DOI Artikel:
Małkiewiczówna, Helena: Interpretacja treści piętnastowiecznego malowidła ściennego z Chrystusem w tłoczni mistycznej w krużgankach franciszkańskich w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20354#0121
li ClL. te Li Li Li
nośredniowieczną urealniono temat Chrystusa Umę-
czonego, bo włączono go do „cudownej", jednostko-
wej, popartej autorytetem papieża i legendą sceny
Mszy św. Grzegorza. Nastąpiło przejście od kompo-
zycji spekulatywno-dogmatycznej do odpustowo-
-dydaktycznej. Lecz nie we wszystkich przedsta-
wieniach Mszy; wyróżnić bowiem wśród nich na-
leży dwie grupy. W pierwszej, chronologicznie
starszej, cud następuje po zakończeniu celebrowa-
nia oficjum mszalnego, względnie poza nim — w tym
wypadku chodzi o zobrazowanie samej wizji, o udo-
kumentowanie genezy wizerunku Chrystusa, o jego
(i otaczających go arma passionis) wartość odpusto-
wą183; w grupie drugiej, będącej kreacją francuską
2. ćwierci w. XV, Grzegorz w momencie podnie-
sienia (ryc. 31) unosi skrwawioną hostię (ryc. 32).
Fakt jednorazowej wizji schodzi tu na plan dalszy,
sens sceny zmienia się, by unaocznić ofiarny cha-
rakter mszy św. i jej związek z ofiarą Chrystusa184.
Tego rodzaju wersję Mszy uważać można za arty-
styczną interpretację wypowiedzi samego Grzegorza:
„Powinniśmy poświęcać Bogu codzienne ofiary
z łez naszych, i codzienne ofiary składać Ciała Jego
i Krwi najświętszej. Ta to bowiem osobliwiej ofiara
chroni dusze od wiecznej zguby, ona odnawia nam
przez tę tajemnicę śmierć Jednorodzonego Syna: Wfofttgtt gttttt fu nfejhł Wttńcttf ri~OttmoĆDrill?g
(Rzym. 6,9) który chociaż powstawszy z martwych, ' '
więcej już nie umiera, i śmierć mu więcej panować nie 30. Msza św. Grzegorza, drzeworyt z 2. ćwierci w. XV. No-
będzie, jednak W samym sobie nieśmiertelnie i nie- rymberga, Germanisches Nationalmuseum (wg Thomasa),
skazitelnie żyjąc, znowu ofiarowuje się za nas w tej
tajemnicy najświętszej ofiary... Stąd też zważajmy,
jaką jest dla nas ta ofiara, która dla odpuszczenia
nam grzechów zawsze naśladuje mękę Jednoro- od ezoterycznej grupy Ukrzyżowania na początku
dzonego Syna Bożego"185. Notabene podkreślany kanonu do explicite wyłożonej sceny Mszy św. Grze-
przez Grzegorza sens mszy św. jako „powtórzenia" gorza, włączyć należy temat Chrystusa w tłoczni
ofiary krzyża, jego wkład do ostatecznego sformuło- mistycznej. W w. XII, jak wiadomo, wystąpił on
wania kanonu mszy Św., przekonanie, że wiara w powiązaniach typologicznych z Ukrzyżowaniem,
prowadzi do wizji — to wysuwane w literaturze a tym samym pośrednio z grupą Eklezji i Synagogi
przedmiotu powody, dla których w późnym średnio- (malowidło w Kleinkcmburgu, ryc. 4). Kontekst
wieczu uczyniono papieża bohaterem cudu i „twórcą" liturgiczno-eucharystyczny uzyskał w momencie, gdy
rzymskiego obrazu Króla Chwały186. pojawił się — ciągle w ramach typologii — w ilu-
Do zarysowanego powyżej — bardziej ideowego stracjach poprzedzających kanon (mszały hildes-
niż ikonograficznego — rozwoju, prowadzącego heimskie, ryc. 2, 3). W w. XIV sens eucharystyczno-
ąoemc mt tyw wątmaro RrV t&kv\iiumSosfDfftJ
m ś^ert? ot fine Wra śpine m # tń m-aur nmm
ću vam$ bsrfr Dftm fiacn focticn ©5 mtt tadhr int i
samm fiRftff mle-gń 4 WDopm fog astik? i&\t tnadi
183 Berliner, o.c, s. 70.
184 Tamże, s. 70.
185 Grzegorz Wielki, Dialogorum libri IV, Lib. IV,
cap. LVIII: De virtute ac mysterto victimae salutaris
(PL LXXVII, szp. 425); por. też przypis 139. — Cf. Dyalogi
czyli rozmowy historyczne... napisane przez św. Grzegorza
Wielkiego... przełożone przez L. F. Karczewskiego, Kraków
1884, s. 245 n.
