DOI Artikel:
Olszewski, Andreas: Warsztat rzeźbiarski Mistrza Pasji Przydonickiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0083
FOLIA HISTORIAE ARTIUM, T. IX (1973)
ANDRZEJ M. OLSZEWSKI
WARSZTAT RZEŹBIARSKI MISTRZA PASJI PRZYDONICKIEJ
Na terenie południowej Małopolski znajduje się
grupa rzeźb późnogotyckich, posiadających cechy
wspólne, pozwalające dzieła te przypisać jednemu
warsztatowi. Zespół ten zasygnalizowałem już po-
przednio1, obecnie chciałbym omówić go nieco
szerzej, dołączając doń dalsze zabytki.
Na belce tęczowej drewnianego kościoła w Przy-
donicy umieszczono grupę pasyjną (ryc. I)2. Składa
się ona z przedstawienia Chrystusa Ukrzyżowanego
z symbolami ewangelistów w czworoliściach przy
zakończeniu ramion krzyża, ze stojących postaci
Matki Boskiej i Św. Jana Ewangelisty oraz klęczącej
pod krzyżem Św. Marii Magdaleny. Masywny tułów
Zbawiciela zwisa na napiętych rękach, przy czym
zwis postaci zaznacza się tak silnie, że szczyt po-
chylonej i zwróconej w prawo (heraldycznie) głowy
znajduje się poniżej poziomu końców palców. Linie
żeber są zaznaczone wyraźnie. Elementem ożywia-
jącym figurę jest perizonium o niespokojnych, jakby
wiatrem uderzonych, partiach draperii, z typowym
fałdem łyżkowym z przodu. Postaci Marii i św. Jana
zwracają się nieco ku środkowi, co podkreśla zwar-
tość kompozycji. Natomiast mniejsza figura św. Marii
Magdaleny jakby gubi się w cieniu Ukrzyżowanego.
Muzeum Diecezjalne w Tarnowie przechowuje
rzeźby Matki Boskiej i Św. Jana Ewangelisty,
niewątpliwie stanowiące niegdyś części składowe
1 A. M. Olszewski, O kilku grupach późnogotyckiej
rzeźby małopolskiej (Biuletyn HS XXV, 1963, s. 243). —
Tenże, O kilku grupach późnogotyckiej rzeźby małopolskiej
[w:J Późny gotyk, Warszawa 1965 s. 282, 284, 286-287.
grupy Ukrzyżowania, a pochodzące z Dębna w po-
wiecie brzeskim (ryc. 2, 3). Zestawienie ich z po-
sągami tejże treści z Przydonicy ukazuje wyraźne
podobieństwa. Widoczne są one choćby w sposobie
skomponowania postaci oraz okrywających je szat.
I tak np. w obu wypadkach figura św. Jana jest
jakby lekko przegięta w lewo (heraldycznie). Za-
równo w Przydonicy jak i w Dębnie z lewego ra-
mienia Marii i z prawego św. Jana brzeg płaszcza
spływa ku dołowi — natomiast druga jego poła
traktowana jest bardziej dekoracyjnie — przy czym
w figurach Matki Boskiej jego podwinięcie tworzy
jakby szeroki rękaw, zaś w posągach Apostoła
rodzaj szerokiej muszli poniżej łokcia. Z detali warto
porównać ukształtowanie draperii okrywającej głowę
Madonny w obu grupach, sposób modelunku wło-
sów św. Jana lub też zastosowanie poprzecznych
wgłębień na krawędziach fałdów szat postaci. Jak
więc widzimy, pochodzenie obu zespołów z tej
samej pracowni jest wysoce prawdopodobne.
W posiadaniu klasztoru Klarysek w Starym Sączu
znajduje się tryptyczek, w którego środku widzimy
Chrystusa na krzyżu, zaś na awersach skrzydeł
płaskorzeźbione wyobrażenia ŚŚ. Jana Chrzciciela
i Barbary3. Wydaje się, że można mówić o nieco
podobnym sposobie ujęcia postaci Ukrzyżowanego
do tego, jaki widzieliśmy w Przydonicy. Pewne
2 A. Misiąg-Bocheńska, Powiat nowosądecki (Katalog
Zabytków Sztuki w Polsce I, Warszawa 1953, s. 321).
