DOI Artikel:
Alberowa, Zofia: Symbolika dekoracji japońskich inrô w okresie Edo (na przykladzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0159
22. Inro z motywem rozety, 2. połowa w. XVIII (fot. Muzeum
Narodowe w Krakowie).
połyskliwej laki, rzeźbionej głęboko w spiralne, roz-
gałęziające się linie, układające się dośrodkowo
w kształt rozety o sześciu płatkach (ryc. 22)89.
Ukośne linie cięcia ukazują spodnie warstwy laki
czerwonej, kładzionej na przemian z laką czarną
i ciemnoszarą. Podobne w motywie dekoracji inro,
pochodzące również z w. XVIII, znajduje się
w zbiorach Museum fur Ostasiatische Kunst
w Kolonii90.
Ten prosty, schematyczny niemal motyw nie
posiada pozornie żadnych symbolicznych skojarzeń.
Analizując go jednak bardziej wnikliwie i tu można
odnaleźć niewątpliwe asocjacje z filozoficznymi
koncepcjami Dalekiego Wschodu.
Skręcone, nachylone jakby wiatrem w jedną
stronę płatki rozety sugerują wirowy ruch wokół
nieruchomego środka. Ten sam ruch wirowy za-
znaczony jest w esowatym podziale diagramu yin-
-yang. Symbolizuje on kosmiczny wir, który jedno-
czy przeciwieństwa i rodzi wieczny ruch w wszech-
świecie91. Podkreślenie na omawianym inro central-
nego punktu rozety jest aluzją do rozszczepienia po-
rządku świata na dwa zasadniczo różne czynniki —
ruch obrotowy i bezruch, będące jednak ze sobą
nierozerwalnie, przyczynowo związane. Te same
myśli wyraża w zespole ikonograficznych form Dale-
kiego Wschodu koło92. Występujące bardzo często
w sztuce buddyjskiej „koło prawa, prawdy i życia"
posiada głębokie znaczenie, m. in. symbolizuje
ucieczkę od iluzorycznego obwodu koła wiecznych
narodzin, cierpień i śmierci do nieruchomego środka,
który osiągnąć można jedynie przez wyrzeczenie się
świata93. Podobne porównania występują również
i w doktrynie taoistycznej. Zgodnie z cytowaną przez
J. E. Cirlota sentencją „mędrcem jest ten, kto
osiągnie centralny punkt koła i pozostaje złączony
z Nieruchomym Środkiem, w nierozerwalnej więzi
z Początkiem, biorąc udział w jego niezmienności
i naśladując jego nieaktywną aktywność"94.
89 Inro z laki rzeźbionej typu guń, 66 x 46 x 22 mm. .
Ojime z metalu. Guz rzeźbiony w kształcie poduszki sple-
cionej z kwiatów z kości słoniowej. Nr inw. 141 563. Z ko-
lekcji Feliksa Jasieńskiego.
90 Reprod. Goepper, o. c., il. 252.
91 Por. R. Guenon, Le symbolisme de la croix, Paris 1931,
cyt. u Cirlot, o. c., 351.
92 W znaczeniu kola pojazdu (wheel) a nie figury geome-
trycznej (circle). Symboliczne znaczenie kola w tradycjach
kulturowych Zachodu, wykazujące m. in. duże podobieństwo
z innymi, pozaeuropejskimi kulturami, omawiają m. in.
A. Beaumont Symbolism in Decorative Chinese Art, New
York 1949. — R. Guenon, Le roi du monde, Paris 1950.—
G. T e s t i, Dizionario di Alchimia e di chimica antiguaria,
Roma 1950.
93 Beaumont, o. c., s. 70.
94 Cirlot, o. c., s. 351.
151
Narodowe w Krakowie).
połyskliwej laki, rzeźbionej głęboko w spiralne, roz-
gałęziające się linie, układające się dośrodkowo
w kształt rozety o sześciu płatkach (ryc. 22)89.
Ukośne linie cięcia ukazują spodnie warstwy laki
czerwonej, kładzionej na przemian z laką czarną
i ciemnoszarą. Podobne w motywie dekoracji inro,
pochodzące również z w. XVIII, znajduje się
w zbiorach Museum fur Ostasiatische Kunst
w Kolonii90.
Ten prosty, schematyczny niemal motyw nie
posiada pozornie żadnych symbolicznych skojarzeń.
Analizując go jednak bardziej wnikliwie i tu można
odnaleźć niewątpliwe asocjacje z filozoficznymi
koncepcjami Dalekiego Wschodu.
Skręcone, nachylone jakby wiatrem w jedną
stronę płatki rozety sugerują wirowy ruch wokół
nieruchomego środka. Ten sam ruch wirowy za-
znaczony jest w esowatym podziale diagramu yin-
-yang. Symbolizuje on kosmiczny wir, który jedno-
czy przeciwieństwa i rodzi wieczny ruch w wszech-
świecie91. Podkreślenie na omawianym inro central-
nego punktu rozety jest aluzją do rozszczepienia po-
rządku świata na dwa zasadniczo różne czynniki —
ruch obrotowy i bezruch, będące jednak ze sobą
nierozerwalnie, przyczynowo związane. Te same
myśli wyraża w zespole ikonograficznych form Dale-
kiego Wschodu koło92. Występujące bardzo często
w sztuce buddyjskiej „koło prawa, prawdy i życia"
posiada głębokie znaczenie, m. in. symbolizuje
ucieczkę od iluzorycznego obwodu koła wiecznych
narodzin, cierpień i śmierci do nieruchomego środka,
który osiągnąć można jedynie przez wyrzeczenie się
świata93. Podobne porównania występują również
i w doktrynie taoistycznej. Zgodnie z cytowaną przez
J. E. Cirlota sentencją „mędrcem jest ten, kto
osiągnie centralny punkt koła i pozostaje złączony
z Nieruchomym Środkiem, w nierozerwalnej więzi
z Początkiem, biorąc udział w jego niezmienności
i naśladując jego nieaktywną aktywność"94.
89 Inro z laki rzeźbionej typu guń, 66 x 46 x 22 mm. .
Ojime z metalu. Guz rzeźbiony w kształcie poduszki sple-
cionej z kwiatów z kości słoniowej. Nr inw. 141 563. Z ko-
lekcji Feliksa Jasieńskiego.
90 Reprod. Goepper, o. c., il. 252.
91 Por. R. Guenon, Le symbolisme de la croix, Paris 1931,
cyt. u Cirlot, o. c., 351.
92 W znaczeniu kola pojazdu (wheel) a nie figury geome-
trycznej (circle). Symboliczne znaczenie kola w tradycjach
kulturowych Zachodu, wykazujące m. in. duże podobieństwo
z innymi, pozaeuropejskimi kulturami, omawiają m. in.
A. Beaumont Symbolism in Decorative Chinese Art, New
York 1949. — R. Guenon, Le roi du monde, Paris 1950.—
G. T e s t i, Dizionario di Alchimia e di chimica antiguaria,
Roma 1950.
93 Beaumont, o. c., s. 70.
94 Cirlot, o. c., s. 351.
151