DOI Artikel:
Alberowa, Zofia: Symbolika dekoracji japońskich inrô w okresie Edo (na przykladzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0192
jest kilka gałązek kwitnącej śliwy o kwiatach inkru-
stowanych złotą, cienką folią oraz płytkami perłowca
awabi, iryzującego błękitem, fioletem i zielenią. Od
góry gałązki przesłania wycięte wr ząbki, stylizowane
pasmo brązowej mgły. Spód puzderka natomiast,
inkrustowany małymi, owalnymi płytkami perłowca,
ułożonymi jedna obok drugiej, imituje przekrój
równo uciętych gałązek. Koncepcja artystyczna
i środki techniczne stopione tu zostały w jednorodną,
oryginalną całość — efekt, który zresztą dość rzadko
spotyka się w tak późnych wyrobach z laki japoń-
skiej jak to inrd, pochodzące z pierwszej połowy
w. XIX.
Temat dekoracji jest symboliczną metaforą wio-
sny, kiedy to wieśniaczki japońskie, wracające z lasu
z wiązkami chrustu na głowach, zatykały za łyko
świeżo rozkwitłe gałązki śliwy (ryc. 53)218. Równo-
cześnie jednak śliwa kwitnąca na przedwiośniu,
gdy wszystko w przyrodzie wydaje się martwe,
stanowiła, jak wspomniano, symbol wiecznej mło-
dości ducha, przeciwstawiającego się w starszym
wieku zanikającej sile ciała219.
Kwiat wiśni, nieodłączny od naszych potocz-
nych wyobrażeń o Japonii (nazwa „kraina kwitnącej
wiśni" stała się synonimem tego kraju), występuje
w zbiorach krakowskich w dekoracji jednego tylko
inrd220. Wykonawca tego inrd — Moriyuki, którego
wypisana złotem sygnatura znajduje się pod spodem
puzderka, nie jest cytowany w żadnym z dotychczas
publikowanych słowników malarzy laką, jednakże
temat i styl dekoracji skłaniają do przypuszczenia,
iż inrd powstało w piewszej połowie w. XIX
(ryc. 54). Na czarnym, błyszczącym tle rozsypane
złote szpilki sosny układają się w szeroki zygzako-
waty szlak biegnący przez całą wysokość puzderka.
Kręty rytm dekoracji akcentują rozsypane liście
miłorząbu (Gingko biloba) i kiście drobnych, ko-
ronkowych kwiatów. Na tej czerwono-złotej ścieżce
rozrzucone są z jednej strony puzderka kwiaty
i pąki wiśni, inkrustowane w wypukłym reliefie
z grubych płytek perłowca yakogai. Po drugiej
218 Temat ten potraktowany rodzajowo spotyka się
w drzeworycie z 1. połowy w. XIX, m. in. u Hiroshige i Ku-
nisady.
219 Cammann, Substance and Symbol ..., s. 107.
220 Inrd z laki ró-iro-nuri, dekoracja hiramakie, raden,
53. Shinsai, Wieśniaczka niosąca chrust, drzeworyt barwny,
początek w. XIX (fot. Muzeum Narodowe w Krakowie).
stronie natomiast, na podobnie zdobionym tle,
unoszą się nad kwiatami trzy barwne motyle.
Wydawałoby się, że dekoracja tego typu nie może
posiadać żadnego programu ideowego. A jednak
myśli, które artysta przekazał posługując się symbo-
liką tych skromnych motywów, wyrażają ówczesną
ideologię. Rozpatrzmy kolejno te symbole i ich
desygnaty.
Kwiat wiśni był szczególnie ulubiony i respekto-
wany w kręgach arystokracji okresu Heian. Według
podań w w. VIII cesarz Shómu polując na zboczach
góry Mikasa tak został urzeczony pięknością kwit-
nącej w leśnym gąszczu wiśni, że przez umyślnych
gońców posłał swej cesarskiej małżonce do stolicy
76 x 44 x 19 mm. Ojime z miedzi w kształcie wazy, którą oplata
ośmiornica. Netsuke, rzeźbione w drewnie i polichromowane,
przedstawia mnicha Benkei, niosącego pod czerwonym
płaszczem dzwon. Nr inw. 141 560. Z kolekcji Feliksa Ja-
sieńskiego.
