DOI Artikel:
Alberowa, Zofia: Symbolika dekoracji japońskich inrô w okresie Edo (na przykladzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0138
woryt Nishikawa Sukenobu z książki Ike no kokoro; (Serce
stawu), 1. połowa w. XVIII (for. Z. Ratajczak). }
/, t
|
rami innych muzeów europejskich — godną nie-
wątpliwej uwagi. Świadomy dobór przez kolekcjo-
nerów obiektów reprezentujących prawie wszystkie
techniki zdobnicze laki oraz większość motywów
dekoracyjnych i symbolicznych daje usprawiedli-
wione podstawy do zajęcia się tymi problemami.
Ograniczenie nadto zakresu badań do przedmiotów
jednego typu i przeznaczenia — przedmiotów,
które wystąpiły w Japonii właśnie z początkiem
okresu Edo i zniknęły wraz z jego upadkiem —
pozwoli na zarysowanie jaśniejszego i bardziej zwar-
tego obrazu.
6 Ms. 86. P. 30-31. 3. 1919 L. 259.
7 Yokoyama Yoshikijo, Shoko Zuroku, Tokyó 1872. —
Według O. Miinsterberga (Japanische Kunstgeschichte III,
Braunschweig 1907, s. 349) inró to przeszło z kolei na własność
przeora klasztoru Daiji-in, później zaś należało do Genpachiró
Tsuneoka.
Zanim jednak przejdziemy do analizy poszcze-
gólnych grup symboli, wydaje się słuszne skrótowe
choćby przedstawienie dotychczasowych poglądów
na genezę inró, ponieważ wiąże się to bezpośrednio
z ustaleniem współzależności przeznaczenia inró
i symboliczno-magicznej funkcji jego dekoracji.
Inró, czyli puzderka wykonane przeważnie
z drewna i zdobione laką, noszone wyłącznie przez
mężczyzn, zawieszone na sznurze u pasa, pojawiły
się w Japonii najprawdopodobniej dopiero w okresie
Keichó (1596-1615), co znajduje potwierdzenie
w źródłowej wzmiance w rękopisie przechowywa-
nym w bibliotece Victoria and Albert Museum6.
Niestety, żadne inró z tego okresu nie zachowało
się do naszych czasów. Istnieje natomiast drzewo-
rytnicza reprodukcja inró, które według tradycji
Toyotomi Hideyoshi ofiarował z końcem w. XVI
przeorowi klasztoru Kinkan7. Zachowało się również
kilka przedstawień inró noszonych przez mężczyzn
na malowidłach rodzajowych z końcowego okresu
Momoyama i wczesnego Edo8. Przedstawienia te
wyraźnie ukazują zasadę konstrukcji inró — puzderka
owalnego lub prostokątnego w przekroju, składają-
cego się z kilku nakładanych na siebie przegródek,
dopasowanych tak ściśle, że po zamknięciu fugi są
prawie niewidoczne. Z obu węższych stron każdej
przegródki przewiercone są otwory, które po
zamknięciu puzderka tworzą wzdłuż boków jak
gdyby kanaliki (ryc. 1). Jedwabny sznur przepro-
wadzony przez te kanaliki-prowadnice łączy
wszystkie części ze sobą i umożliwia ich rozsuwanie.
Oba końce sznura wyprowadzone górą, nad przy-
krywką inró, przesunięte są przez ojime9, najczęściej
w kształcie gałki lub tulejki, a następnie przytwier-
dzone do ozdobnego guza z drewna lub kości.
Często guz przybierał formę małej rzeźby, określanej
japońską nazwą netsuke. Guz zapobiegał wysunięciu
się inró zza pasa. Ponieważ szaty japońskie nie po-
siadały kieszeni, w podobny sposób zawieszano
za pasem puzderka na tytoń, fajkę w futerale i inne
drobne przedmioty (ryc. 2).
Inró dosłownie znaczy: puzderko na pieczęcie.
8 M. in. sześcioskrzydłowy parawan ze szkoły Kanó,
z początku w. XVII, reprod. w katalogu Exhibition of Japanese
Painting and Sculpture Sponsored by the Governement of Japan
[New York] 1953, s. 127.
