DOI article:
Gadomski, Jerzy: Wstęp do badań nad małopolskim malarstwem tablicowym XV wieku (1420 - 1470)
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20352#0068
-ł 40,5 cmf
173
cm
r
I_I
I !
i_i
218 cm
i
14. Tryptyk z Biecza — próba rekonstrukcji kształtu i wielkości (rys. J. Gadomski)
nieważ malowane retabulum gotyckie, jego forma,
wielkość i proporcje podlegały przekształceniom,
obserwacja zmian zachodzących w strukturze nastaw
może prowadzić do wykrycia pewnych prawidłowo-
ści, pozwalających z kolei na wnioski dotyczące
względnej chronologii zabytków. Należy jednak brać
przy tym pod uwagę fakt, że stopień skomplikowania
struktury ołtarza nie zawsze stanowi sprawdzian
określonego etapu rozwojowego. Niezależnie od ogól-
nej tendencji rozwojowej czynnikami wpływającymi
na kształt retabulum były funkcja ołtarza i program
ikonograficzny nastawy: dla pojedynczych przedsta-
wień typu reprezentacyjnego, przeznaczonych dla
bocznych ołtarzy kościoła prowincjonalnego, wystar-
czała struktura prosta i niewielka, podczas gdy
obszerny cykl narracyjny o tematyce pasyjnej lub ha-
giograficznej, przeznaczony np. dla głównego ołtarza
obszernej świątyni, wymagał rozwiązania bardziej
skomplikowanego, wielokwaterowego (zwłaszcza gdy
przedsięwzięcie poparte było znaczniejszymi środka-
mi finansowymi, przeznaczonymi na ten cel przez
fundatora).
Kolejne zmiany funkcji nastaw i zniszczenia oraz
przeróbki ich części składowych, dokonane w okre-
sie minionych pięciuset lat, w znacznym stopniu za-
tarły obraz stanu pierwotnego. W wypadku niektó-
rych zdekompletowanych retabulów można jednak
dokonać teoretycznej rekonstrukcji ich pierwotnego
kształtu; informacji w tym zakresie dostarczają z jed-
nej strony proporcje elementów zachowanych (w try-
ptyku kształt skrzydła pozwala na określenie kształtu
części środkowej) i widoczne na nich ślady łączenia
(zawiasy, wpusty), z drugiej — źródła pisane.
W wypadkach skrajnych punktem wyjścia do re-
konstrukcji może być nawet pojedyncza kwatera ołta-
rzowa. Do pozostałości ołtarza skrzydłowego należy
np. pochodząca z Biecza deska z przedstawieniem
Św. Katarzyny Aleksandryjskiej (Tarnów, Muzeum
Diecezjalne). Jak wynika z reszt malowidła na stro-
nie odwrotnej, proporcji deski i kompozycji obrazu
60
173
cm
r
I_I
I !
i_i
218 cm
i
14. Tryptyk z Biecza — próba rekonstrukcji kształtu i wielkości (rys. J. Gadomski)
nieważ malowane retabulum gotyckie, jego forma,
wielkość i proporcje podlegały przekształceniom,
obserwacja zmian zachodzących w strukturze nastaw
może prowadzić do wykrycia pewnych prawidłowo-
ści, pozwalających z kolei na wnioski dotyczące
względnej chronologii zabytków. Należy jednak brać
przy tym pod uwagę fakt, że stopień skomplikowania
struktury ołtarza nie zawsze stanowi sprawdzian
określonego etapu rozwojowego. Niezależnie od ogól-
nej tendencji rozwojowej czynnikami wpływającymi
na kształt retabulum były funkcja ołtarza i program
ikonograficzny nastawy: dla pojedynczych przedsta-
wień typu reprezentacyjnego, przeznaczonych dla
bocznych ołtarzy kościoła prowincjonalnego, wystar-
czała struktura prosta i niewielka, podczas gdy
obszerny cykl narracyjny o tematyce pasyjnej lub ha-
giograficznej, przeznaczony np. dla głównego ołtarza
obszernej świątyni, wymagał rozwiązania bardziej
skomplikowanego, wielokwaterowego (zwłaszcza gdy
przedsięwzięcie poparte było znaczniejszymi środka-
mi finansowymi, przeznaczonymi na ten cel przez
fundatora).
Kolejne zmiany funkcji nastaw i zniszczenia oraz
przeróbki ich części składowych, dokonane w okre-
sie minionych pięciuset lat, w znacznym stopniu za-
tarły obraz stanu pierwotnego. W wypadku niektó-
rych zdekompletowanych retabulów można jednak
dokonać teoretycznej rekonstrukcji ich pierwotnego
kształtu; informacji w tym zakresie dostarczają z jed-
nej strony proporcje elementów zachowanych (w try-
ptyku kształt skrzydła pozwala na określenie kształtu
części środkowej) i widoczne na nich ślady łączenia
(zawiasy, wpusty), z drugiej — źródła pisane.
W wypadkach skrajnych punktem wyjścia do re-
konstrukcji może być nawet pojedyncza kwatera ołta-
rzowa. Do pozostałości ołtarza skrzydłowego należy
np. pochodząca z Biecza deska z przedstawieniem
Św. Katarzyny Aleksandryjskiej (Tarnów, Muzeum
Diecezjalne). Jak wynika z reszt malowidła na stro-
nie odwrotnej, proporcji deski i kompozycji obrazu
60