186 Franz, o.c, s. 4-6. — Kruszelnicki, o.c, s.
143-147.
8 — Folia Historiae Artium, t. VIII
113
nośredniowieczną urealniono temat Chrystusa Umę-
czonego, bo włączono go do „cudownej", jednostko-
wej, popartej autorytetem papieża i legendą sceny
Mszy św. Grzegorza. Nastąpiło przejście od kompo-
zycji spekulatywno-dogmatycznej do odpustowo-
-dydaktycznej. Lecz nie we wszystkich przedsta-
wieniach Mszy; wyróżnić bowiem wśród nich na-
leży dwie grupy. W pierwszej, chronologicznie
starszej, cud następuje po zakończeniu celebrowa-
nia oficjum mszalnego, względnie poza nim — w tym
wypadku chodzi o zobrazowanie samej wizji, o udo-
kumentowanie genezy wizerunku Chrystusa, o jego
(i otaczających go arma passionis) wartość odpusto-
wą183; w grupie drugiej, będącej kreacją francuską
2. ćwierci w. XV, Grzegorz w momencie podnie-
sienia (ryc. 31) unosi skrwawioną hostię (ryc. 32).
Fakt jednorazowej wizji schodzi tu na plan dalszy,
sens sceny zmienia się, by unaocznić ofiarny cha-
rakter mszy św. i jej związek z ofiarą Chrystusa184.
Tego rodzaju wersję Mszy uważać można za arty-
styczną interpretację wypowiedzi samego Grzegorza:
„Powinniśmy poświęcać Bogu codzienne ofiary
z łez naszych, i codzienne ofiary składać Ciała Jego
i Krwi najświętszej. Ta to bowiem osobliwiej ofiara
chroni dusze od wiecznej zguby, ona odnawia nam
przez tę tajemnicę śmierć Jednorodzonego Syna: Wfofttgtt gttttt fu nfejhł Wttńcttf ri~OttmoĆDrill?g
(Rzym. 6,9) który chociaż powstawszy z martwych, ' '
więcej już nie umiera, i śmierć mu więcej panować nie 30. Msza św. Grzegorza, drzeworyt z 2. ćwierci w. XV. No-
będzie, jednak W samym sobie nieśmiertelnie i nie- rymberga, Germanisches Nationalmuseum (wg Thomasa),
skazitelnie żyjąc, znowu ofiarowuje się za nas w tej
tajemnicy najświętszej ofiary... Stąd też zważajmy,
jaką jest dla nas ta ofiara, która dla odpuszczenia
nam grzechów zawsze naśladuje mękę Jednoro- od ezoterycznej grupy Ukrzyżowania na początku
dzonego Syna Bożego"185. Notabene podkreślany kanonu do explicite wyłożonej sceny Mszy św. Grze-
przez Grzegorza sens mszy św. jako „powtórzenia" gorza, włączyć należy temat Chrystusa w tłoczni
ofiary krzyża, jego wkład do ostatecznego sformuło- mistycznej. W w. XII, jak wiadomo, wystąpił on
wania kanonu mszy Św., przekonanie, że wiara w powiązaniach typologicznych z Ukrzyżowaniem,
prowadzi do wizji — to wysuwane w literaturze a tym samym pośrednio z grupą Eklezji i Synagogi
przedmiotu powody, dla których w późnym średnio- (malowidło w Kleinkcmburgu, ryc. 4). Kontekst
wieczu uczyniono papieża bohaterem cudu i „twórcą" liturgiczno-eucharystyczny uzyskał w momencie, gdy
rzymskiego obrazu Króla Chwały186. pojawił się — ciągle w ramach typologii — w ilu-
Do zarysowanego powyżej — bardziej ideowego stracjach poprzedzających kanon (mszały hildes-
niż ikonograficznego — rozwoju, prowadzącego heimskie, ryc. 2, 3). W w. XIV sens eucharystyczno-
ąoemc mt tyw wątmaro RrV t&kv\iiumSosfDfftJ
m ś^ert? ot fine Wra śpine m # tń m-aur nmm
ću vam$ bsrfr Dftm fiacn focticn ©5 mtt tadhr int i
samm fiRftff mle-gń 4 WDopm fog astik? i&\t tnadi
183 Berliner, o.c, s. 70.
184 Tamże, s. 70.
185 Grzegorz Wielki, Dialogorum libri IV, Lib. IV,
cap. LVIII: De virtute ac mysterto victimae salutaris
(PL LXXVII, szp. 425); por. też przypis 139. — Cf. Dyalogi
czyli rozmowy historyczne... napisane przez św. Grzegorza
Wielkiego... przełożone przez L. F. Karczewskiego, Kraków
1884, s. 245 n.
186 Franz, o.c, s. 4-6. — Kruszelnicki, o.c, s.
143-147.
8 — Folia Historiae Artium, t. VIII
113