Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Metadaten

Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]
Folia Historiae Artium — 9.1973

DOI Artikel:
Alberowa, Zofia: Symbolika dekoracji japońskich inrô w okresie Edo (na przykladzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0146
Überblick
Faksimile
0.5
1 cm
facsimile
Vollansicht
OCR-Volltext
żliwiało do pewnego stopnia władanie nią42. System
ten, jak słusznie zauważa Grousset, odpowiada teorii
platońskich idei, przedstawionych w geometrycz-
nych formułach; heksagramy przedstawiały arche-
typy idealne, wieczne, według których zostały stwo-
rzone konkretne rzeczy, będące zresztą tylko czaso-
wym, nietrwałym odbiciem idei43. Teoria 64 heksa-
gramów wyłożona została w podręczniku wróżb
I-ching (Księga Przemian) pochodzącym z VIII
lub VII w. p.n.e.44

Zarówno kolisty symbol yin-yang, jak i pa kua
występują w dekoracji artystycznego rzemiosła
chińskiego i japońskiego (również i w lace). W oma-
wianym zbiorze im5 nie ma przykładu tego typu.
Ale w repertuarze artystycznych wyobrażeń idei
yin i yang nie brak i symboli przedstawieniowych.
Przede wszystkim symboli zwierzęcych, a w pierw-
szym rzędzie smoka. Smok stał się wyrazicielem
elementu duchowego, twórczego, dynamicznego —
jasnej połowy kolistego znaku yin-yang. Dlaczego
właśnie smokowi przypisano tego rodzaju własności
symboliczne ?

Hung-fan, archaiczny tekst z w. IX lub VIIIp.n.e.,
ustalił zgodność wszechświata z człowiekiem za
pośrednictwem „pięciu zasadniczych elementów",
z których każdy odpowiadał jednej z pięciu stron
świata i jednemu z pięciu podstawowych kolorów.
Uosabiało je zaś pięć mitycznych istot. I tak północ
harmonizowała z wodą i kolorem czarnym. Ich
symbolem był Czarny Żółw. Południe wyobrażał
ogień i kolor czerwony, symbolizował je Szkarłatny
Ptak. Zachód kojarzył się z metalem i kolorem
białym oraz z Białym Tygrysem. Wschodowi zaś
odpowiadało drzewo i kolor zielony. Symbolizował
je Zielony Smok. Trzeba dodać, że piątą stroną
świata był w Chinach Środek, któremu odpowiadał
kolor żółty i ziemia poddana Żółtemu Cesarzowi45.
W tej kosmogonii — starszej od dualistycznej kon-
cepcji yin i yang, a wywodzącej się jeszcze z pier-
wotnej geomancji — smokowi przypadło w udziale
reprezentowanie wschodu słońca, światła, koloru
zielonego, który jest w przyrodzie barwą życia.
Podobnie i w biegu pór roku smok symbolizował
wiosnę, nadejście ciepła i światła. Gdy w trzy wieki
później zaakceptowano wspomnianą już doktrynę.

42 Dokładne omówienie innych symbolicznych znaczeń
pa kua zob. Cammann, Substance and Symbol ..., s. 96.

43 R. Grousset, La Chine et son art, Paris 1951, s. 360.

8. Inro ze smokiem i tygrysem, awers, w. XVIII (fot. Muzeum
Narodowe w Krakowie).

tłumaczącą zagadnienia świata i życia dwoma uzu-
pełniającymi się elementami yin i yang, każdej
z mitycznych istot przypadło w udziale reprezento-

44 A. Waley, The Book ofChanges (Bulletin of the Museum
of Far Eastern Antiąuities, Nr 5, Stockholm 1933, s. 121).

45 H. Maspero, Les religions chinoises, Paris 1950, s. 89-90.

138
 
Annotationen