DOI Artikel:
Alberowa, Zofia: Symbolika dekoracji japońskich inrô w okresie Edo (na przykladzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0189
50. Inró z chryzantemami przy bambusowym plocie, 1. połowa
w. XIX, Muzeum Narodowe w Krakowie (fot. J. Werner).
kalendarza, święto chryzantem. Wpisana w koło
16-płatkowa chryzantema jest herbem cesarskim,
zatwierdzonym formalnie dopiero od początku ery
Meiji, od w. XII występowała już jednak na ubio-
rach i karocach cesarskich. W r. 1594 wyszedł
zakaz używania tego znaku przez inne rody205.
W lakach japońskich chryzantemy stały się od
205 Uwagi o 16-platkowej chryzantemie podaję wg infor-
macji prof. dr. Wiesława Kotańskiego.
206 von Rague, Geschichte ..., s. 88.
207 Inrd z laki futidame, dekoracja hiramakie, aogai, kirigane,
84 x 62 x 27 mm. Netsuke wyrzeźbione w drewnie przedsta-
wia szczura na koszu grzybów. Nr inw. 141 555. Z kolekcji
Feliksa Jasieńskiego.
epoki Kamakura ulubionym motywem zdobniczym.
Przypuszczalnie wtedy również zaczęto ich przed-
stawieniom przypisywać pozaestetyczne treści206.
Różnorodność tych treści można zinterpretować na
przykładzie inrd z 1. połowy w. XIX, wchodzącego
w skład zbiorów Muzeum Narodowego w Krako-
wie207. Inrd to pokrywa równomiernie złota laka
0 zgaszonym połysku (ryc. 50). Dekoracja, wyko-
nana w niskim reliefie z laki prószonej, przedstawia
gałązki chryzantem z dużymi kwiatami i liśćmi,
wsparte na bambusowych żerdkach. Pełne, ciężkie
kwiaty wypełniają trójkątne pola zakreślone przez
diagonalne linie żerdek, wyznaczają harmonijny,
choć przyciszony rytm form i barw. Kwiaty o płat-
kach złotych, zielonkawozłotych, srebrzystozłotych,
czy ułożonych jak mozaika z mikroskopijnych
kwadracików złota oraz mieniącego się fioletem
1 zielenią perłowca oplatają całe puzderko wokoło.
Pozorną monotonię barwną ożywiają żyłki liści
i kontury kwiatów — częściowo ryte w mokrej lace
i zatarte czarną farbą, częściowo wypukłe.
Motyw chryzantem rosnących przy niskim ogro-
dzeniu z bambusu czy chrustu, tzw. „wschodnim
płocie”, posiada swój poetycki pierwowzór w wierszu
chińskiego poety T’ao Yuan-ming, żyjącego w la-
tach 365-427208. Ten sam motyw przewodni wy-
korzystywali zarówno w swych wierszach poeci
japońscy, jak i dekoratorzy laką od w. XII/XIII,
transponujący liryczny nastrój wiersza na język form
plastycznych209. Poetycka inspiracja tego motywu
nie wyczerpuje jednak wszelkich idei, jakie wiązano
z kwiatem chryzantemy rosnącej przy skrzyżowa-
nych żerdkach. Skrzyżowane żerdki bambusu
były, jak wspomina M. Boyer, symbolem aktywnej
koncepcji życia, która znalazła swój wyraz w znanej
maksymie japońskiej „użyj nas, szepczą bambu-
sy”210. A więc przedstawiony na omawianym inrd
motyw stał się równocześnie symboliczną metaforą
jednej z moralnych wskazówek.
Wspomnieć w końcu należy o jeszcze jednej
możliwości symbolicznego odczytania tego motywu,
związanego ze starą legendą, która do Japonii
208 Speiser, Debon, o. c., s. 149.
2°» por Magaki-kiku raden-ikakeji-suzuribako, przecho-
wywane w świątyni Tsurugaoka-Hachiman-gu w Kamakura,
reprod. u. von Rague, Geschichte ..., s. 87.
