być późniejsze.
Sugeruje to jednak możliwość istnienia wkopu nie zaobserwo-
wanego w czasie badań.
15 Datujemy ją więc na okres wcześniejszy, aniżeli roboczo
w czasie badań, kiedy odnosiliśmy gród do okresu halsztac-
kiego D (por. Zołl-Adamikowa, Problemy archeologii Tyńca,
s. 354).
16 Por np. S. Nosek, Kultura grobów skrzynkowych i pod-
kloszowych w Polsce południowo-zachodniej (Prace Prehistoryczne
odkryty w warstwie Vw3. Podobne przedmioty są
znane w Polsce dopiero z okresu rzymskiego14. Nasz
okaz został jednak znaleziony w warunkach suge-
rujących brak wkopu w warstwę kultury łużyc-
kiej.
Podstawowymi formami ceramiki kultury łużyc-
kiej są tu smukłe garnki jajowate o schropowaconej
powierzchni z listwą pokrytą szczypanymi guzkami,
umieszczoną przy krawędzi. Występuje też inna od-
miana garnków, zdobionych nieco niżej umieszczo-
nym rzędem dołków lub wałkiem karbowanym doł-
kami czy też krótkimi listewkami. Ponadto zareje-
strowano klasyczne czerpaki — niekiedy, lecz rzad-
ko, zdobione wewnątrz, różnego typu czarki i miski
(ryc. 7b-d, i, 1), duże naczynia z wyodrębnioną, gła-
dzoną szyjką i schropowaconą dolną częścią, tzw.
pucharki kielichowate na nóżce (ryc. 7j), bardzo
liczne talerze krążkowe (ryc. 7n) zdobione rozmaicie
(m. in. odciskami plecionki). Wśród ceramiki wyjąt-
kowo wystąpiło kilka fragmentów zdobionych na
sposób typowy dla V okresu epoki brązu, jednak cała
reszta reprezentuje formy okresu halsztackiego. Po-
czątki osadnictwa kultury łużyckiej datować można,
w oparciu o cały zestaw zabytków, na okres halsztac-
ki C. Trwało ono także jeszcze w późnej fazie okresu
halsztackiego15, a może nawet na początku okresu
lateńskiego.
Na podstawie wstępnego opracowania materia-
łów ceramicznych wydaje się, że można już teraz
stwierdzić wyodrębnienie się kilku horyzontów chro-
nologicznych. Najstarszy kompleks tworzy ceramika
z wału w prezbiterium; brak tam też tzw. pucharków
kielichowatych, uważanych niesłusznie przez wielu
badaczy za zabytek przewodni dla „latenucc przed-
celtyckiego w Małopolsce16. Materiał o podobnym
3, 1946, s. 16-17). — R. J am ka, Piekary w czasach przedhisto-
rycznych [w:] G. Leńczyk, K. Dobrowolski i R. Jamka,
Badania wykopaliskowe w Piekarach w powiecie krakowskim (Prace
Prehistoryczne 2, 1939, s. 12). — R. Jamka uznał za analogię cel-
tyckie naczynie na nóżce z Nowej Cerekwi, pow. Głubczyce, co
jest zupełnym nieporozumieniem. Ten błędny pogląd pokutuje
niekiedy w literaturze do dzisiaj. Rzeczywiste analogie, niestety
niezupełnie ścisłe, występują w kulturze łużyckiej (Z. Bu-
kowski, O możliwości wykorzystania solanek w okresie halsztac-
kim na terenie Wielkopolski i Kujaw. Archeologia Polski VII,
1963, s. 268 i in., ryc. 17) i w kulturze pomorskiej okresu
halsztackiego D w Wielkopolsce (L. J, Łuka, Nowe cmenta-
rzyska kultury pomorskiej w Wielkopolsce. Fontes Archaeologici
Posnanienses VIII-IX, 1957-58, s. 152, ryc. 1/8 i 9). Bardzo
prawdopodobny jest związek tych naczyń z produkcją solną.
21