DOI article:
Alberowa, Zofia: Symbolika dekoracji japońskich inrô w okresie Edo (na przykladzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0150
12. Jednorożec, odbitka kamiennego reliefu w prowincji
Shantung. Dynastia Han (206 p. n. e. — 220 n. e.)
(wg Willettsa)
dziło za uosobienie wrażliwości i subtelności, symbo-
lizowanych m. in. przez chód tak lekki, że nieomal
unosiło się w powietrzu, aby stąpaniem nie uczynić
krzywdy najmniejszemu z żyjątek56. Jak podaje
A. Beaumont, jednorożec, żyjący według legend
1000 lat, uosabiał również ideę długowieczności57.
Prócz reprezentowania tych rozmaitych idei
postać jednorożca kirin występowała również i w sym-
bolice wielkich sił natury yin i yang. Odmianą
wspomnianej już grupy Ssu Shen, czyli Czterech
Nadprzyrodzonych Istot, do których należał Smok,
Szkarłatny Ptak, Żółw i Tygrys, była grupa Czterech
Istot Działających Skutecznie, czyli Ssu Ling. Do
grupy tej, wyrażającej te same treści ideowe co
Cztery Nadprzyrodzone Istoty, należały również:
Smok, Szkarłatny Ptak i Żółw, zamiast Tygrysa
natomiast występował Jednorożec58. Jednorożec więc
był odpowiednikiem pierwiastka yin, zwłaszcza
w skojarzeniu ze Smokiem lub Szkarłatnym Pta-
kiem, wcielającymi pierwiastek yang.
Fantastyczne stworzenie przedstawione na od-
wrocie omawianego inrdnie jest jednak żadnym z tych
świętych zwierząt. Jakkolwiek posiada głowę smoka,
to jednak ciało jego jest ukształtowane jak ryba. Naj-
bardziej przypomina baśniowe zwierzę shachihoko,
którego rzeźbione wyobrażenia zdobiły w Japonii na-
rożniki dachów zamkowych. Wierzono, iż przedsta-
wienia tych morskich stworzeń, których żywiołem jest
13. Rzeźba shachihoko na wieży zamku w Edo. Drzeworyt
Hokusai w albumie Fugaku hyakkei, 1834/35 (wg Feddersena).
56 M. Feddersen, Chinesisches Kunstgewerbe, Braun-
schweig 1958, s. 250.
57 Beaumont, o. c., s. 105.
58 Geneza tych dwóch ugrupowań zwierząt nie jest jasna.
B. Karlgren powołuje się na tekst Li Chi pochodzący z epoki
Chou, wymieniający zarówno Ssu Shen, jak i Ssu Ling. B. Karl-
gren, Early Chinese Mirror Inscriptions (Bulletin of the Museum
of Far Eastern Antiąuities, Stockholm 1934, s. 26). — Wg
W. Willettsa natomiast, który uważa, iż Li Chi jest kompi-
lacją pochodzącą z okresu dynastii Han, obie grupy świętych
zwierząt czczone były w Chinach dopiero w tym okresie. Punkt
kulminacyjny tego kultu przypada na koniec w. I n. e.
142
Shantung. Dynastia Han (206 p. n. e. — 220 n. e.)
(wg Willettsa)
dziło za uosobienie wrażliwości i subtelności, symbo-
lizowanych m. in. przez chód tak lekki, że nieomal
unosiło się w powietrzu, aby stąpaniem nie uczynić
krzywdy najmniejszemu z żyjątek56. Jak podaje
A. Beaumont, jednorożec, żyjący według legend
1000 lat, uosabiał również ideę długowieczności57.
Prócz reprezentowania tych rozmaitych idei
postać jednorożca kirin występowała również i w sym-
bolice wielkich sił natury yin i yang. Odmianą
wspomnianej już grupy Ssu Shen, czyli Czterech
Nadprzyrodzonych Istot, do których należał Smok,
Szkarłatny Ptak, Żółw i Tygrys, była grupa Czterech
Istot Działających Skutecznie, czyli Ssu Ling. Do
grupy tej, wyrażającej te same treści ideowe co
Cztery Nadprzyrodzone Istoty, należały również:
Smok, Szkarłatny Ptak i Żółw, zamiast Tygrysa
natomiast występował Jednorożec58. Jednorożec więc
był odpowiednikiem pierwiastka yin, zwłaszcza
w skojarzeniu ze Smokiem lub Szkarłatnym Pta-
kiem, wcielającymi pierwiastek yang.
Fantastyczne stworzenie przedstawione na od-
wrocie omawianego inrdnie jest jednak żadnym z tych
świętych zwierząt. Jakkolwiek posiada głowę smoka,
to jednak ciało jego jest ukształtowane jak ryba. Naj-
bardziej przypomina baśniowe zwierzę shachihoko,
którego rzeźbione wyobrażenia zdobiły w Japonii na-
rożniki dachów zamkowych. Wierzono, iż przedsta-
wienia tych morskich stworzeń, których żywiołem jest
13. Rzeźba shachihoko na wieży zamku w Edo. Drzeworyt
Hokusai w albumie Fugaku hyakkei, 1834/35 (wg Feddersena).
56 M. Feddersen, Chinesisches Kunstgewerbe, Braun-
schweig 1958, s. 250.
57 Beaumont, o. c., s. 105.
58 Geneza tych dwóch ugrupowań zwierząt nie jest jasna.
B. Karlgren powołuje się na tekst Li Chi pochodzący z epoki
Chou, wymieniający zarówno Ssu Shen, jak i Ssu Ling. B. Karl-
gren, Early Chinese Mirror Inscriptions (Bulletin of the Museum
of Far Eastern Antiąuities, Stockholm 1934, s. 26). — Wg
W. Willettsa natomiast, który uważa, iż Li Chi jest kompi-
lacją pochodzącą z okresu dynastii Han, obie grupy świętych
zwierząt czczone były w Chinach dopiero w tym okresie. Punkt
kulminacyjny tego kultu przypada na koniec w. I n. e.
142