DOI Artikel:
Małkiewiczówna, Helena: Interpretacja treści piętnastowiecznego malowidła ściennego z Chrystusem w tłoczni mistycznej w krużgankach franciszkańskich w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20354#0151
wzniesioną nawą boczną kościoła335, jest znamienne
ze względu na czas, kiedy zostało nadane. Kult
Corporis Christi sięgający w Polsce w. XIII336,
wzmożony po r. 1320, w którym synod krakowski
biskupa Nankera wprowadził zwyczaj obchodzenia
święta Bożego Ciała337, udokumentowany na terenie
„wielkiego Krakowa" powstaniem kościoła pod
tymże wezwaniem z fundacji Kazimierza Wielkiego
(po r. 1340)338, od r. 1436 szerzył się w kościele
franciszkańskim za sprawą Oleśnickiego. On także
wydał zezwolenie na odprawianie procesji teoforycz-
nych po krużgankach: „Concessio, quod possimus
portare SSmum Sacramentum singulis ferijs quintis
in ambitu processionaliter [...]", a uczestników pro-
cesji obdarzył czterdziestodniowym odpustem: „In-
dulgentiae 40 dierum Illustrissimi Sbignei Episco-
pi Cracoviensis pro illis qui ferijs audierint missam .'?j9&0ftKtftt tttt ttttS ttEttttfftótt
in Ecclesia nostra et qui interessent processioni cum ^JtttttCt0RlUttfU tHifttt? ttttłC*!
divinissimo Sacramento"339. Zapewne nie bez przy- oĘ. ■ „ •
czyny. W czwartym dziesięcioleciu w. XV, w okresie / > ^ł^"***"*0* 0^MttttttHfttttft3
szczytowej aktualności problemu utrakwizmu, w cza- ' //
sie ostrej polemiki z kalikstynami, której jednym ; // ---^^J^t |^t$ flj&ttggftfilg^jg, ■
z ośrodków był Kraków, wzmożenie kultu Bożego :.'JL '^'Vt^''-^ajltt(tim^<^Ar> ,
Ciała miało zapewne charakter apologetyczny, było "W V^:'.'i|#!i * ™JIWwIT «J i
manifestacją prawidłowej nauki i wiary w sakrament U
Eucharystii. Było nią i malowidło z Tłocznią, ilu- - -ii-***********-..'-. — L
strujące „treść" sakramentu adorowanego w czasie 47. Zabójstwo iw. Stanisława, miniatura zdobiąca inicjał
procesji teoforycznych odprawianych we francisz- modlitwy Protexisti... w mszale z piątego dziesięciolecia w. XV.
kańskich krużgankach i Stanowiące „obraz" nowego Kraków, Archiwum Kapituły Metropolitalnej na Wawelu,
wezwania kościoła340. msZał 2' foL CCXCIV (fot- Biblioteka Narodowa).
Kto był fundatorem względnie inspiratorem
powstania malowidła ? Czy szukać go należy w śro- sądzą wprawdzie sprawy na ich niekorzyść, niemniej
dowisku franciszkańskim czy poza nim ? Brak nie pozwala na stwierdzenie możliwości franciszkań-
danych (wynikający zresztą ze szczupłości źródeł skiej inspiracji powstania fresku. Niewątpliwie
historycznych341) dotyczących profilu działalności w konwencie krakowskim panowało nastawienie
minorytów krakowskich 1. połowy w. XV, ich czyn- antyhusyckie, spowodowane m.i. przez fakt zniszcze-
nego zaangażowania w słowie lub piśmie w polemikę nia szeregu klasztorów minoryckich w Czechach,
antyhusycką czy kwestie eucharystyczne, nie prze- które wchodziły w skład wspólnej prowincji polskc-
którym — wg relacji Długosza i późniejszych kronikarzy miało Kraków 1915, s. 20-23. — Rosenbaiger, o.c, s. 70 n.
być wezwanie Bożego Ciała, zmienione w w. XIV na Św. 338 W. Łuszczkiewicz, Kościół Bożego Ciała, jego dzieje
Franciszka omawia Rosenbaiger, o.c., s. 66-77 ustalając, i zabytki (Bibl. Krak., 5, 1891, s. 7 nn.). —■ Rosenbaiger,
że przekaz Długosza jest błędny, wezwanie Bożego Ciała o.c, s. 72.
w w. XIII w Polsce niemożliwe i sprzeczne z tekstem tablicy. 339 Por. przypis 13.
Pierwotnie kościół dedykowany był najprawdopodobniej 310 Warto zwrócić uwagę na fakt, że w krużgankach fran-
św. Franciszkowi, a wezwanie to utrzymało się po r. 1436 obok ciszkańskich sąsiadują ze sobą malowidła z Tłocznią mistyczną
nowej dedykacji, por. źródła zacytowane przez Rosenbaige- i Stygmatyzacją św. Franciszka, obrazujące — w sposób za-
ra, o.c, s. 76 n. pewne nie przypadkowy — podwójne wezwanie kościoła.
335 Rosenbaiger, o.c, s. 78 nn. Pomijam na tym miejscu zagadnienie zestawienia męki Chry-
336 Tamże, s. 70. stusa i stygmatyzacji.
337 Heyzmann, o.c, s. 11 n. — J. Fijalek, Najstarsze 341 Zebrał je K. Kantak, Franciszkanie polscy, I,'Kraków
statuty synodalne biskupa Nankera z 2 października 1320 r., 1937, s. 199-236.
