DOI Artikel:
Dobrowolski, Tadeusz: Podzątki malarstwa krakowskiego w epoce gotyku (Metoda i perfekcjonizm)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20360#0034
13. Adoracja Dzieciątka, miniatura w graduale ilumino-
wanym po r. 1453. Klasztor Bernardynów w Krakowie
(fot. W. Gumuła)
z r. 1445. Ryciny 17 i 19, chociaż tyczą się zabyt-
ków późniejszych, dodano celem ukazania podob-
nych form kątowych. Warto jeszcze podkreślić,
że w tryptyku ptaszkowskim znalazły się prawie
wszystkie, choć nie zawsze rozwinięte schematy
kompozycyjne, wartości przestrzenne, znaki-pej-
zaże, ciasne, sklepione wnętrza i typy postaciowe,
jakie będą się powtarzały w malarstwie połowy
wieku i później. Należałoby więc w ślad za „por-
tretem Oleśnickiego” przesunąć produkcję ołtarza
ptaszkowskiego na lata po r. 1445. Jednakże w
takim przypadku musiałyby dziwić różne, pełne
naiwności szczegóły w obrębie tryptyku, którego
pewne kwatery, np. Pokłon Trzech Króli, okazu-
ją się wręcz prymitywne. Wypadnie zatem roz-
poznać w nim typowy twór pracowniany, który
zawdzięczał swą konkretyzację warsztatowej
wspólnocie, zespolonej znajomością jednakich
schematów fizjonomicznych. Być może wreszcie,
iż wyjątkowo jak na swój czas, mierzony stosun-
kami krakowskimi, postępowy współpracownik
Mistrza prześcignął go w opanowaniu nowej ma-
niery rysunkowo-malarskiej, wobec czego, choć
raczej niechętnie, skoryguje się z lekka tylko da-
towanie ołtarza i przyjmie się dla niego niedo-
kładny czas po r. 1440.
*
Bliski retabulum ptaszkowskiemu pod wzglę-
dem stylu i wartości artystycznej jest niewyso-
kiej rangi tryptyk Św. Bartłomieja w
Niedzicy, zachowany częściowo. Dlatego trud-
no przyjąć tezę Autora, że chodzi tu o dzieło
późne (około 1453), będące świadectwem deka-
dencji późnego okresu. Brak przecież jakichkol-
wiek podstaw do takiego twierdzenia. Centralna
postać św. Bartłomieja na tle kotary to schemat
znany już od lat trzydziestych. Sztywne postacie
dramatu zostały narysowane bodaj słabiej niż w
tryptyku ptaszkowskim; takie same są ,Wałkowa-
te” akty. Próby odtworzenia ciasnych wnętrz
i pejzażu przynoszą prawie identyczne wyniki,
0 czym świadczy np. scena z Chrystusem w O-
grojcu, podobne są tłumy żołdaków itp. Nie mo-
żna więc wykluczyć, że ołtarze z Ptaszkowej
1 Niedzicy powstały w jednym i tym samym war-
sztacie -— i to albo około r. 1440, albo wkrótce
potem. W ten sposób datował już ołtarz niedzic-
ki Tadeusz Szydłowski 23.
14. Adoracja Dzieciątka, część tryptyku z Ptaszkowej, po
r. 1440, Muz. Diec. w Tarnowie (fot. W. Gumuła)
23 t. Szydłowski, Powiat nowotarski. Zabytki
sztuki w Polsce, Warszawa 1938, s. 113.
26
wanym po r. 1453. Klasztor Bernardynów w Krakowie
(fot. W. Gumuła)
z r. 1445. Ryciny 17 i 19, chociaż tyczą się zabyt-
ków późniejszych, dodano celem ukazania podob-
nych form kątowych. Warto jeszcze podkreślić,
że w tryptyku ptaszkowskim znalazły się prawie
wszystkie, choć nie zawsze rozwinięte schematy
kompozycyjne, wartości przestrzenne, znaki-pej-
zaże, ciasne, sklepione wnętrza i typy postaciowe,
jakie będą się powtarzały w malarstwie połowy
wieku i później. Należałoby więc w ślad za „por-
tretem Oleśnickiego” przesunąć produkcję ołtarza
ptaszkowskiego na lata po r. 1445. Jednakże w
takim przypadku musiałyby dziwić różne, pełne
naiwności szczegóły w obrębie tryptyku, którego
pewne kwatery, np. Pokłon Trzech Króli, okazu-
ją się wręcz prymitywne. Wypadnie zatem roz-
poznać w nim typowy twór pracowniany, który
zawdzięczał swą konkretyzację warsztatowej
wspólnocie, zespolonej znajomością jednakich
schematów fizjonomicznych. Być może wreszcie,
iż wyjątkowo jak na swój czas, mierzony stosun-
kami krakowskimi, postępowy współpracownik
Mistrza prześcignął go w opanowaniu nowej ma-
niery rysunkowo-malarskiej, wobec czego, choć
raczej niechętnie, skoryguje się z lekka tylko da-
towanie ołtarza i przyjmie się dla niego niedo-
kładny czas po r. 1440.
*
Bliski retabulum ptaszkowskiemu pod wzglę-
dem stylu i wartości artystycznej jest niewyso-
kiej rangi tryptyk Św. Bartłomieja w
Niedzicy, zachowany częściowo. Dlatego trud-
no przyjąć tezę Autora, że chodzi tu o dzieło
późne (około 1453), będące świadectwem deka-
dencji późnego okresu. Brak przecież jakichkol-
wiek podstaw do takiego twierdzenia. Centralna
postać św. Bartłomieja na tle kotary to schemat
znany już od lat trzydziestych. Sztywne postacie
dramatu zostały narysowane bodaj słabiej niż w
tryptyku ptaszkowskim; takie same są ,Wałkowa-
te” akty. Próby odtworzenia ciasnych wnętrz
i pejzażu przynoszą prawie identyczne wyniki,
0 czym świadczy np. scena z Chrystusem w O-
grojcu, podobne są tłumy żołdaków itp. Nie mo-
żna więc wykluczyć, że ołtarze z Ptaszkowej
1 Niedzicy powstały w jednym i tym samym war-
sztacie -— i to albo około r. 1440, albo wkrótce
potem. W ten sposób datował już ołtarz niedzic-
ki Tadeusz Szydłowski 23.
14. Adoracja Dzieciątka, część tryptyku z Ptaszkowej, po
r. 1440, Muz. Diec. w Tarnowie (fot. W. Gumuła)
23 t. Szydłowski, Powiat nowotarski. Zabytki
sztuki w Polsce, Warszawa 1938, s. 113.
26