DOI article:
Alberowa, Zofia: Symbolika dekoracji japońskich inrô w okresie Edo (na przykladzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0175
Siodło słonia wykonane z czerwone) laki ciętej
w drobny, geometryczny wzór i misternie zdobiona
złota uprząż świadczą, iż słoń służył jako wierzcho-
wiec ważnej osobistości. W rzeczywistości, przed
w. XIV, kiedy to słoń ofiarowany został przez ce-
sarza chińskiego siogunowi Ashikaga. Yoshimitsu,
zwierzęta te znane były w Japonii jedynie z opisów
i wyobrażeń plastycznych, których pierwowzory przy-
szły z kontynentu. Nielicznym słoniom, które jako
cesarskie dary w późniejszych wiekach były przy-
wożone do Japonii, oddawano cześć niemal boską152.
W swych uwagach historycznych Mock Joya pisze,
iż w r. 1729 cesarz japoński nadał otrzymanemu
w podarunku słoniowi dworską rangę piątego stop-
nia, zmuszając w ten sposób podwładnych do odda-
wania odpowiednich rewerencji egzotycznemu zwie-
rzęciu.
Słoń, uważany zgodnie z ikonografią buddyjską
za wierzchowca bodhisattoy Fugen (sanskr. Sa-
mantabhadra) — „tego, który rozsiewa najwyższą
mądrość“ — poprzez rozszerzony krąg analogii,
proces charakterystyczny dla praw rządzących sym-
boliką, sam stał się symbolem mądrości153. W tym
też znaczeniu wyobrażony został na omawianym
inró, o czym świadczy ozdobna uprząż zwierzęcia,
wzorowana na malowidłach z epoki Heian, przedsta-
wiających Fugen-bosatsu jadącego na słoniu154. Czy
zwierzę reprezentuje tu mądrość rozumianą jako
atrybut istoty boskiej, czy mądrość ziemską, pojmo-
waną jako odblask mądrości niebiańskiej, czy wresz-
cie umiejętność mądrego i harmonijnego ułożenia
sobie życia — nie jest jednoznacznie określone;
dowolny margines pozostawiony został wyobraźni
oglądającego.
Temat dekoracji kolejnego inró pochodzącego
z w. XVIII stanowią czaple, odcinające się szarą,
szkicowo potraktowaną, jak gdyby zamgloną syl-
wetą na tle złotym, przechodzącym u dołu w odcień
zielonkawy (ryc. 35)155. Zgodnie z zasadą kompo-
zycji narożnikowej, ptaki zgrupowane są z jednego
152 A. de Morga [w:] The Philippine Islands, Moluccas,
Siam, Cambodia, Japan and China at the Close of the Sixteenth
Century, Translated from the Spanish by E. J. Stanley, London
1868, s. 83, pisze o uroczystościach zorganizowanych na cześć
słonia ofiarowanego w r. 1596 przez Hiszpanów ówczesnemu
dworowi japońskiemu.
153 Mock Joya, o. c., s. 144.
154 Por. malowidło przedstawiające Fugen-bosatsu z Mu-
35. Inró z czaplami i trzciną, w. XVIII, Muzeum Narodowe
w Krakowie (fot. J. Werner).
boku inró (dwa na awersie, jeden na rewersie puz-
derka). Z drugiego boku zaś umieścił artysta kępę
trzcin o grubych, wykonanych w niskim reliefie,
liściach. Wierzch inró zdobi lekko wypukły sierp
księżyca. Wąska skala barw — złoto, czerń i cynowa
szarość — naśladuje tu powściągliwy, ascetyczny
wyraz tradycyjnego malarstwa tuszem szkoły Kanó,
stosującej z upodobaniem tonacje barwy czarnej
i szarej na żółtawym tle jedwabiu. Również i sama
maniera operowania sylwetą, pozorna niedbałość
zeum Narodowego w Tokio, reprod. u Yukio Yashiro,
2000 Years of Japanese Art, London 1958, pl. 64 oraz malo-
widło przedstawiające Fugen-Emmyd z świątyni Matsunoo-
-dera w Kioto, reprod. w katalogu Vart japonais a travers les
siecles, Paris 1958, pl. 23.
455 Laka fundame, dekoracja hiramakie, shibuichi-ji, sumi-e-
-togidashi, 65x45x21 mm. Nr inw. XIII-2648. Zbiory Czar-
toryskich.