143
ze względu na czas, kiedy zostało nadane. Kult
Corporis Christi sięgający w Polsce w. XIII336,
wzmożony po r. 1320, w którym synod krakowski
biskupa Nankera wprowadził zwyczaj obchodzenia
święta Bożego Ciała337, udokumentowany na terenie
„wielkiego Krakowa" powstaniem kościoła pod
tymże wezwaniem z fundacji Kazimierza Wielkiego
(po r. 1340)338, od r. 1436 szerzył się w kościele
franciszkańskim za sprawą Oleśnickiego. On także
wydał zezwolenie na odprawianie procesji teoforycz-
nych po krużgankach: „Concessio, quod possimus
portare SSmum Sacramentum singulis ferijs quintis
in ambitu processionaliter [...]", a uczestników pro-
cesji obdarzył czterdziestodniowym odpustem: „In-
dulgentiae 40 dierum Illustrissimi Sbignei Episco-
pi Cracoviensis pro illis qui ferijs audierint missam .'?j9&0ftKtftt tttt ttttS ttEttttfftótt
in Ecclesia nostra et qui interessent processioni cum ^JtttttCt0RlUttfU tHifttt? ttttłC*!
divinissimo Sacramento"339. Zapewne nie bez przy- oĘ. ■ „ •
czyny. W czwartym dziesięcioleciu w. XV, w okresie / > ^ł^"***"*0* 0^MttttttHfttttft3
szczytowej aktualności problemu utrakwizmu, w cza- ' //
sie ostrej polemiki z kalikstynami, której jednym ; // ---^^J^t |^t$ flj&ttggftfilg^jg, ■
z ośrodków był Kraków, wzmożenie kultu Bożego :.'JL '^'Vt^''-^ajltt(tim^<^Ar> ,
Ciała miało zapewne charakter apologetyczny, było "W V^:'.'i|#!i * ™JIWwIT «J i
manifestacją prawidłowej nauki i wiary w sakrament U
Eucharystii. Było nią i malowidło z Tłocznią, ilu- - -ii-***********-..'-. — L
strujące „treść" sakramentu adorowanego w czasie 47. Zabójstwo iw. Stanisława, miniatura zdobiąca inicjał
procesji teoforycznych odprawianych we francisz- modlitwy Protexisti... w mszale z piątego dziesięciolecia w. XV.
kańskich krużgankach i Stanowiące „obraz" nowego Kraków, Archiwum Kapituły Metropolitalnej na Wawelu,
wezwania kościoła340. msZał 2' foL CCXCIV (fot- Biblioteka Narodowa).
Kto był fundatorem względnie inspiratorem
powstania malowidła ? Czy szukać go należy w śro- sądzą wprawdzie sprawy na ich niekorzyść, niemniej
dowisku franciszkańskim czy poza nim ? Brak nie pozwala na stwierdzenie możliwości franciszkań-
danych (wynikający zresztą ze szczupłości źródeł skiej inspiracji powstania fresku. Niewątpliwie
historycznych341) dotyczących profilu działalności w konwencie krakowskim panowało nastawienie
minorytów krakowskich 1. połowy w. XV, ich czyn- antyhusyckie, spowodowane m.i. przez fakt zniszcze-
nego zaangażowania w słowie lub piśmie w polemikę nia szeregu klasztorów minoryckich w Czechach,
antyhusycką czy kwestie eucharystyczne, nie prze- które wchodziły w skład wspólnej prowincji polskc-
którym — wg relacji Długosza i późniejszych kronikarzy miało Kraków 1915, s. 20-23. — Rosenbaiger, o.c, s. 70 n.
być wezwanie Bożego Ciała, zmienione w w. XIV na Św. 338 W. Łuszczkiewicz, Kościół Bożego Ciała, jego dzieje
Franciszka omawia Rosenbaiger, o.c., s. 66-77 ustalając, i zabytki (Bibl. Krak., 5, 1891, s. 7 nn.). —■ Rosenbaiger,
że przekaz Długosza jest błędny, wezwanie Bożego Ciała o.c, s. 72.
w w. XIII w Polsce niemożliwe i sprzeczne z tekstem tablicy. 339 Por. przypis 13.
Pierwotnie kościół dedykowany był najprawdopodobniej 310 Warto zwrócić uwagę na fakt, że w krużgankach fran-
św. Franciszkowi, a wezwanie to utrzymało się po r. 1436 obok ciszkańskich sąsiadują ze sobą malowidła z Tłocznią mistyczną
nowej dedykacji, por. źródła zacytowane przez Rosenbaige- i Stygmatyzacją św. Franciszka, obrazujące — w sposób za-
ra, o.c, s. 76 n. pewne nie przypadkowy — podwójne wezwanie kościoła.
335 Rosenbaiger, o.c, s. 78 nn. Pomijam na tym miejscu zagadnienie zestawienia męki Chry-
336 Tamże, s. 70. stusa i stygmatyzacji.
337 Heyzmann, o.c, s. 11 n. — J. Fijalek, Najstarsze 341 Zebrał je K. Kantak, Franciszkanie polscy, I,'Kraków
statuty synodalne biskupa Nankera z 2 października 1320 r., 1937, s. 199-236.
143