DOI Artikel:
Małkiewicz, Adam: Księgozbiór architekta Krzysztofa Mieroszewskiego: (Architektura cywilna - architektura wojskowa - sztuka wojenna)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20360#0115
Folia Historiae Artium, T. XII (1976)
ADAM MAŁKIEWICZ
KSIĘGOZBIÓR ARCHITEKTA KRZYSZTOFA MIEROSZEW SKIEGO
(ARCHITEKTURA CYWILNA — ARCHITEKTURA WOJSKOWA — SZTUKA WOJENNA) *
WSTĘP
Z ogromnego znaczenia, jakie dla rozwoju no-
wożytnej architektury w Polsce miały ilustro-
wane traktaty i wzorniki architektoniczne, pol-
scy historycy sztuki zdawali sobie sprawę już
w latach trzydziestych bieżącego stulecia, zwra-
cając uwagę na niektóre przykłady recepcji wzo-
rów, głównie niderlandzkich h Jednak rozmiary
tego zjawiska uświadomiono sobie dopiero w
ostatnich kilkunastu latach, co znalazło wyraz
zarówno w opracowaniach syntetycznych, jak
i w coraz liczniejszych pracach szczegółowych.
Dzięki artykułowi Jerzego Kowalczyka wiemy,
jak istotną rolę w procesie kształcenia budowni-
czych cechowych odgrywały włoskie wydawni-
ctwa architektoniczne 2. Paroletnie badania tegoż
autora nad recepcją traktatu Serlia w Polsce, za-
kończone wydaniem obszernej monografii3, wy-
* Niniejszy artykuł był referowany na posiedze-
niu Komisji Teorii i Historii Sztuki Oddziału PAN w
Krakowie w dniu 17 V 1973 — zob. streszczenie w Spra-
wozdaniach z Posiedzeń Komisji Naukowych Oddz. PAN
w Krakowie, XVII/1, 1973, s. 154—156.
Kierownikowi Działu Starych Druków Biblioteki Ja-
giellońskiej drowi Janowi Pirożyńskiemu oraz adiunkto-
wi tegoż działu mgr Marii Ścieborze serdecznie dziękuję
za ułatwienie poszukiwań oraz cenne rady i wskazówki.
1 Oddziaływanie wzorników J. Vredemana de Vries
szeroko omówił J. Szabłowski, Architektura Kal-
warii Zebrzydowskiej (1600—1702) (Rocz. Krak., XXIV,
1933, s. 1—118, zwłaszcza s. 54—66); zob. też K. S in-
ko w n a, Portal i drzwi z dawnego ratusza krakow-
skiego i ich domniemany twórca (Prace KHS, VI, 1934—-
1935, s. 31x—38x). — O przejmowaniu do polskiej rzeż-
Dy nagrobkowej motywów z wzorników C. Florisa zob.
G. Chmarzyński, Nagrobek biskupa Piotra Kostki
w Chełmży (Pomerania, III, 1928, s. 108), a zwłaszcza
J, Pagaczewski, Jan Michałowicz z Urzędowa (Rocz.
kazały powszechność szukania inspiracji cz}^
wręcz bezpośrednich wzorów w ilustracjach dzie-
ła bolończyka. Na podobne opracowanie zasłu-
guje też wpływ innych traktatów architektonicz-
nych. Co najmniej równie silne, a bardziej dłu-
gotrwałe, było oddziaływanie na polską sztukę
wzornika Vignoli4, z racji jednak specyficznego
charakteru tej książki badania takie, możliwe
tylko w oparciu o dokładne pomiary elewacji
budowli, dzieł małej architektury czy snycerstwa,
są raczej trudne do przeprowadzenia i nie zachę-
cają monotonią problematyki. Znacznie ciekaw-
sze wydaje się prześledzenie niewątpliwie wiel-
kiego, a znanego tylko w małym stopniu wpływu
na architekturę polską traktatu Vincenza Sca-
mozziego5. Głębszego poznania wymaga też od-
działywanie czteroksięgu Palladia, którego wpływ
nie ograniczał się do epoki Oświecenia 6. Na ca-
łościowe opracowanie zasługuje też rola wzorni-
Krak., XXVIII, 1937, s. 15, 20—23, 34, 51—52, 72 i 78).—
Pierwsze wzmianki o zaczerpnięciu wzorów z traktatu
S. Serlia podają Szabłowski, o. c., s. 45 i 51,
i P a g ac z e w s k i, o. c., s. 37.
2 J. Kowalczyk, Włoskie traktaty architektonicz-
ne jako źródło majstersztyków krakowskich (Biuletyn
HS, XXX, 1968, s. 173—189).
3 J. Kowalczyk, Sebastiano Serlio a sztuka pol-
ska. O roli włoskich traktatów architektonicznych w do-
bie nowożytnej, Wrocław 1973 (Studia z historii sztuki,
XVI).
4G. Barozzi da V i g n o 1 a, Regola delli cinąue
ordini d’architettura, [Roma 1562]; polskie tłumaczenie:
O pięciu porządkach w architekturze, [Warszawa] 1955.
5 V. Scamozzi, L’idea della architeitura univer-
sale, Venezia 1615. — O znaczeniu dzieła Scamozziego
dla polskiej architektury por. uwagi Kowalczyka,
Sebastiano Serlio..., s. 21—26.