0 Ojime — znaczy dosłownie: „zamykające sznury".
130
stawu), 1. połowa w. XVIII (for. Z. Ratajczak). }
/, t
|
rami innych muzeów europejskich — godną nie-
wątpliwej uwagi. Świadomy dobór przez kolekcjo-
nerów obiektów reprezentujących prawie wszystkie
techniki zdobnicze laki oraz większość motywów
dekoracyjnych i symbolicznych daje usprawiedli-
wione podstawy do zajęcia się tymi problemami.
Ograniczenie nadto zakresu badań do przedmiotów
jednego typu i przeznaczenia — przedmiotów,
które wystąpiły w Japonii właśnie z początkiem
okresu Edo i zniknęły wraz z jego upadkiem —
pozwoli na zarysowanie jaśniejszego i bardziej zwar-
tego obrazu.
6 Ms. 86. P. 30-31. 3. 1919 L. 259.
7 Yokoyama Yoshikijo, Shoko Zuroku, Tokyó 1872. —
Według O. Miinsterberga (Japanische Kunstgeschichte III,
Braunschweig 1907, s. 349) inró to przeszło z kolei na własność
przeora klasztoru Daiji-in, później zaś należało do Genpachiró
Tsuneoka.
Zanim jednak przejdziemy do analizy poszcze-
gólnych grup symboli, wydaje się słuszne skrótowe
choćby przedstawienie dotychczasowych poglądów
na genezę inró, ponieważ wiąże się to bezpośrednio
z ustaleniem współzależności przeznaczenia inró
i symboliczno-magicznej funkcji jego dekoracji.
Inró, czyli puzderka wykonane przeważnie
z drewna i zdobione laką, noszone wyłącznie przez
mężczyzn, zawieszone na sznurze u pasa, pojawiły
się w Japonii najprawdopodobniej dopiero w okresie
Keichó (1596-1615), co znajduje potwierdzenie
w źródłowej wzmiance w rękopisie przechowywa-
nym w bibliotece Victoria and Albert Museum6.
Niestety, żadne inró z tego okresu nie zachowało
się do naszych czasów. Istnieje natomiast drzewo-
rytnicza reprodukcja inró, które według tradycji
Toyotomi Hideyoshi ofiarował z końcem w. XVI
przeorowi klasztoru Kinkan7. Zachowało się również
kilka przedstawień inró noszonych przez mężczyzn
na malowidłach rodzajowych z końcowego okresu
Momoyama i wczesnego Edo8. Przedstawienia te
wyraźnie ukazują zasadę konstrukcji inró — puzderka
owalnego lub prostokątnego w przekroju, składają-
cego się z kilku nakładanych na siebie przegródek,
dopasowanych tak ściśle, że po zamknięciu fugi są
prawie niewidoczne. Z obu węższych stron każdej
przegródki przewiercone są otwory, które po
zamknięciu puzderka tworzą wzdłuż boków jak
gdyby kanaliki (ryc. 1). Jedwabny sznur przepro-
wadzony przez te kanaliki-prowadnice łączy
wszystkie części ze sobą i umożliwia ich rozsuwanie.
Oba końce sznura wyprowadzone górą, nad przy-
krywką inró, przesunięte są przez ojime9, najczęściej
w kształcie gałki lub tulejki, a następnie przytwier-
dzone do ozdobnego guza z drewna lub kości.
Często guz przybierał formę małej rzeźby, określanej
japońską nazwą netsuke. Guz zapobiegał wysunięciu
się inró zza pasa. Ponieważ szaty japońskie nie po-
siadały kieszeni, w podobny sposób zawieszano
za pasem puzderka na tytoń, fajkę w futerale i inne
drobne przedmioty (ryc. 2).
Inró dosłownie znaczy: puzderko na pieczęcie.
8 M. in. sześcioskrzydłowy parawan ze szkoły Kanó,
z początku w. XVII, reprod. w katalogu Exhibition of Japanese
Painting and Sculpture Sponsored by the Governement of Japan
[New York] 1953, s. 127.
0 Ojime — znaczy dosłownie: „zamykające sznury".
130