DOI Artikel:
Alberowa, Zofia: Symbolika dekoracji japońskich inrô w okresie Edo (na przykladzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0181
Historia ikonografii motywu dwu występujących
razem karpi jest zresztą symptomatyczna dla praw
rządzących symboliką, dla jej oscylacji semantycznej,
a nawet polaryzacji znaczeń. Początkowo motyw
dwu ryb należał do grupy Ośmiu Drogocennych
Rzeczy {pa pad), buddyjskich symboli wiary.
Symbole te, wraz z ich interpretacją religijną,
przeszły w średniowieczu z Indii do Chin i do Ja-
ponii. Ale już za dynastii Ming straciły one swe
pierwotne znaczenie — stały się laickim emblemem
obfitości wszelkich dóbr ziemskich (emblem ten
oparty był na homofonicznym brzmieniu ideo-
gramów oznaczających rybę i obfitość —yii), a także
symbolem małżeńskiego szczęścia170. Interpretacja
ideowa tego symbolu ewoluowała więc osiągając
całkowite zaprzeczenie pierwotnego znaczenia —
buddyjski ideał celibatu przerodził się w apoteozę
małżeńskiego życia.
Oprócz tego znaczenia przypisywano wyobraże-
niom karpia i inne symboliczne myśli. Był on sym-
bolem heroizmu w znoszeniu fizycznego cierpie-
nia171. Ponadto symbolizował męstwo i wytrwa-
łość172. Wyobrażona na omawianym inrd scena
jest transpozycją starej chińskiej legendy, która
wraz z całym zespołem ikonograficznych motywów
przeszła do Japonii. Według ludowych podań,
„w trzecim miesiącu roku<c karpie usiłowały prze-
dostać się przez wysoki próg skalny na rzece Żółtej,
płynąc pod prąd wodospadu. Wierzono, iż te z ryb,
którym udało się przezwyciężyć tę przeszkodę,
zwaną Bramą Smoka (Lung Men), przemieniły
się w nagrodę w smoki. A więc i tu klasyczny
moralitet, wyrażony przy pomocy symbolicznej
metafory ze świata zwierząt.
Różnie w sztuce Dalekiego Wschodu wyrażano
ideę długowieczności, wiecznej młodości, nieśmiertel-
ności — wielkie i bolesne marzenia człowieka.
Repertuar symboli i emblemów był różnorodny
i bogaty. Często występuje po prostu ideogram ju
170 Cammann, Substance and Symbol ..., s. 100 i 120. —
Willets, o. c., s. 285.
171 Bowie, o. c., s. 90, w kontekście tej symbolicznej cechy
przypisywanej karpiom, pisze o stoickim heroizmie tej ryby
krajanej żywcem przy sporządzaniu znanego japońskiego
przysmaku saskimi.
172 Od ery Bunsei (pocz. w. XIX) wprowadzono zwyczaj,
iż w dniu Święta Chłopców, które tradycyjnie przypada na
piąty dzień piątego miesiąca roku, olbrzymie papierowe karpie
44. Inrd z ideogramami długowie-
czności, początek w. XVIII (fot. Mu-
zeum Narodowe w Krakowie).
powiewają nad domami, symbolizując te tak pożądane dla
ukształtowania psychiki japońskich chłopców cechy — wy-
trwałości i heroizmu w znoszeniu cierpienia. Bowie, o. c.,
s. 90. — W Chinach, jak podaje M. Joya, ofiarowywano karpie
z okazji urodzin chłopca. Zgodnie ze starą tradycją zwyczaj
ten zapoczątkowany został w V w. p. n. e., kiedy Konfucju-
szowi przyniesiono karpia, aby uczcić narodziny jego syna.
Mędrzec tak był wzruszony symboliczną wymową tego po-
darunku, iż nadał synowi imię Li (Karp). Joya, o. c., s. 131.
173
razem karpi jest zresztą symptomatyczna dla praw
rządzących symboliką, dla jej oscylacji semantycznej,
a nawet polaryzacji znaczeń. Początkowo motyw
dwu ryb należał do grupy Ośmiu Drogocennych
Rzeczy {pa pad), buddyjskich symboli wiary.
Symbole te, wraz z ich interpretacją religijną,
przeszły w średniowieczu z Indii do Chin i do Ja-
ponii. Ale już za dynastii Ming straciły one swe
pierwotne znaczenie — stały się laickim emblemem
obfitości wszelkich dóbr ziemskich (emblem ten
oparty był na homofonicznym brzmieniu ideo-
gramów oznaczających rybę i obfitość —yii), a także
symbolem małżeńskiego szczęścia170. Interpretacja
ideowa tego symbolu ewoluowała więc osiągając
całkowite zaprzeczenie pierwotnego znaczenia —
buddyjski ideał celibatu przerodził się w apoteozę
małżeńskiego życia.
Oprócz tego znaczenia przypisywano wyobraże-
niom karpia i inne symboliczne myśli. Był on sym-
bolem heroizmu w znoszeniu fizycznego cierpie-
nia171. Ponadto symbolizował męstwo i wytrwa-
łość172. Wyobrażona na omawianym inrd scena
jest transpozycją starej chińskiej legendy, która
wraz z całym zespołem ikonograficznych motywów
przeszła do Japonii. Według ludowych podań,
„w trzecim miesiącu roku<c karpie usiłowały prze-
dostać się przez wysoki próg skalny na rzece Żółtej,
płynąc pod prąd wodospadu. Wierzono, iż te z ryb,
którym udało się przezwyciężyć tę przeszkodę,
zwaną Bramą Smoka (Lung Men), przemieniły
się w nagrodę w smoki. A więc i tu klasyczny
moralitet, wyrażony przy pomocy symbolicznej
metafory ze świata zwierząt.
Różnie w sztuce Dalekiego Wschodu wyrażano
ideę długowieczności, wiecznej młodości, nieśmiertel-
ności — wielkie i bolesne marzenia człowieka.
Repertuar symboli i emblemów był różnorodny
i bogaty. Często występuje po prostu ideogram ju
170 Cammann, Substance and Symbol ..., s. 100 i 120. —
Willets, o. c., s. 285.
171 Bowie, o. c., s. 90, w kontekście tej symbolicznej cechy
przypisywanej karpiom, pisze o stoickim heroizmie tej ryby
krajanej żywcem przy sporządzaniu znanego japońskiego
przysmaku saskimi.
172 Od ery Bunsei (pocz. w. XIX) wprowadzono zwyczaj,
iż w dniu Święta Chłopców, które tradycyjnie przypada na
piąty dzień piątego miesiąca roku, olbrzymie papierowe karpie
44. Inrd z ideogramami długowie-
czności, początek w. XVIII (fot. Mu-
zeum Narodowe w Krakowie).
powiewają nad domami, symbolizując te tak pożądane dla
ukształtowania psychiki japońskich chłopców cechy — wy-
trwałości i heroizmu w znoszeniu cierpienia. Bowie, o. c.,
s. 90. — W Chinach, jak podaje M. Joya, ofiarowywano karpie
z okazji urodzin chłopca. Zgodnie ze starą tradycją zwyczaj
ten zapoczątkowany został w V w. p. n. e., kiedy Konfucju-
szowi przyniesiono karpia, aby uczcić narodziny jego syna.
Mędrzec tak był wzruszony symboliczną wymową tego po-
darunku, iż nadał synowi imię Li (Karp). Joya, o. c., s. 131.
173