DOI article:
Alberowa, Zofia: Symbolika dekoracji japońskich inrô w okresie Edo (na przykladzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0147
9. Inrd ze smokiem i tygrysem, rewers, w. XVIII (fot. Muzeum
Narodowe w Krakowie).
wanie nie tylko jednego z zasadniczych elementów,
podstawowych kolorów i stron świata, ale ponadto
uosabianie bądź pierwiastka yin, bądź yang. Tygrys
i Żółw reprezentowali bierny, ciemny pierwiastek
yin, Smok i Szkarłatny Ptak — jasny, aktywny
pierwiastek yang. „W wiosennym zrównaniu dnia
z nocą smok wstępuje do nieba, w jesiennym schodzi
46 Cyt. wg Yetts, The Guli Chinese Bronzes ..., s. 125. —
Tenże autor, w pracy Notes on Chinese Roof-tiles ..., s. 30,
omawia bardzo interesującą hipotezę, iż grecka koncepcja
konstelacji Skorpiona jako gada znalazła, być może pod wpły-
wem hellenistycznym, swój odpowiednik w Chinach, w nazwa-
niu tego zbioru gwiazd — konstelacją Smoka. Natomiast
Oriona — którego prześladuje Skorpion, wysłany według
mitologii greckiej przez Ziemię, przerażoną iż ten wspaniały
myśliwy zniszczy wszystkie zwierzęta na Krecie — wyobraża
do otchłani" — pisze Hsii Shen w księdze Shuo-
-weni6.
Najwcześniejsze zachowane przedstawienie smo-
ka w lace japońskiej posiada inny jeszcze podtekst
symboliczny. Na skrzyni na sutry, święte pisma
buddyjskie, z ok. r. 1100, przechowywanej obecnie
w Muzeum Narodowym w Tokio (Kurikara-ryu
makie-kyóbako), otoczony płomieniami smok owija
się wokół miecza stojącego pionowo, ostrzem do
góry, na skalistej wysepce wynurzającej się z morza.
Pod rękojeść miecza podłożony jest rozwinięty kwiat
lotosu. Ten lotosowy tron — na którym zawsze,
zgodnie z buddyjską ikonografią, stoją lub siedzą
postacie bóstw — wskazuje, iż smok personifikuje
tu boga Fudó-my55, którego atrybutem w sztuce
jest miecz. Znaczenie symboliczne smoka uosabiają-
cego boski pierwiastek zostało tu włączone w re-
pertuar buddyjskich motywów i przypisane jednemu
z największych bóstw tej religii. Tego rodzaju
ujęcie jest zresztą sporadyczne; w innych później-
szych przykładach smok reprezentuje ideę ducho-
wego pierwiastka yang, bez dokładniejszego atry-
buowania postaci któregoś z bóstw. Przykład ten,
niezależnie od jego dużych walorów artystycznych
i historycznych jest bardzo interesujący, ponieważ
wyraźnie podkreśla, jak dużą wagę przypisywano
w Japonii symbolowi smoka.
Ta idea dwóch przeciwstawnych, ale nie zwalcza-
jących się wzajemnie składników bytu, dających
życie wszystkiemu co istnieje, występowała jeszcze
wyraźniej tam, gdzie wyobrażano razem smoka,
symbolizującego boską wszechmoc, duchową ener-
gię, i tygrysa, uosabiającego ciemną materię, możli-
wość czekającą na swe zrealizowanie. Oba te sym-
boliczne zwierzęta występują razem w dekoracji
inrd z w. XVIII, znajdującego się w kolekcji Muzeum
Narodowego w Krakowie46 47. Inrd to pokrywa gruba
warstwa czarnej laki rzeźbionej w reliefie o łagod-
nych konturach. Po jednej stronie artysta przedstawił
smoka zwiniętego w pierścień, przysłoniętego częścio-
w Chinach konstelacja Tygrysa, który jest emblematem wojny
i nieustraszonej odwagi. Idea tych dwóch konstelacji, biegną-
cych wiecznie za sobą po okręgu nieba, była prawdopodobnie
wspólna dla obu ośrodków kulturowych.
47 Inró z laki tsui-koku, 71 x50x26 mm. Ojime z pół-
przezroczystego czerwonego szkła. Netsuke rzeźbione w dre-
wnie wyobraża ciemnoskórego nurka, trzymającego ka-
wałek korala. Nr inw. 141 586. Z kolekcji Feliksa Jasień-
skiego.