6 A. P a 11 a d i o, I ąuo.ttro libri dell’architettura,
Venezia 1570; polskie tłumaczenie: Cztery księgi o archi-
107
ADAM MAŁKIEWICZ
KSIĘGOZBIÓR ARCHITEKTA KRZYSZTOFA MIEROSZEW SKIEGO
(ARCHITEKTURA CYWILNA — ARCHITEKTURA WOJSKOWA — SZTUKA WOJENNA) *
WSTĘP
Z ogromnego znaczenia, jakie dla rozwoju no-
wożytnej architektury w Polsce miały ilustro-
wane traktaty i wzorniki architektoniczne, pol-
scy historycy sztuki zdawali sobie sprawę już
w latach trzydziestych bieżącego stulecia, zwra-
cając uwagę na niektóre przykłady recepcji wzo-
rów, głównie niderlandzkich h Jednak rozmiary
tego zjawiska uświadomiono sobie dopiero w
ostatnich kilkunastu latach, co znalazło wyraz
zarówno w opracowaniach syntetycznych, jak
i w coraz liczniejszych pracach szczegółowych.
Dzięki artykułowi Jerzego Kowalczyka wiemy,
jak istotną rolę w procesie kształcenia budowni-
czych cechowych odgrywały włoskie wydawni-
ctwa architektoniczne 2. Paroletnie badania tegoż
autora nad recepcją traktatu Serlia w Polsce, za-
kończone wydaniem obszernej monografii3, wy-
* Niniejszy artykuł był referowany na posiedze-
niu Komisji Teorii i Historii Sztuki Oddziału PAN w
Krakowie w dniu 17 V 1973 — zob. streszczenie w Spra-
wozdaniach z Posiedzeń Komisji Naukowych Oddz. PAN
w Krakowie, XVII/1, 1973, s. 154—156.
Kierownikowi Działu Starych Druków Biblioteki Ja-
giellońskiej drowi Janowi Pirożyńskiemu oraz adiunkto-
wi tegoż działu mgr Marii Ścieborze serdecznie dziękuję
za ułatwienie poszukiwań oraz cenne rady i wskazówki.
1 Oddziaływanie wzorników J. Vredemana de Vries
szeroko omówił J. Szabłowski, Architektura Kal-
warii Zebrzydowskiej (1600—1702) (Rocz. Krak., XXIV,
1933, s. 1—118, zwłaszcza s. 54—66); zob. też K. S in-
ko w n a, Portal i drzwi z dawnego ratusza krakow-
skiego i ich domniemany twórca (Prace KHS, VI, 1934—-
1935, s. 31x—38x). — O przejmowaniu do polskiej rzeż-
Dy nagrobkowej motywów z wzorników C. Florisa zob.
G. Chmarzyński, Nagrobek biskupa Piotra Kostki
w Chełmży (Pomerania, III, 1928, s. 108), a zwłaszcza
J, Pagaczewski, Jan Michałowicz z Urzędowa (Rocz.
kazały powszechność szukania inspiracji cz}^
wręcz bezpośrednich wzorów w ilustracjach dzie-
ła bolończyka. Na podobne opracowanie zasłu-
guje też wpływ innych traktatów architektonicz-
nych. Co najmniej równie silne, a bardziej dłu-
gotrwałe, było oddziaływanie na polską sztukę
wzornika Vignoli4, z racji jednak specyficznego
charakteru tej książki badania takie, możliwe
tylko w oparciu o dokładne pomiary elewacji
budowli, dzieł małej architektury czy snycerstwa,
są raczej trudne do przeprowadzenia i nie zachę-
cają monotonią problematyki. Znacznie ciekaw-
sze wydaje się prześledzenie niewątpliwie wiel-
kiego, a znanego tylko w małym stopniu wpływu
na architekturę polską traktatu Vincenza Sca-
mozziego5. Głębszego poznania wymaga też od-
działywanie czteroksięgu Palladia, którego wpływ
nie ograniczał się do epoki Oświecenia 6. Na ca-
łościowe opracowanie zasługuje też rola wzorni-
Krak., XXVIII, 1937, s. 15, 20—23, 34, 51—52, 72 i 78).—
Pierwsze wzmianki o zaczerpnięciu wzorów z traktatu
S. Serlia podają Szabłowski, o. c., s. 45 i 51,
i P a g ac z e w s k i, o. c., s. 37.
2 J. Kowalczyk, Włoskie traktaty architektonicz-
ne jako źródło majstersztyków krakowskich (Biuletyn
HS, XXX, 1968, s. 173—189).
3 J. Kowalczyk, Sebastiano Serlio a sztuka pol-
ska. O roli włoskich traktatów architektonicznych w do-
bie nowożytnej, Wrocław 1973 (Studia z historii sztuki,
XVI).
4G. Barozzi da V i g n o 1 a, Regola delli cinąue
ordini d’architettura, [Roma 1562]; polskie tłumaczenie:
O pięciu porządkach w architekturze, [Warszawa] 1955.
5 V. Scamozzi, L’idea della architeitura univer-
sale, Venezia 1615. — O znaczeniu dzieła Scamozziego
dla polskiej architektury por. uwagi Kowalczyka,
Sebastiano Serlio..., s. 21—26.
6 A. P a 11 a d i o, I ąuo.ttro libri dell’architettura,
Venezia 1570; polskie tłumaczenie: Cztery księgi o archi-
107