Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (6/7.1971)

MARIA PIĄTKIEWICZ-DERENIOWA

PŁYTKI POSADZKOWE Z OPACTWA BENEDYKTYNÓW W TYŃCU*

I. OPIS I CHARAKTERYSTYKA DEKORACJI

Badania archeologiczne, przeprowadzone w ostat-
nich latach w obrębie kościoła klasztornego w Tyńcu,
ujawniły wśród bogatego zespołu znalezisk liczne
romańskie płytki ceramiczne zachowane w całości
bądź w ułamkach. Tkwiły one częściowo pod obecną
posadzką prezbiterium, w jamie pochodzącej z okresu
późnośredniowiecznego, częściowo na terenie przy-
ległego do prezbiterium od południa pomieszczenia
zwanego skarbczykiem, w rumowisku przy ścianie
pd., bezpośrednio nad grobem opackim nr 401.

Płytki są pozostałością średniowiecznej posadzki
kościoła (bądź pomieszczeń klasztornych), która
uległa zniszczeniu podczas późniejszych zmian archi-
tektonicznych budowli. Znaleziony materiał obej-
muje w sumie szesnaście płytek, z których dwanaście
zachowało się w całości, a pozostałe w niepełnym
bądź ułamkowym stanie. Wszystkie wykazują mini-
malny stopień zużycia (schodzenia); zaprawa na
odwrociach wszystkich egzemplarzy potwierdza, że
były one używane w posadzce.

* Pragnę wyrazić szczere podziękowanie prof. drowi
Lechowi Kalinowskiemu za cenne wskazówki metodologiczne
i merytoryczne, których udzielał mi wielokrotnie w trakcie
pisania pracy. Wdzięczność winna jestem również dr Klemen-
tynie Żurowskiej za wnikliwe uwagi oraz przedyskutowanie
szeregu istotnych zagadnień związanych z opracowywaniem
tematu i układem pracy.

1 Z. Woźniak i H. Zoll-Adamikowa, Uwagi o topo-
grafii i stratygrafii wzgórza klasztornego w Tyńcu, w niniejszym
tomie, s. 15-47. Z terenu tzw. skarbczyka pochodzą wszystkie
płytki o ornamencie plecionkowym, plecionkowo-roślinnym,
płytka z centaurem i trzy przedstawienia gryfa (nry inw. tym-

Płytki mają kształt kwadratowy, przeciętne ich
wymiary wynoszą 13 X13 cm, wysokość — 3 cm.
Wyjątkowo trzy egzemplarze, ozdobione motywem
gryfa, są nieco wyższe (3,5 cm). Wykonane są z gliny
garncarskiej o barwie ceglastoczerwonej, której cze-
rep wykazuje przy obserwacji wizualnej dużą jedno-
litość struktury, jednak z wyraźną tendencją do
dzielenia się na poziome, równolegle do powierzchni
warstwy. Rozwarstwienia takie widoczne są zarówno
na przełomie, jak i na wygładzonych bocznych
ściankach płytek. W czerepie dostrzec można drob-
ne, nieregularne otworki o postrzępionych brzegach,
powstałe w toku wypalania, oraz nieliczne ziarna
piasku. Pewną odmienność wykazuje czerep płytek
z gryfem; jest bardziej czerwony, silniej spieczony
i zawiera więcej ziarn piasku. Boczne ścianki płytek
są minimalnie ścięte ku dołowi2.

Wszystkie płytki pokryte są dekoracją. Wyróż-
niamy siedem różnych motywów, uzyskanych dwie-
ma odmiennymi technikami: reliefu i inkrustacji.
W obu przypadkach uzyskuje się motyw ornamen-
talny wydobyty w tworzywie płytki, w obu też

czasowego 1767, 1768, 1769, 1770). Jeszcze jeden fragment
płytki z gryfem znajdował się przy grobie opackim nr 40
(nr inw. 2470/62), obok miejsca, gdzie podczas badań G. Leń-
czyka w 1. 1949-1953 odnaleziono również ułamek tego typu.
Por. G. Leńczyk, Wyniki dotychczasowych badań na Tyńcu
pow. Kraków (Materiały Starożytne I, 1956, s. 23). Wreszcie
ułamki przedstawienia lwa znaleziono w wypełnionej spalenizną
jamie z okresu późnego średniowiecza, mieszczącej się pod po-<
sadzką prezbiterium.

2 Taki kształt płytek umożliwiał osadzenie ich w zaprawie,
przy równoczesnym ścisłym dopasowaniu do siebie ich kra-
wędzi.

239