DOI Artikel:
Żurowska, Klementyna: Działalność architektoniczna benedyktynów w Wielkopolsce w drugiej połowie XI wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20358#0131
2. Mogilno, kościół opactwa benedyktynów, krypta wsch. (fot. T. Kaźmierski)
wschodu miał on, wyniesione na krypcie, czworo-
boczne prezbiterium zamknięte półkolistą apsydą.
Krypta pod chórem wsch., pierwotnie zapewne
trzynawowa, od wsch. zakończona apsydą, miała
półokrągłą niszę w ścianie przeciwległej (ryc. 2).
Wejścia do schodów krypty umieszczone były
w ścianach bocznych pd. i pn. Od zach. na osi nawy
głównej stała masywna wieża na rzucie kwadratu12.
Umieszczona pod nią czteroprzęsłowa krypta otrzy-
mała sklepienie krzyżowe na gurtach spływających
na czworoboczny filar środkowy i cztery pilastry
przyścienne (ryc. 3 i 4). Pierwotne wejście otwierało
się w ścianie pd., skąd schody wiodły bądź do nawy
pd. kościoła, bądź do wieżyczki schodowej, która
w świetle analogii mogła istnieć w narożniku korpusu
kościoła i wieży zach. Zachowane detale krypty zach.,
to jest proste profile gzymsów impostowych pi-
lastrów przyściennych, mają charakter jedenasto-
12 Zburzona została w w. XVIII, przed wzniesieniem obec-
nej dwuwieżowej fasady. Por. Furmankiewiczówna, O wieży
romańskiej..., s. LXI.
13 Por. P. Bouffard, Die ersten christlichen Basiliken von
St. Maurice dAgaune (Ósterreichische Zeitschrift fur Denk-
malpflege LII, 1949, s. 1 i n.,). — L. Blondel, Aperęu sur les
wieczny. Natomiast regularność ciosów gurtów i ich
duża wydatność skłaniają do datowania krypty na
sam schyłek tego stulecia. Umieszczenie krypty pod
wieżą przesądza o charakterze tej kondygnacji wieży,
która odpowiadała poziomowi kościoła. Nie pełniła
ona bowiem funkcji kruchty z wejściem na osi, lecz
stanowiła przeciwległy chór zach.
Zachowane w Mogilnie krypty, wraz z ich ukła-
dem przestrzennym, stanowią bez wątpienia naj-
bardziej charakterystyczny, a zarazem wymowny
rys omawianego kościoła. Dyspozycja dwu przeciw-
ległych krypt wiąże się z kościołami dwuchór owymi.
Nie jest też przypadkiem, że właśnie w najstarszych
karolińskich budowlach dwuchórowych — w koś-
ciele Św. Maurycego w Agaune (w. VIII)13 i wielkiej
bazylice klasztoru ŚŚ. Salwatora i Bonifacego w Ful-
dzie14 — oba chóry wznosiły się na kryptach. Układ
ten został wiele razy powtórzony w ciągu w. X, XI
edifices chretiennes dans la Suisse Occidental avant Van mille
(Fruhmittelalterliche Kunst in den Alpenlandern, Olten-Lau-
sanne 1954, s. 183 i n.).
14 Problematyka kościoła w Fuldzie wraz z bibliografią
zestawiona por. F. Oswald, L. Schaefer i H. R. Senn-
hauser, Vorromanische Kirchenbauten, Miinchen 1966, s. 84-87.
123
wschodu miał on, wyniesione na krypcie, czworo-
boczne prezbiterium zamknięte półkolistą apsydą.
Krypta pod chórem wsch., pierwotnie zapewne
trzynawowa, od wsch. zakończona apsydą, miała
półokrągłą niszę w ścianie przeciwległej (ryc. 2).
Wejścia do schodów krypty umieszczone były
w ścianach bocznych pd. i pn. Od zach. na osi nawy
głównej stała masywna wieża na rzucie kwadratu12.
Umieszczona pod nią czteroprzęsłowa krypta otrzy-
mała sklepienie krzyżowe na gurtach spływających
na czworoboczny filar środkowy i cztery pilastry
przyścienne (ryc. 3 i 4). Pierwotne wejście otwierało
się w ścianie pd., skąd schody wiodły bądź do nawy
pd. kościoła, bądź do wieżyczki schodowej, która
w świetle analogii mogła istnieć w narożniku korpusu
kościoła i wieży zach. Zachowane detale krypty zach.,
to jest proste profile gzymsów impostowych pi-
lastrów przyściennych, mają charakter jedenasto-
12 Zburzona została w w. XVIII, przed wzniesieniem obec-
nej dwuwieżowej fasady. Por. Furmankiewiczówna, O wieży
romańskiej..., s. LXI.
13 Por. P. Bouffard, Die ersten christlichen Basiliken von
St. Maurice dAgaune (Ósterreichische Zeitschrift fur Denk-
malpflege LII, 1949, s. 1 i n.,). — L. Blondel, Aperęu sur les
wieczny. Natomiast regularność ciosów gurtów i ich
duża wydatność skłaniają do datowania krypty na
sam schyłek tego stulecia. Umieszczenie krypty pod
wieżą przesądza o charakterze tej kondygnacji wieży,
która odpowiadała poziomowi kościoła. Nie pełniła
ona bowiem funkcji kruchty z wejściem na osi, lecz
stanowiła przeciwległy chór zach.
Zachowane w Mogilnie krypty, wraz z ich ukła-
dem przestrzennym, stanowią bez wątpienia naj-
bardziej charakterystyczny, a zarazem wymowny
rys omawianego kościoła. Dyspozycja dwu przeciw-
ległych krypt wiąże się z kościołami dwuchór owymi.
Nie jest też przypadkiem, że właśnie w najstarszych
karolińskich budowlach dwuchórowych — w koś-
ciele Św. Maurycego w Agaune (w. VIII)13 i wielkiej
bazylice klasztoru ŚŚ. Salwatora i Bonifacego w Ful-
dzie14 — oba chóry wznosiły się na kryptach. Układ
ten został wiele razy powtórzony w ciągu w. X, XI
edifices chretiennes dans la Suisse Occidental avant Van mille
(Fruhmittelalterliche Kunst in den Alpenlandern, Olten-Lau-
sanne 1954, s. 183 i n.).
14 Problematyka kościoła w Fuldzie wraz z bibliografią
zestawiona por. F. Oswald, L. Schaefer i H. R. Senn-
hauser, Vorromanische Kirchenbauten, Miinchen 1966, s. 84-87.
123