DOI Artikel:
Alberowa, Zofia: Symbolika dekoracji japońskich inrô w okresie Edo (na przykladzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0145
dekoracyjnego, przez coraz głębsze pokłady myśli,
aż do idei usiłujących wytłumaczyć istotę bytu.
W tych metafizycznych koncepcjach smok gra rolę
wykładnika jednej z sił natury.
Na przełomie w. V i IV p.n.e., w epoce Walczą-
cych Królestw, która położyła podwaliny pod filozo-
ficzną myśl Chin, ukształtowała się dualistyczna
koncepcja budowy świata, której skodyfikowanie
jest przypisywane uczonemu Tsou Yen38. Według
tej teorii u podłoża wszelkiego bytu istnieją dwa
podstawowe elementy: yang i yin. Yang reprezentuje
element męski, aktywny — światło, ciepło, niebo,
słońce, liczbę nieparzystą, linię ciągłą; yin —
pierwiastek kobiecy, pasywny, uosobiony jest w zie-
mi, ciszy, ciemności, chłodzie, liczbie parzystej,
linii przerwanej pośrodku39. Porządek wszech-
świata opiera się na równowadze tych dwóch
przeciwstawnych sobie pierwiastków, z których
każdy dąży do przemiany w swoją antytezę. Na-
pięcie istniejące między sprzecznymi elementami
kosmosu i stałe przechodzenie jednego elementu
w drugi stwarza życie. Z wyjątkiem nieba, które
jest całkowicie yang i ziemi, która jest yin, wszystko
na świecie składa się w różnych proporcjach z tych
dwóch podstawowych elementów40. Dla graficz-
nego wyrażenia owych filozoficznych koncepcji służył
w sztuce i w magii kolisty symbol yin-yang — koło,
podzielone linią esowatą na dwie równe części,
jasną i ciemną (ryc. 7). Linia ta, sugerująca ruch
wirowy, podkreśla dynamiczny charakter obu ele-
mentów. Jasny punkt na ciemnej połowie i odpo-
wiednio ciemny na jasnym tle przypominają, iż
każda rzecz na świecie zawiera w sobie zarodek swej
antytezy41.
Innym graficznym symbolem, ilustrującym
współdziałanie i przenikanie się obu elementów, jest
grupa 64 heksagramów (cKung kua) lub późniejsza,
lecz częściej występująca w sztuce, grupa 8 trigra-
mów (pa kua) (ryc. 7). Ten system graficznych zna-
ków, związany z praktykami magicznymi i wróżeb-
nymi, opierał się na rozmaitych kombinacjach linii
pełnych i przerywanych, ułożonych po sześć jedna
nad drugą (względnie po trzy linie). Wraz z niebem
yang symbolizowanym przez sześć linii ciągłych
i ziemią yin, którą wyobrażało sześć linii przerywa-
nych, każda rzecz na świecie posiadała własny jak
gdyby kod graficzny, którego poznanie nie tylko
wyjaśniało tajemnicę istoty każdej rzeczy, ale i umo-
38Willetts, o. c., s. 270. — Tłumaczenie i omówienie
źródłowych tekstów chińskich dotyczących yang i yin zob.
A. Forke, The World-conception of the Chinese, London 1925,
s. 13-223.
39 Shuo-wSn chieh-tzu (Interpretacja pisma i analiza
ideogramów), rodzaj słownika napisany ok. r. 100 przez Hsii
Shen, podaje następującą interpretację ideogramu yin: „po-
łudnie rzeki, północ wzgórza“, a komentarz Ku Liang z w. IV
do Ch’un Gh’iu (Wiosny i Jesienie) objaśnia, iż komponenty
ideogramu yang oznaczają: „północny brzeg rzeki, południowy
stok wzgórza“. W. P. Yetts, wskazując, że system rzek w Chi-
nach biegnie na linii zachód-wschód, wyjaśnia, iż południowe
brzegi rzek płynących między wysokimi brzegami i północne
stoki pagórków są przez większą część dnia w cieniu (cień
jest istotą yin), natomiast północne brzegi rzek i południowe
stoki pagórków były przez długie godziny oświetlone słońcem
(światło jest istotą yang). Wg W. P. Yetts, The Guli Chinese
Bronzes, London 1939, s. 125.
40 Z tego prawa biegunowych przeciwstawień filozofowie
chińscy wysnuli cały szereg podstawowych zasad: 1) ilość
energii we wszechświecie jest niezmienna; 2) składa się ona
z sumy dwóch równych ilości energii, jednej — pozytywnej,
aktywnej, drugiej — negatywnej, biernej; 3) natura wszelkich
kosmicznych zjawisk tłumaczy się różną proporcją tych dwóch
składających się na nie rodzajów energii. L. Chochod, Occul-
tisme et magie en Extreme-Orient, Paris 1945. Cyt. wg Cirlot,
o. c., s. 46.