3 W. Łuszczkiewicz (Sprawozdania KHS IV, 1891,
s. LXXXV). — Misiąg-Bocheńska, o. c., s. 333.
75
ANDRZEJ M. OLSZEWSKI
WARSZTAT RZEŹBIARSKI MISTRZA PASJI PRZYDONICKIEJ
Na terenie południowej Małopolski znajduje się
grupa rzeźb późnogotyckich, posiadających cechy
wspólne, pozwalające dzieła te przypisać jednemu
warsztatowi. Zespół ten zasygnalizowałem już po-
przednio1, obecnie chciałbym omówić go nieco
szerzej, dołączając doń dalsze zabytki.
Na belce tęczowej drewnianego kościoła w Przy-
donicy umieszczono grupę pasyjną (ryc. I)2. Składa
się ona z przedstawienia Chrystusa Ukrzyżowanego
z symbolami ewangelistów w czworoliściach przy
zakończeniu ramion krzyża, ze stojących postaci
Matki Boskiej i Św. Jana Ewangelisty oraz klęczącej
pod krzyżem Św. Marii Magdaleny. Masywny tułów
Zbawiciela zwisa na napiętych rękach, przy czym
zwis postaci zaznacza się tak silnie, że szczyt po-
chylonej i zwróconej w prawo (heraldycznie) głowy
znajduje się poniżej poziomu końców palców. Linie
żeber są zaznaczone wyraźnie. Elementem ożywia-
jącym figurę jest perizonium o niespokojnych, jakby
wiatrem uderzonych, partiach draperii, z typowym
fałdem łyżkowym z przodu. Postaci Marii i św. Jana
zwracają się nieco ku środkowi, co podkreśla zwar-
tość kompozycji. Natomiast mniejsza figura św. Marii
Magdaleny jakby gubi się w cieniu Ukrzyżowanego.
Muzeum Diecezjalne w Tarnowie przechowuje
rzeźby Matki Boskiej i Św. Jana Ewangelisty,
niewątpliwie stanowiące niegdyś części składowe
1 A. M. Olszewski, O kilku grupach późnogotyckiej
rzeźby małopolskiej (Biuletyn HS XXV, 1963, s. 243). —
Tenże, O kilku grupach późnogotyckiej rzeźby małopolskiej
[w:J Późny gotyk, Warszawa 1965 s. 282, 284, 286-287.
grupy Ukrzyżowania, a pochodzące z Dębna w po-
wiecie brzeskim (ryc. 2, 3). Zestawienie ich z po-
sągami tejże treści z Przydonicy ukazuje wyraźne
podobieństwa. Widoczne są one choćby w sposobie
skomponowania postaci oraz okrywających je szat.
I tak np. w obu wypadkach figura św. Jana jest
jakby lekko przegięta w lewo (heraldycznie). Za-
równo w Przydonicy jak i w Dębnie z lewego ra-
mienia Marii i z prawego św. Jana brzeg płaszcza
spływa ku dołowi — natomiast druga jego poła
traktowana jest bardziej dekoracyjnie — przy czym
w figurach Matki Boskiej jego podwinięcie tworzy
jakby szeroki rękaw, zaś w posągach Apostoła
rodzaj szerokiej muszli poniżej łokcia. Z detali warto
porównać ukształtowanie draperii okrywającej głowę
Madonny w obu grupach, sposób modelunku wło-
sów św. Jana lub też zastosowanie poprzecznych
wgłębień na krawędziach fałdów szat postaci. Jak
więc widzimy, pochodzenie obu zespołów z tej
samej pracowni jest wysoce prawdopodobne.
W posiadaniu klasztoru Klarysek w Starym Sączu
znajduje się tryptyczek, w którego środku widzimy
Chrystusa na krzyżu, zaś na awersach skrzydeł
płaskorzeźbione wyobrażenia ŚŚ. Jana Chrzciciela
i Barbary3. Wydaje się, że można mówić o nieco
podobnym sposobie ujęcia postaci Ukrzyżowanego
do tego, jaki widzieliśmy w Przydonicy. Pewne
2 A. Misiąg-Bocheńska, Powiat nowosądecki (Katalog
Zabytków Sztuki w Polsce I, Warszawa 1953, s. 321).
3 W. Łuszczkiewicz (Sprawozdania KHS IV, 1891,
s. LXXXV). — Misiąg-Bocheńska, o. c., s. 333.
75