210 Cyt. wg Boyer, o. c., s. 96
181
w. XIX, Muzeum Narodowe w Krakowie (fot. J. Werner).
kalendarza, święto chryzantem. Wpisana w koło
16-płatkowa chryzantema jest herbem cesarskim,
zatwierdzonym formalnie dopiero od początku ery
Meiji, od w. XII występowała już jednak na ubio-
rach i karocach cesarskich. W r. 1594 wyszedł
zakaz używania tego znaku przez inne rody205.
W lakach japońskich chryzantemy stały się od
205 Uwagi o 16-platkowej chryzantemie podaję wg infor-
macji prof. dr. Wiesława Kotańskiego.
206 von Rague, Geschichte ..., s. 88.
207 Inrd z laki futidame, dekoracja hiramakie, aogai, kirigane,
84 x 62 x 27 mm. Netsuke wyrzeźbione w drewnie przedsta-
wia szczura na koszu grzybów. Nr inw. 141 555. Z kolekcji
Feliksa Jasieńskiego.
epoki Kamakura ulubionym motywem zdobniczym.
Przypuszczalnie wtedy również zaczęto ich przed-
stawieniom przypisywać pozaestetyczne treści206.
Różnorodność tych treści można zinterpretować na
przykładzie inrd z 1. połowy w. XIX, wchodzącego
w skład zbiorów Muzeum Narodowego w Krako-
wie207. Inrd to pokrywa równomiernie złota laka
0 zgaszonym połysku (ryc. 50). Dekoracja, wyko-
nana w niskim reliefie z laki prószonej, przedstawia
gałązki chryzantem z dużymi kwiatami i liśćmi,
wsparte na bambusowych żerdkach. Pełne, ciężkie
kwiaty wypełniają trójkątne pola zakreślone przez
diagonalne linie żerdek, wyznaczają harmonijny,
choć przyciszony rytm form i barw. Kwiaty o płat-
kach złotych, zielonkawozłotych, srebrzystozłotych,
czy ułożonych jak mozaika z mikroskopijnych
kwadracików złota oraz mieniącego się fioletem
1 zielenią perłowca oplatają całe puzderko wokoło.
Pozorną monotonię barwną ożywiają żyłki liści
i kontury kwiatów — częściowo ryte w mokrej lace
i zatarte czarną farbą, częściowo wypukłe.
Motyw chryzantem rosnących przy niskim ogro-
dzeniu z bambusu czy chrustu, tzw. „wschodnim
płocie”, posiada swój poetycki pierwowzór w wierszu
chińskiego poety T’ao Yuan-ming, żyjącego w la-
tach 365-427208. Ten sam motyw przewodni wy-
korzystywali zarówno w swych wierszach poeci
japońscy, jak i dekoratorzy laką od w. XII/XIII,
transponujący liryczny nastrój wiersza na język form
plastycznych209. Poetycka inspiracja tego motywu
nie wyczerpuje jednak wszelkich idei, jakie wiązano
z kwiatem chryzantemy rosnącej przy skrzyżowa-
nych żerdkach. Skrzyżowane żerdki bambusu
były, jak wspomina M. Boyer, symbolem aktywnej
koncepcji życia, która znalazła swój wyraz w znanej
maksymie japońskiej „użyj nas, szepczą bambu-
sy”210. A więc przedstawiony na omawianym inrd
motyw stał się równocześnie symboliczną metaforą
jednej z moralnych wskazówek.
Wspomnieć w końcu należy o jeszcze jednej
możliwości symbolicznego odczytania tego motywu,
związanego ze starą legendą, która do Japonii
208 Speiser, Debon, o. c., s. 149.
2°» por Magaki-kiku raden-ikakeji-suzuribako, przecho-
wywane w świątyni Tsurugaoka-Hachiman-gu w Kamakura,
reprod. u. von Rague, Geschichte ..., s. 87.
210 Cyt. wg Boyer, o. c., s. 96
181