Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (11.1975)

Prolog 1420—1430

Pierwsze zabytki malarstwa tablicowego powstałe
w Krakowie pochodzą z trzeciego dziesięciolecia
w. XV.

Należy do nich wykonany około r. 1420 tryptyk
Madonny Tronującej (Kraków, Muzeum Narodowe).
Związki tego dzieła z malarstwem czeskim dają się
zauważyć w kompozycji obrazu środkowego (por.
epitafium Jana Oćko z Vlaśimia, przed 1371 e i Ma-
donnę ze świętymi w Hluboka, przed 1390 7, w tech-
nice zdobienia tła (obrazy Madonny z Brna, Wyżne-
go Brodu i Wrocławia, 1400—1420 8), fakturze i in-
nych elementach stylistycznych tryptyku 9. Głowę
Marii łączy pokrewieństwo typu z rzeźbą Madonny
z Krużlowej10, zdające się świadczyć o krakowskim
pochodzeniu ołtarzyka (ryc. 1).

Zjawiskiem stylistycznie pokrewnym jest epita-
fium zmarłego w r. 1425 stolnika Wierzbięty, pocho-

6 A. Matejćek und J. Peśina, Gotische Malerei
in Bóhmen. Tafelmalerei 1350—1450, Prag 1955, s. 58—59,
tabl. 74, 75. —■ J. Peśina [w:] Ćeske u me ni goticke
1350—1420, red. J. Peśina, Praha 1970, s. 221—222, nr
304, tabl. 70. -— A. K u t a 1, Gotische Kunst in Bóhmen,
Prag 1971, s. 65, ryc. 89.

7 P. Kropaćek, Malifstvi doby husitske. Ćeskd de-
skovd mai ba prve poloriny XV. stoleti, Praha 1946, s. 32—
33. — Matejćek und Peśina, o. c., s. 64, tabl. 130.—
Peśina, Zur Frage..., s. 185—186, 190. — Kutal. o.c.,
s. 126.

8 Madonny z Brna i Wyżnego Brodu: Kropaćek,
o. c., s. 80—81, 90 i n. — Matejćek und Peśina,
o. c., s. 75—76. tabl. 194; s. 77—78, tabl. 203. — Kutal,
o. c., s. 132. Madonna we Wrocławiu: H. Braune und
E. W i e s e, Schlesische Malerei und Plastik des MittelaT
ters. Kritischer Katalog der Ausstellung im Breslau 1926,
Leipzig 1929, s. 77—78. tabl. 167, 168. — L. B a 1 d a s s,
Eine sudbóhmische Malerwerkstatt um 1420 (Zeitschrift
fur Kunstgeschichte, IV, 1935, s. 301 i n.). — E. G. Tro-
chę, Das erste Jahrhundert schlesischer Tafelmalerei (Die
Hohe Strasse, I, 1938, s. 116—120). —- Kropaćek, o. c.,
s. 103—107. — J. Białostocki i M. Walicki, Ma-
larstwo europejskie w zbiorach polskich 1300—1800, Kra-
ków 1955, s. 463, tabl. 33. — Matejćek und Peśina,
o. c., s. 79, tabl. 214. — A. S t a n g e, Deutsche Malerei
der Gotik, Bd IX. Franken, Bóhmen und T hiiringen-Sachsen
in der Zeit von 1400 bis 1500, Mtinchen-Berlin 1958, s.
133. — A. Ziomecka, Rzeźba i malarstwo [w:] Sztuka
Wrocławia, praca zbiór, pod red. T. Broniewskiego
i M. Zlata, Wrocław-Warszawa-Kraków 1967, s. 158—
159.

9 Wymienia jeT. Dobrowolski, Tryptyk wotywny
fundacji mieszczańskiej w Domu Matejki na tle najstarszych

dzące z kościoła w Ruszczy (Kraków, Muzeum Na-
rodowe). Obraz z Ruszczy nawiązuje również do tra-
dycji malarstwa czeskiego (por. np. epitafium Jana
z Jereń, około 1395 11) i łączy się z grupą
obrazów powstałych w kręgu oddziaływań tzw.
III stylu czeskiego (epitafium Ulryka Reicheneckera
z Piirgg w Styrii, około 1410 12; obraz Zaślubin mi-
stycznych św. Katarzyny w Kleinschwarzenlohe koło
Norymbergi, 141913). W asymetrycznej kompozycji
epitafium Wierzbięty widoczne są oddziaływania gru-
py lombardzkich obrazów wotywnych (malowidła
ścienne i tablicowe z XIV i XV wieku w Gubbio,
Lodi, Bergamo, Mediolanie, Weronie, Pomposa —
ryc. 2) 14, przejęte może za pośrednictwem podob-
nych rozwiązań w malarstwie Tyrolu (Brixen, Bo-
żen) 15, Styrii (wspomniany obraz z Piirgg) i Dolnej
Austrii (Wiedeń) *6.

Trzecim zabytkiem tego czasu są skrzydła z Trze-
buni (Kraków, Muzeum Narodowe) z lat około

dziejów malarstwa sztalugowego w Polsce (Sprawozdania
i Rozprawy. Muzeum Narodowe w Krakowie, 1951, Kra-
ków 1952, s. 239—266).

10 P. Skubiszewski [w:] J. Białostocki,
Spatmittelalter und beginnende Neuzeit (Propylaen Kunstge-
schichte, Bd 7, Berlin 1972, s. 287—288, tabl. 232).

11 E. H. Z i m m e r m a n n, Nurnberger Malerei

1350—1450. Die Tafelmalerei (Anzeiger des Germanischen
Nationalmuseums, 1930—1931, s. 30, tabl. 70). — Ma-
tejćek und Peśina, o. c., s. 65, tabl. 134. — Peśina,
[w:] Ćeske umeni goticke..., s. 231, nr 316, tabl. 82. —
Tenże, Zur Frage..., s. 186, 190. — Kutal, o. c.,

s. 129. — Skubiszewski [w:] Białostocki, o. c.,
s. 204.

12 W. S u i d a, Die Landesbildgalerie und Skulpturen-
sammlung in Graz, Wien 1923, s. 3—4, tabl. 1. — L. B a 1-
d a s s, Die Wiener Tafelmalerei von 1410—1460 (Neuer-
werbungen des Wiener Kunsthistorischen Museums) (Der
Cicerone, XXI, 1929, s. 67). — O. Pacht, Ósterreichische
Tafelmalerei der Gotik, Augsburg 1929, s. 62—63, 82,
ryc. 83. — K. O e 11 i n g e r, Neue Beitrdge zur Kenntnis
der bóhmischen Malerei und Skulptur um die Wende des
14. Jahrhunderts (Wiener lahrbuch ftir Kunstgeschichte, X,
1935, s. 6, 17, ryc. 8). — K. Garzarolli von Thurn-
lackh, Malerei und Skulptur aus Steiermark bis 1440,
Wien 1936, s. 24, 30, nr 30. — S t a n g e, o. c., Bd X.
Salzburg, Bayern und Tirol in der Zeit von 1400 bis 1500,
Munchen-Berlin 1960, s. 2; Bd XI. Ósterreich und der
ostdeutsche Siedlungsraum von Danzig bis Siebenburgen in
der Zeit von 1400 bis 1500, Munchen-Berlin 1961, s. 61,
ryc. 132.

13 Zimmermann, o. c., s. 28—29, tabl. 71. —
O e 11 i n g e r, o. c., s. 16—17, ryc. 7. — S t a n g e, o. c.,
Bd IX, s. 7, ryc. 3.

40