DOI Artikel:
Małkiewiczówna, Helena: Interpretacja treści piętnastowiecznego malowidła ściennego z Chrystusem w tłoczni mistycznej w krużgankach franciszkańskich w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20354#0077
FOLIA HISTORIAE ARTIUM, T. VIII (1972)
HELENA MAŁKIEWICZÓWNA
INTERPRETACJA TREŚCI PIĘTNASTOWIECZNEGO MALOWIDŁA ŚCIENNEGO
Z CHRYSTUSEM W TŁOCZNI MISTYCZNEJ W KRUŻGANKACH FRANCISZKAŃSKICH
W KRAKOWIE*
„Ob tres autem causas fit pictura: primo, nes enim in libris et ecclesiis depinguntur,
quia est laicorum litteratura; secundo, ut in memoriam Christi nos inducant.
ut domus tali decore ornetur; tertio, ut Secundum memoriale habemus ąuantum
priorum vita in memoriam revocetur". ad euditum, scilicet ąuantum ad praedi-
Honoriusz z Autun, Gemma animae, cationem de dominica passione devote
Lib. I, cap. CXXXn, De pictura. audimus. Tertium ąuantum ad gustum ex
hoc ad sacramentum altaris quo passio
„Item nota quod triplex est memoriale Christi patenter exprimitur".
dominicae passionis. Primum quantum Benedykt Hesse, Lectura in sanctum
ad visum in scripturis et picturis, ymagi- Matthaeum.
Praca niniejsza poświęcona jest jednemu z ma- późnego średniowiecza. Powstało, rzec by można,
lowideł ściennych zachowanych w krużgankach spontanicznie, pod nakazem sytuacji religijnej,
klasztoru oo. franciszkanów w Krakowie, przedsta- jaka wytworzyła się w Polsce w 1. połowie w. XV,
wiającemu Chrystusa w tłoczni mistycznej; dotyczy co tłumaczy oryginalność i niepowtarzalność jego
jedynie zagadnienia treści dzieła, pomija natomiast ikonograficznej kompozycji,
kwestię stylu i związków artystycznych. Wybór
ten i ograniczenie należy usprawiedliwić. Wyrwa- 1
nie pojedynczego malowidła z szerszego kontekstu Powstanie malowideł ściennych w krużgankach
jest w naszym wypadku możliwe, ponieważ sta- franciszkańskich w Krakowie uwarunkowane było
nowi ono całość samo w sobie i nie koresponduje w sposób oczywisty powstaniem samych kruż-
w sposób bezpośredni z resztą franciszkańskich ganków. Budowa kościoła franciszkanów, sprowa-
fresków. Źle zachowane, a równocześnie wykazujące dzonych do Krakowa z Pragi w r. 1237 (1236?)
istnienie wyraźnych retuszów konserwatorskich z po- przez Henryka Pobożnego1, zaawansowana już
czątku w. XX, malowidło to przemawia obecnie w czasie lokowania miasta na prawie niemieckim
i fascynuje głównie dzięki swym wartościom ideo- w r. 1257, ukończona została najprawdopodobniej
wym; należy bowiem do najciekawszych i najbar- przed r. 12692. Pierwotny kształt kościoła w formie
dziej złożonych treściowo dzieł sztuki polskiej równoramiennego krzyża, o gładkich fasadach zdob-
* Prof. drowi Lechowi Kalinowskiemu, pod którego kie- der Bomisch-Polnischen Franziskaner-Provinz (Franziskanische
runkiem powstała ta praca, składam na tym miejscu ser- Studien, 16, 1929, s. 81-84). — K. S. Rosenbaiger, Dzieje
