DOI Artikel:
Petrus, Jerzy T.: Portrety dziecięce Władysława IV i Anny Marii Wazówny w zbiorach hiszpańskich: (Ze studiów nad malarstwem dworskim epoki Wazów)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20352#0140
kiej wersji: Anna Geborne Khonigin In Polln (ryc.
21).
Wymienione portrety członków rodziny królew-
skiej tworzą pod względem stylistycznym zwartą gru-
pę. Pewnych drobnych różnic, spowodowanych po
części nieumiejętnie przeprowadzanymi dawnymi
konserwacjami, dopatrzyć się można w portrecie Ba-
torego, ale jednocześnie trzeba pamiętać, że został on
wykonany w r. 1583, a więc ponad dziesięć lat wcze-
śniej od pozostałych. W ciągu lat dzielących ich po-
wstanie twórczość Kobera przeszła pewną ewolucję,
wzbogacając się o nowe wartości. O działalności
Marcina Kobera między r. 1583 a 1589 niewiele wia-
domo. Niewykluczone, że poza pobytem we Wrocła-
wiu przebywał jakiś czas w Pradze, czego rezultatem
było uzyskanie w r. 1587 indultu cesarskiego37
i gdzie w otoczeniu Rudolfa II miałby okazję do za-
poznania się z osiągnięciami dworskiego malarstwa
portretowego. Pobyt w Pradze, a także kontakty
z artystami cesarskimi na terenie Wrocławia, np.
Georgiem Hayerem, tłumaczą pojawienie się w twór-
czości Kobera cech charakterystycznych dla malar-
stwa środowiska rudolfińskiego, występujących wy-
raźnie już w miniaturze Zygmunta III z r. 1591. Na-
wiasem dodać należy, iż archiwalnie potwierdzony
pobyt Kobera w Austrii, w Grazu, przypada na rok
1596 38.
nie uważany był dawniej za portret królowej Bony — por.
A. Przezdziecki, Jagiellonki polskie, IV, Kraków
1868, s. III—V. — Kopera, Dzieje malarstwa..., II, s. 156.
Późniejsze badania pozwoliły na prawidłowe określenie
osoby sportretowanej —■ por. M y c i e 1 s k i, o.c., w ko-
mentarzu do koronacyjnego portretu Anny Jagiellonki. —
Kieszkowski, o.c., s. LXI—LXIII. — Miasto Kraków,
cz. 1 Wawel (Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, IV, War-
szawa 1965, s. 70, il. 397). — Portrety osobistości..., s. 24.
Proporcje postaci oraz niekorzystne warunki, w jakich
ogląda się obraz zawieszony w ciemnym miejscu, na znacz-
nej wysokości, przysłonięty częściowo przez gzyms, stały
się zapewne przyczyną określenia pozy królowej jako klę-
czącej przez wspomnianych badaczy oraz T. Dobro-
wolskiego (o. c., s. 77). Wymieniony autor poinformo-
wał mnie ustnie, że podstawą takiej interpretacji pozy są
nazbyt szerokie proporcje królowej (inne więc od smukłej
postaci na jej sąsiednim koronacyjnym portrecie, również
w katedrze na Wawelu), a także długi welon, opadający
na posadzkę obfitymi, poziomo leżącymi fałdami. Bezpo-
średnie zapoznanie się z wizerunkiem oraz jego analiza
formalna pozwalają stwierdzić, iż jest to jednak przedsta-
wienie osoby stojącej, zaś błędy w proporcjach są wyni-
kiem nieporadności kopisty. Obraz zachował się w złym
stanie, gruntownie przemalowany przez W. Pochwalskiego
17. Hieronim Wierix, Portret Zygmunta III, r. 1597, mie-
dzioryt, Kraków, Muzeum Narodowe (fot. Z. Malinowski)
w r. 1900. Portret katedralny, noszący wszelkie znamiona
malarstwa cechowego, powstał na przełomie r. 1595 i 1596,
gdyż obraz będący wzorem dla tej kopii musiał zostać
wysłany do Wiednia jeszcze za życia królowej, która zmar-
ła 9 września 1596. Nie był on pierwotnie przeznaczony
do dekoracji kaplicy Zygmuntowskiej. nie wymienia go bo-
wiem wizytacja bpa Zadzika z r. 1638, pojawia się dopiero
w wizytacji z r. 1670 —- por. A. Bochnak, J. L e-
piarczyk, B. Przybyszewski, O pierwotnym wy-
glądzie wnętrza kaplicy Zygmuntowskiej i jego przemia-
nach, Kraków 1954 (maszynopis). Jest to zapewne ten sam
obraz, który wisiał wraz z portretem Stefana Batorego
w kaplicy Mariackiej w r. 1602. — Por. A. F i s c h i n-
g e r, Przebudowa kaplicy Mariackiej na mauzoleum króla
Stefana Batorego (Studia do dziejów Wawelu, I, Kraków
1955, s. 361). Portret królowej, podobnie jak i króla, zo-
stał usunięty i przeniesiony na obecne miejsce po przebu-
dowie kaplicy Batorego, dokonanej w r. 1649 przez kano-
nika Wojciecha Serebryskiego. Czy portret ten wyszedł
spod pędzla któregoś z krakowskich malarzy cechowych,
czy raczej ucznia Kobera (Marcin Teofilowicz ?) — roz-
strzygnąć mogą dalsze badania.
