DOI Artikel:
Alberowa, Zofia: Symbolika dekoracji japońskich inrô w okresie Edo (na przykladzie zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20357#0196
się ostro od tła, robią wrażenie złotniczego cyzelowa-
nia. Cały motyw zdobniczy, zajmujący zaledwie
jedną trzecią wysokości puzderka, typowy jest dla
asymetrycznej maniery kompozycyjnej, przesuwa-
jącej optyczny punkt ciężkości w dekoracji poza
centralną oś płaszczyzny, równoważącej przewa-
żające przestrzennie puste tło jedynie walorem mo-
tywu zdobniczego.
Melon, podobnie jak dynia i tykwa, był na Da-
lekim Wschodzie symbolem płodności. W Chinach
występował często w ornamentacji ozdobnych gu-
zów, spełniając rolę amuletu mającego urzeczywi-
stnić pragnienie posiadania licznego potomstwa236.
W tym symbolicznym programie grał rolę nie tylko
owoc z licznymi nasionami, ale pnącza i szypułki,
których chińskie nazwy układały się w symboliczny
rebus. Chińskie słowo wan oznaczało pnącze tykwy
lub melona, podczas gdy szypułkę łączącą owoc
z pnączem określało się wyrazem tai. Czytane razem
wan tai znaczyło również „dziesięć tysięcy poko-
leń" — wyrażenie, które w Chinach powtarzano
przy składaniu życzeń dla podkreślenia długo-
trwałości szczęścia, zdrowia itp.237. Przedstawione
w dekoracji inrd pnącze z owocami melona było
więc przejrzystym emblemem-rebusem dla życzenia
wielu pokoleń potomków.
Do tej samej kategorii symboli należy motyw
zdobniczy kolejnego inrd238. Obie strony puzderka
składają się na jeden, jakby przełamany wzdłuż
osi pionowej, obraz, przedstawiający wąskie źdźbła
i kłosy ryżu (ryc. 58 i 59). Nachylone lukiem w lewo
wyznaczają one diagonalny podział płaszczyzny tła.
Po jednej stronie puzderka, na liściu, siedzi konik
polny, natomiast na odwrocie unosi się złoty motyl
równoważąc optycznie pustą przestrzeń jednego
narożnika. Kłosy ryżu wyrażają tu ideę płodności,
są naturalnym nawiązaniem do obfitości i urodzaju
przyrody. Oba owady nie grają w symbolicznym
programie tego inrd równoznacznej roli. Podczas
gdy konik polny spełnia, jak się wydaje, jedynie
funkcję dekoracyjną, motyl, jak już wcześniej wspo-
mniano, symbolizuje na Dalekim Wschodzie duszę
i odpowiadającą jej nieśmiertelność.
236 Cammann, Substance and Symbol ..., s. 115.
237 Tamże.
238 Inrd z laki taisha-nuri, dekoracja takamakie, hiramakie.
Dekoracja obu inrd symbolizuje więc jedno
z najbardziej żarliwych pragnień ludzi Dalekiego
Wschodu: posiadanie licznych synów i wnuków,
które zapewniało nie tylko dobrobyt i wzrost zna-
czenia rodu. Pośmiertny spokój duszy uzależniony
był przede wszystkim od kultywowania przez mę-
skich potomków rodu obrzędów związanych z czcią
57. Inro z łodygą melona, w. XIX (fot. Muzeum Narodowe
w Krakowie).
aogai, 66,5x60x21,3 mm. Nr inw. 141 602. Z kolekcji Fe-
liksa Jasieńskiego.
188
nia. Cały motyw zdobniczy, zajmujący zaledwie
jedną trzecią wysokości puzderka, typowy jest dla
asymetrycznej maniery kompozycyjnej, przesuwa-
jącej optyczny punkt ciężkości w dekoracji poza
centralną oś płaszczyzny, równoważącej przewa-
żające przestrzennie puste tło jedynie walorem mo-
tywu zdobniczego.
Melon, podobnie jak dynia i tykwa, był na Da-
lekim Wschodzie symbolem płodności. W Chinach
występował często w ornamentacji ozdobnych gu-
zów, spełniając rolę amuletu mającego urzeczywi-
stnić pragnienie posiadania licznego potomstwa236.
W tym symbolicznym programie grał rolę nie tylko
owoc z licznymi nasionami, ale pnącza i szypułki,
których chińskie nazwy układały się w symboliczny
rebus. Chińskie słowo wan oznaczało pnącze tykwy
lub melona, podczas gdy szypułkę łączącą owoc
z pnączem określało się wyrazem tai. Czytane razem
wan tai znaczyło również „dziesięć tysięcy poko-
leń" — wyrażenie, które w Chinach powtarzano
przy składaniu życzeń dla podkreślenia długo-
trwałości szczęścia, zdrowia itp.237. Przedstawione
w dekoracji inrd pnącze z owocami melona było
więc przejrzystym emblemem-rebusem dla życzenia
wielu pokoleń potomków.
Do tej samej kategorii symboli należy motyw
zdobniczy kolejnego inrd238. Obie strony puzderka
składają się na jeden, jakby przełamany wzdłuż
osi pionowej, obraz, przedstawiający wąskie źdźbła
i kłosy ryżu (ryc. 58 i 59). Nachylone lukiem w lewo
wyznaczają one diagonalny podział płaszczyzny tła.
Po jednej stronie puzderka, na liściu, siedzi konik
polny, natomiast na odwrocie unosi się złoty motyl
równoważąc optycznie pustą przestrzeń jednego
narożnika. Kłosy ryżu wyrażają tu ideę płodności,
są naturalnym nawiązaniem do obfitości i urodzaju
przyrody. Oba owady nie grają w symbolicznym
programie tego inrd równoznacznej roli. Podczas
gdy konik polny spełnia, jak się wydaje, jedynie
funkcję dekoracyjną, motyl, jak już wcześniej wspo-
mniano, symbolizuje na Dalekim Wschodzie duszę
i odpowiadającą jej nieśmiertelność.
236 Cammann, Substance and Symbol ..., s. 115.
237 Tamże.
238 Inrd z laki taisha-nuri, dekoracja takamakie, hiramakie.
Dekoracja obu inrd symbolizuje więc jedno
z najbardziej żarliwych pragnień ludzi Dalekiego
Wschodu: posiadanie licznych synów i wnuków,
które zapewniało nie tylko dobrobyt i wzrost zna-
czenia rodu. Pośmiertny spokój duszy uzależniony
był przede wszystkim od kultywowania przez mę-
skich potomków rodu obrzędów związanych z czcią
57. Inro z łodygą melona, w. XIX (fot. Muzeum Narodowe
w Krakowie).
aogai, 66,5x60x21,3 mm. Nr inw. 141 602. Z kolekcji Fe-
liksa Jasieńskiego.
188