deczne podziękowania. kościoła OO. Franciszkanów w Krakowie w wiekach średnich
1 K. Kantak, Początki Franciszkanów w Polsce, Gdańsk (Bibl. Krak., 79, 1933, s. 36-66).
1923, s. 7 n. — Tenże, Die Entstehung der polnischen Konvente 2 W. Łuszczkiewicz, Architektura najdawniejszych koś-
69
HELENA MAŁKIEWICZÓWNA
INTERPRETACJA TREŚCI PIĘTNASTOWIECZNEGO MALOWIDŁA ŚCIENNEGO
Z CHRYSTUSEM W TŁOCZNI MISTYCZNEJ W KRUŻGANKACH FRANCISZKAŃSKICH
W KRAKOWIE*
„Ob tres autem causas fit pictura: primo, nes enim in libris et ecclesiis depinguntur,
quia est laicorum litteratura; secundo, ut in memoriam Christi nos inducant.
ut domus tali decore ornetur; tertio, ut Secundum memoriale habemus ąuantum
priorum vita in memoriam revocetur". ad euditum, scilicet ąuantum ad praedi-
Honoriusz z Autun, Gemma animae, cationem de dominica passione devote
Lib. I, cap. CXXXn, De pictura. audimus. Tertium ąuantum ad gustum ex
hoc ad sacramentum altaris quo passio
„Item nota quod triplex est memoriale Christi patenter exprimitur".
dominicae passionis. Primum quantum Benedykt Hesse, Lectura in sanctum
ad visum in scripturis et picturis, ymagi- Matthaeum.
Praca niniejsza poświęcona jest jednemu z ma- późnego średniowiecza. Powstało, rzec by można,
lowideł ściennych zachowanych w krużgankach spontanicznie, pod nakazem sytuacji religijnej,
klasztoru oo. franciszkanów w Krakowie, przedsta- jaka wytworzyła się w Polsce w 1. połowie w. XV,
wiającemu Chrystusa w tłoczni mistycznej; dotyczy co tłumaczy oryginalność i niepowtarzalność jego
jedynie zagadnienia treści dzieła, pomija natomiast ikonograficznej kompozycji,
kwestię stylu i związków artystycznych. Wybór
ten i ograniczenie należy usprawiedliwić. Wyrwa- 1
nie pojedynczego malowidła z szerszego kontekstu Powstanie malowideł ściennych w krużgankach
jest w naszym wypadku możliwe, ponieważ sta- franciszkańskich w Krakowie uwarunkowane było
nowi ono całość samo w sobie i nie koresponduje w sposób oczywisty powstaniem samych kruż-
w sposób bezpośredni z resztą franciszkańskich ganków. Budowa kościoła franciszkanów, sprowa-
fresków. Źle zachowane, a równocześnie wykazujące dzonych do Krakowa z Pragi w r. 1237 (1236?)
istnienie wyraźnych retuszów konserwatorskich z po- przez Henryka Pobożnego1, zaawansowana już
czątku w. XX, malowidło to przemawia obecnie w czasie lokowania miasta na prawie niemieckim
i fascynuje głównie dzięki swym wartościom ideo- w r. 1257, ukończona została najprawdopodobniej
wym; należy bowiem do najciekawszych i najbar- przed r. 12692. Pierwotny kształt kościoła w formie
dziej złożonych treściowo dzieł sztuki polskiej równoramiennego krzyża, o gładkich fasadach zdob-
* Prof. drowi Lechowi Kalinowskiemu, pod którego kie- der Bomisch-Polnischen Franziskaner-Provinz (Franziskanische
runkiem powstała ta praca, składam na tym miejscu ser- Studien, 16, 1929, s. 81-84). — K. S. Rosenbaiger, Dzieje
deczne podziękowania. kościoła OO. Franciszkanów w Krakowie w wiekach średnich
1 K. Kantak, Początki Franciszkanów w Polsce, Gdańsk (Bibl. Krak., 79, 1933, s. 36-66).
1923, s. 7 n. — Tenże, Die Entstehung der polnischen Konvente 2 W. Łuszczkiewicz, Architektura najdawniejszych koś-
69