41 Cirlot, o. c., s. 360.
137
aż do idei usiłujących wytłumaczyć istotę bytu.
W tych metafizycznych koncepcjach smok gra rolę
wykładnika jednej z sił natury.
Na przełomie w. V i IV p.n.e., w epoce Walczą-
cych Królestw, która położyła podwaliny pod filozo-
ficzną myśl Chin, ukształtowała się dualistyczna
koncepcja budowy świata, której skodyfikowanie
jest przypisywane uczonemu Tsou Yen38. Według
tej teorii u podłoża wszelkiego bytu istnieją dwa
podstawowe elementy: yang i yin. Yang reprezentuje
element męski, aktywny — światło, ciepło, niebo,
słońce, liczbę nieparzystą, linię ciągłą; yin —
pierwiastek kobiecy, pasywny, uosobiony jest w zie-
mi, ciszy, ciemności, chłodzie, liczbie parzystej,
linii przerwanej pośrodku39. Porządek wszech-
świata opiera się na równowadze tych dwóch
przeciwstawnych sobie pierwiastków, z których
każdy dąży do przemiany w swoją antytezę. Na-
pięcie istniejące między sprzecznymi elementami
kosmosu i stałe przechodzenie jednego elementu
w drugi stwarza życie. Z wyjątkiem nieba, które
jest całkowicie yang i ziemi, która jest yin, wszystko
na świecie składa się w różnych proporcjach z tych
dwóch podstawowych elementów40. Dla graficz-
nego wyrażenia owych filozoficznych koncepcji służył
w sztuce i w magii kolisty symbol yin-yang — koło,
podzielone linią esowatą na dwie równe części,
jasną i ciemną (ryc. 7). Linia ta, sugerująca ruch
wirowy, podkreśla dynamiczny charakter obu ele-
mentów. Jasny punkt na ciemnej połowie i odpo-
wiednio ciemny na jasnym tle przypominają, iż
każda rzecz na świecie zawiera w sobie zarodek swej
antytezy41.
Innym graficznym symbolem, ilustrującym
współdziałanie i przenikanie się obu elementów, jest
grupa 64 heksagramów (cKung kua) lub późniejsza,
lecz częściej występująca w sztuce, grupa 8 trigra-
mów (pa kua) (ryc. 7). Ten system graficznych zna-
ków, związany z praktykami magicznymi i wróżeb-
nymi, opierał się na rozmaitych kombinacjach linii
pełnych i przerywanych, ułożonych po sześć jedna
nad drugą (względnie po trzy linie). Wraz z niebem
yang symbolizowanym przez sześć linii ciągłych
i ziemią yin, którą wyobrażało sześć linii przerywa-
nych, każda rzecz na świecie posiadała własny jak
gdyby kod graficzny, którego poznanie nie tylko
wyjaśniało tajemnicę istoty każdej rzeczy, ale i umo-
38Willetts, o. c., s. 270. — Tłumaczenie i omówienie
źródłowych tekstów chińskich dotyczących yang i yin zob.
A. Forke, The World-conception of the Chinese, London 1925,
s. 13-223.
39 Shuo-wSn chieh-tzu (Interpretacja pisma i analiza
ideogramów), rodzaj słownika napisany ok. r. 100 przez Hsii
Shen, podaje następującą interpretację ideogramu yin: „po-
łudnie rzeki, północ wzgórza“, a komentarz Ku Liang z w. IV
do Ch’un Gh’iu (Wiosny i Jesienie) objaśnia, iż komponenty
ideogramu yang oznaczają: „północny brzeg rzeki, południowy
stok wzgórza“. W. P. Yetts, wskazując, że system rzek w Chi-
nach biegnie na linii zachód-wschód, wyjaśnia, iż południowe
brzegi rzek płynących między wysokimi brzegami i północne
stoki pagórków są przez większą część dnia w cieniu (cień
jest istotą yin), natomiast północne brzegi rzek i południowe
stoki pagórków były przez długie godziny oświetlone słońcem
(światło jest istotą yang). Wg W. P. Yetts, The Guli Chinese
Bronzes, London 1939, s. 125.
40 Z tego prawa biegunowych przeciwstawień filozofowie
chińscy wysnuli cały szereg podstawowych zasad: 1) ilość
energii we wszechświecie jest niezmienna; 2) składa się ona
z sumy dwóch równych ilości energii, jednej — pozytywnej,
aktywnej, drugiej — negatywnej, biernej; 3) natura wszelkich
kosmicznych zjawisk tłumaczy się różną proporcją tych dwóch
składających się na nie rodzajów energii. L. Chochod, Occul-
tisme et magie en Extreme-Orient, Paris 1945. Cyt. wg Cirlot,
o. c., s. 46.
41 Cirlot, o. c., s. 360.
137