139
Narodowe w Krakowie).
wanie nie tylko jednego z zasadniczych elementów,
podstawowych kolorów i stron świata, ale ponadto
uosabianie bądź pierwiastka yin, bądź yang. Tygrys
i Żółw reprezentowali bierny, ciemny pierwiastek
yin, Smok i Szkarłatny Ptak — jasny, aktywny
pierwiastek yang. „W wiosennym zrównaniu dnia
z nocą smok wstępuje do nieba, w jesiennym schodzi
46 Cyt. wg Yetts, The Guli Chinese Bronzes ..., s. 125. —
Tenże autor, w pracy Notes on Chinese Roof-tiles ..., s. 30,
omawia bardzo interesującą hipotezę, iż grecka koncepcja
konstelacji Skorpiona jako gada znalazła, być może pod wpły-
wem hellenistycznym, swój odpowiednik w Chinach, w nazwa-
niu tego zbioru gwiazd — konstelacją Smoka. Natomiast
Oriona — którego prześladuje Skorpion, wysłany według
mitologii greckiej przez Ziemię, przerażoną iż ten wspaniały
myśliwy zniszczy wszystkie zwierzęta na Krecie — wyobraża
do otchłani" — pisze Hsii Shen w księdze Shuo-
-weni6.
Najwcześniejsze zachowane przedstawienie smo-
ka w lace japońskiej posiada inny jeszcze podtekst
symboliczny. Na skrzyni na sutry, święte pisma
buddyjskie, z ok. r. 1100, przechowywanej obecnie
w Muzeum Narodowym w Tokio (Kurikara-ryu
makie-kyóbako), otoczony płomieniami smok owija
się wokół miecza stojącego pionowo, ostrzem do
góry, na skalistej wysepce wynurzającej się z morza.
Pod rękojeść miecza podłożony jest rozwinięty kwiat
lotosu. Ten lotosowy tron — na którym zawsze,
zgodnie z buddyjską ikonografią, stoją lub siedzą
postacie bóstw — wskazuje, iż smok personifikuje
tu boga Fudó-my55, którego atrybutem w sztuce
jest miecz. Znaczenie symboliczne smoka uosabiają-
cego boski pierwiastek zostało tu włączone w re-
pertuar buddyjskich motywów i przypisane jednemu
z największych bóstw tej religii. Tego rodzaju
ujęcie jest zresztą sporadyczne; w innych później-
szych przykładach smok reprezentuje ideę ducho-
wego pierwiastka yang, bez dokładniejszego atry-
buowania postaci któregoś z bóstw. Przykład ten,
niezależnie od jego dużych walorów artystycznych
i historycznych jest bardzo interesujący, ponieważ
wyraźnie podkreśla, jak dużą wagę przypisywano
w Japonii symbolowi smoka.
Ta idea dwóch przeciwstawnych, ale nie zwalcza-
jących się wzajemnie składników bytu, dających
życie wszystkiemu co istnieje, występowała jeszcze
wyraźniej tam, gdzie wyobrażano razem smoka,
symbolizującego boską wszechmoc, duchową ener-
gię, i tygrysa, uosabiającego ciemną materię, możli-
wość czekającą na swe zrealizowanie. Oba te sym-
boliczne zwierzęta występują razem w dekoracji
inrd z w. XVIII, znajdującego się w kolekcji Muzeum
Narodowego w Krakowie46 47. Inrd to pokrywa gruba
warstwa czarnej laki rzeźbionej w reliefie o łagod-
nych konturach. Po jednej stronie artysta przedstawił
smoka zwiniętego w pierścień, przysłoniętego częścio-
w Chinach konstelacja Tygrysa, który jest emblematem wojny
i nieustraszonej odwagi. Idea tych dwóch konstelacji, biegną-
cych wiecznie za sobą po okręgu nieba, była prawdopodobnie
wspólna dla obu ośrodków kulturowych.
47 Inró z laki tsui-koku, 71 x50x26 mm. Ojime z pół-
przezroczystego czerwonego szkła. Netsuke rzeźbione w dre-
wnie wyobraża ciemnoskórego nurka, trzymającego ka-
wałek korala. Nr inw. 141 586. Z kolekcji Feliksa Jasień-
skiego.
139