37 Batowski, o.c., s. 62.
38 Tamże, s. 62.
9*
131
21).
Wymienione portrety członków rodziny królew-
skiej tworzą pod względem stylistycznym zwartą gru-
pę. Pewnych drobnych różnic, spowodowanych po
części nieumiejętnie przeprowadzanymi dawnymi
konserwacjami, dopatrzyć się można w portrecie Ba-
torego, ale jednocześnie trzeba pamiętać, że został on
wykonany w r. 1583, a więc ponad dziesięć lat wcze-
śniej od pozostałych. W ciągu lat dzielących ich po-
wstanie twórczość Kobera przeszła pewną ewolucję,
wzbogacając się o nowe wartości. O działalności
Marcina Kobera między r. 1583 a 1589 niewiele wia-
domo. Niewykluczone, że poza pobytem we Wrocła-
wiu przebywał jakiś czas w Pradze, czego rezultatem
było uzyskanie w r. 1587 indultu cesarskiego37
i gdzie w otoczeniu Rudolfa II miałby okazję do za-
poznania się z osiągnięciami dworskiego malarstwa
portretowego. Pobyt w Pradze, a także kontakty
z artystami cesarskimi na terenie Wrocławia, np.
Georgiem Hayerem, tłumaczą pojawienie się w twór-
czości Kobera cech charakterystycznych dla malar-
stwa środowiska rudolfińskiego, występujących wy-
raźnie już w miniaturze Zygmunta III z r. 1591. Na-
wiasem dodać należy, iż archiwalnie potwierdzony
pobyt Kobera w Austrii, w Grazu, przypada na rok
1596 38.
nie uważany był dawniej za portret królowej Bony — por.
A. Przezdziecki, Jagiellonki polskie, IV, Kraków
1868, s. III—V. — Kopera, Dzieje malarstwa..., II, s. 156.
Późniejsze badania pozwoliły na prawidłowe określenie
osoby sportretowanej —■ por. M y c i e 1 s k i, o.c., w ko-
mentarzu do koronacyjnego portretu Anny Jagiellonki. —
Kieszkowski, o.c., s. LXI—LXIII. — Miasto Kraków,
cz. 1 Wawel (Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, IV, War-
szawa 1965, s. 70, il. 397). — Portrety osobistości..., s. 24.
Proporcje postaci oraz niekorzystne warunki, w jakich
ogląda się obraz zawieszony w ciemnym miejscu, na znacz-
nej wysokości, przysłonięty częściowo przez gzyms, stały
się zapewne przyczyną określenia pozy królowej jako klę-
czącej przez wspomnianych badaczy oraz T. Dobro-
wolskiego (o. c., s. 77). Wymieniony autor poinformo-
wał mnie ustnie, że podstawą takiej interpretacji pozy są
nazbyt szerokie proporcje królowej (inne więc od smukłej
postaci na jej sąsiednim koronacyjnym portrecie, również
w katedrze na Wawelu), a także długi welon, opadający
na posadzkę obfitymi, poziomo leżącymi fałdami. Bezpo-
średnie zapoznanie się z wizerunkiem oraz jego analiza
formalna pozwalają stwierdzić, iż jest to jednak przedsta-
wienie osoby stojącej, zaś błędy w proporcjach są wyni-
kiem nieporadności kopisty. Obraz zachował się w złym
stanie, gruntownie przemalowany przez W. Pochwalskiego
17. Hieronim Wierix, Portret Zygmunta III, r. 1597, mie-
dzioryt, Kraków, Muzeum Narodowe (fot. Z. Malinowski)
w r. 1900. Portret katedralny, noszący wszelkie znamiona
malarstwa cechowego, powstał na przełomie r. 1595 i 1596,
gdyż obraz będący wzorem dla tej kopii musiał zostać
wysłany do Wiednia jeszcze za życia królowej, która zmar-
ła 9 września 1596. Nie był on pierwotnie przeznaczony
do dekoracji kaplicy Zygmuntowskiej. nie wymienia go bo-
wiem wizytacja bpa Zadzika z r. 1638, pojawia się dopiero
w wizytacji z r. 1670 —- por. A. Bochnak, J. L e-
piarczyk, B. Przybyszewski, O pierwotnym wy-
glądzie wnętrza kaplicy Zygmuntowskiej i jego przemia-
nach, Kraków 1954 (maszynopis). Jest to zapewne ten sam
obraz, który wisiał wraz z portretem Stefana Batorego
w kaplicy Mariackiej w r. 1602. — Por. A. F i s c h i n-
g e r, Przebudowa kaplicy Mariackiej na mauzoleum króla
Stefana Batorego (Studia do dziejów Wawelu, I, Kraków
1955, s. 361). Portret królowej, podobnie jak i króla, zo-
stał usunięty i przeniesiony na obecne miejsce po przebu-
dowie kaplicy Batorego, dokonanej w r. 1649 przez kano-
nika Wojciecha Serebryskiego. Czy portret ten wyszedł
spod pędzla któregoś z krakowskich malarzy cechowych,
czy raczej ucznia Kobera (Marcin Teofilowicz ?) — roz-
strzygnąć mogą dalsze badania.
37 Batowski, o.c., s. 62.
38 Tamże, s. 62.
9*
131