167
w drobny, geometryczny wzór i misternie zdobiona
złota uprząż świadczą, iż słoń służył jako wierzcho-
wiec ważnej osobistości. W rzeczywistości, przed
w. XIV, kiedy to słoń ofiarowany został przez ce-
sarza chińskiego siogunowi Ashikaga. Yoshimitsu,
zwierzęta te znane były w Japonii jedynie z opisów
i wyobrażeń plastycznych, których pierwowzory przy-
szły z kontynentu. Nielicznym słoniom, które jako
cesarskie dary w późniejszych wiekach były przy-
wożone do Japonii, oddawano cześć niemal boską152.
W swych uwagach historycznych Mock Joya pisze,
iż w r. 1729 cesarz japoński nadał otrzymanemu
w podarunku słoniowi dworską rangę piątego stop-
nia, zmuszając w ten sposób podwładnych do odda-
wania odpowiednich rewerencji egzotycznemu zwie-
rzęciu.
Słoń, uważany zgodnie z ikonografią buddyjską
za wierzchowca bodhisattoy Fugen (sanskr. Sa-
mantabhadra) — „tego, który rozsiewa najwyższą
mądrość“ — poprzez rozszerzony krąg analogii,
proces charakterystyczny dla praw rządzących sym-
boliką, sam stał się symbolem mądrości153. W tym
też znaczeniu wyobrażony został na omawianym
inró, o czym świadczy ozdobna uprząż zwierzęcia,
wzorowana na malowidłach z epoki Heian, przedsta-
wiających Fugen-bosatsu jadącego na słoniu154. Czy
zwierzę reprezentuje tu mądrość rozumianą jako
atrybut istoty boskiej, czy mądrość ziemską, pojmo-
waną jako odblask mądrości niebiańskiej, czy wresz-
cie umiejętność mądrego i harmonijnego ułożenia
sobie życia — nie jest jednoznacznie określone;
dowolny margines pozostawiony został wyobraźni
oglądającego.
Temat dekoracji kolejnego inró pochodzącego
z w. XVIII stanowią czaple, odcinające się szarą,
szkicowo potraktowaną, jak gdyby zamgloną syl-
wetą na tle złotym, przechodzącym u dołu w odcień
zielonkawy (ryc. 35)155. Zgodnie z zasadą kompo-
zycji narożnikowej, ptaki zgrupowane są z jednego
152 A. de Morga [w:] The Philippine Islands, Moluccas,
Siam, Cambodia, Japan and China at the Close of the Sixteenth
Century, Translated from the Spanish by E. J. Stanley, London
1868, s. 83, pisze o uroczystościach zorganizowanych na cześć
słonia ofiarowanego w r. 1596 przez Hiszpanów ówczesnemu
dworowi japońskiemu.
153 Mock Joya, o. c., s. 144.
154 Por. malowidło przedstawiające Fugen-bosatsu z Mu-
35. Inró z czaplami i trzciną, w. XVIII, Muzeum Narodowe
w Krakowie (fot. J. Werner).
boku inró (dwa na awersie, jeden na rewersie puz-
derka). Z drugiego boku zaś umieścił artysta kępę
trzcin o grubych, wykonanych w niskim reliefie,
liściach. Wierzch inró zdobi lekko wypukły sierp
księżyca. Wąska skala barw — złoto, czerń i cynowa
szarość — naśladuje tu powściągliwy, ascetyczny
wyraz tradycyjnego malarstwa tuszem szkoły Kanó,
stosującej z upodobaniem tonacje barwy czarnej
i szarej na żółtawym tle jedwabiu. Również i sama
maniera operowania sylwetą, pozorna niedbałość
zeum Narodowego w Tokio, reprod. u Yukio Yashiro,
2000 Years of Japanese Art, London 1958, pl. 64 oraz malo-
widło przedstawiające Fugen-Emmyd z świątyni Matsunoo-
-dera w Kioto, reprod. w katalogu Vart japonais a travers les
siecles, Paris 1958, pl. 23.
455 Laka fundame, dekoracja hiramakie, shibuichi-ji, sumi-e-
-togidashi, 65x45x21 mm. Nr inw. XIII-2648. Zbiory Czar-
toryskich.
167