184
stowanych złotą, cienką folią oraz płytkami perłowca
awabi, iryzującego błękitem, fioletem i zielenią. Od
góry gałązki przesłania wycięte wr ząbki, stylizowane
pasmo brązowej mgły. Spód puzderka natomiast,
inkrustowany małymi, owalnymi płytkami perłowca,
ułożonymi jedna obok drugiej, imituje przekrój
równo uciętych gałązek. Koncepcja artystyczna
i środki techniczne stopione tu zostały w jednorodną,
oryginalną całość — efekt, który zresztą dość rzadko
spotyka się w tak późnych wyrobach z laki japoń-
skiej jak to inrd, pochodzące z pierwszej połowy
w. XIX.
Temat dekoracji jest symboliczną metaforą wio-
sny, kiedy to wieśniaczki japońskie, wracające z lasu
z wiązkami chrustu na głowach, zatykały za łyko
świeżo rozkwitłe gałązki śliwy (ryc. 53)218. Równo-
cześnie jednak śliwa kwitnąca na przedwiośniu,
gdy wszystko w przyrodzie wydaje się martwe,
stanowiła, jak wspomniano, symbol wiecznej mło-
dości ducha, przeciwstawiającego się w starszym
wieku zanikającej sile ciała219.
Kwiat wiśni, nieodłączny od naszych potocz-
nych wyobrażeń o Japonii (nazwa „kraina kwitnącej
wiśni" stała się synonimem tego kraju), występuje
w zbiorach krakowskich w dekoracji jednego tylko
inrd220. Wykonawca tego inrd — Moriyuki, którego
wypisana złotem sygnatura znajduje się pod spodem
puzderka, nie jest cytowany w żadnym z dotychczas
publikowanych słowników malarzy laką, jednakże
temat i styl dekoracji skłaniają do przypuszczenia,
iż inrd powstało w piewszej połowie w. XIX
(ryc. 54). Na czarnym, błyszczącym tle rozsypane
złote szpilki sosny układają się w szeroki zygzako-
waty szlak biegnący przez całą wysokość puzderka.
Kręty rytm dekoracji akcentują rozsypane liście
miłorząbu (Gingko biloba) i kiście drobnych, ko-
ronkowych kwiatów. Na tej czerwono-złotej ścieżce
rozrzucone są z jednej strony puzderka kwiaty
i pąki wiśni, inkrustowane w wypukłym reliefie
z grubych płytek perłowca yakogai. Po drugiej
218 Temat ten potraktowany rodzajowo spotyka się
w drzeworycie z 1. połowy w. XIX, m. in. u Hiroshige i Ku-
nisady.
219 Cammann, Substance and Symbol ..., s. 107.
220 Inrd z laki ró-iro-nuri, dekoracja hiramakie, raden,
53. Shinsai, Wieśniaczka niosąca chrust, drzeworyt barwny,
początek w. XIX (fot. Muzeum Narodowe w Krakowie).
stronie natomiast, na podobnie zdobionym tle,
unoszą się nad kwiatami trzy barwne motyle.
Wydawałoby się, że dekoracja tego typu nie może
posiadać żadnego programu ideowego. A jednak
myśli, które artysta przekazał posługując się symbo-
liką tych skromnych motywów, wyrażają ówczesną
ideologię. Rozpatrzmy kolejno te symbole i ich
desygnaty.
Kwiat wiśni był szczególnie ulubiony i respekto-
wany w kręgach arystokracji okresu Heian. Według
podań w w. VIII cesarz Shómu polując na zboczach
góry Mikasa tak został urzeczony pięknością kwit-
nącej w leśnym gąszczu wiśni, że przez umyślnych
gońców posłał swej cesarskiej małżonce do stolicy
76 x 44 x 19 mm. Ojime z miedzi w kształcie wazy, którą oplata
ośmiornica. Netsuke, rzeźbione w drewnie i polichromowane,
przedstawia mnicha Benkei, niosącego pod czerwonym
płaszczem dzwon. Nr inw. 141 560. Z kolekcji Feliksa Ja-
sieńskiego.
184