DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Motywy antyczne w dekoracji kaplicy Zygmuntowskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20360#0075
Folia Historiae Artium, T. XII (1976)
LECH KALINOWSKI
MOTYWY ANTYCZNE W DEKORACJI KAPLICY ZYGMUNTÓW SKIEJ
Przed laty zwykło się charakteryzować sztu-
kę Renesansu jako zwrot do natury i nawrót do
sztuki antycznej. Wiadomo dziś jednak, że zwrot
do natury cechował od 2 połowy w. XII sztukę
średniowieczną w krajach położonych na północ
od Alp, a chociaż w w. XV nie przybrał po-
staci naukowej, właściwej we Włoszech badaniom
na polu geometrii wykreślnej, które wyraziły się
w sformułowaniu praw perspektywy matema-
tycznej, niemniej doprowadził drogą intuicyjnego
porządkowania danych zmysłowych do wyników
zbieżnych z osiągnięciami artystów włoskich
Quattrocenta. Natomiast nawrót do sztuki an-
tycznej, choć występujący na Północy w różnej
postaci (survivance lub reveil) i z różnym nasi-
leniem w okresie wczesnego i dojrzałego średnio-
wiecza (sztuka karolińska, ottońska, romańska
i styl antykizujący lat około r. 1200), jest zna-
mieniem włoskiej sztuki renesansowej, nie ma-
jącym odpowiednika na gotyckiej Północy, prze-
de wszystkim z braku tak obfitego materiału za-
bytkowego antycznego, jak ten, który istniał w
bezpośrednim zasięgu basenu Morza Śródziem-
nego we Włoszech h
W dziejach sztuki na ziemiach Polski trady-
cje antyczne w znikomym tylko stopniu docho-
dziły do głosu w sztuce przedromańskiej i ro-
1H. Ladendorf, Antikenstudium und Antiken-
kopie. Vorarbeiten zu einer Darstellung ihrer Bedeutung
in der mittelalterlichen und neueren Zeit, Berlin 1953
(Abhandlungen der Sachsischen Akademie der Wis-
senschaften zu Leipzig. Philologisch-historische Klasse,
B. 46, H. 2). — E. P a n o f s k y, Renaissance and. Re-
nascences in Western Art, Stockholm 1960 (Figura 10).
W obu pracach zebrana została starsza literatura przed-
miotu. — O stylu antykizującym pod koniec w. XII
i z początkiem XIII patrz: The Year 1200. A Centen-
nial Exhibition at The Metropolitan Museum of Art.
February 12 through May 10, 1970, I, Catalogue writ-
mańskiej, a w okresie gotyku tym bardziej brak
ich jest zrozumiały1 2. Dopiero wprowadzenie do
Polski elementów sztuki renesansowej w 1 ćwier-
ci w. XVI przez artystów włoskich zmieniło do-
tychczasowy kierunek rozwoju sztuki w Polsce
i po raz pierwszy dało możność nie tylko stoso-
wania u nas rozlicznych motywów renesanso-
wych będących więcej lub mniej swobodnym
przetworzeniem motywów i tematów antycznych,
ale także — i to jest najważniejsze — stworzyło
warunki do samodzielnego przejmowania moty-
wów antycznych i posługiwania się nimi czy to
w postaci imitacji, czy asymilacji przez artystów
włoskich w Polsce działających, jeśli już nie przez
artystów polskich 3.
Pomijając importy rzymskie na ziemiach za-
mieszkałych przez Słowian zachodnich, które w
okresie wczesnego średniowiecza weszły w skład
państwa pierwszych Piastów, oraz pośrednie prze-
kazy antyczne w sztuce przedromańskiej i romań-
skiej był więc renesans pierwszym stylem, wraz
z którym dotarła do Polski żywa, choć tylko od-
rodzona tradycja sztuki antycznej, zarówno rzym-
skiej sztuki okresu cesarstwa, jak i jej greckie-
go, hellenistycznego i nawet klasycznego zaple-
cza, aby kształtować ,,od podstaw” sztukę nowo-
żytną w Polsce. W tych warunkach wydaje się,
ten and edited by K. Hoffmann, New York 1970;
II, A Background Survey, edited by F. D e u c h 1 e r,
New York 1970. W Anglii na jego określenie przyjmu-
je się obecnie termin transitional style.
2 l. Kalinowski, Treści ideowe sztuki przedro-
mańskiej i romańskiej w Polsce (Studia Źródłoznawcze,
X, 1965, s. 1—29).
3 O imitacji i asymilacji motywów antycznych w
sztuce nowożytnej pisze ostatnio E. H. G o m b r i c h,
The Style alUantica. Imitation and Assimilation [w:]
Studies in Western Art, II. The Renaissance and Man-
nerism, Princeton, N. J., 1963, s. 31—41.
5*
67
LECH KALINOWSKI
MOTYWY ANTYCZNE W DEKORACJI KAPLICY ZYGMUNTÓW SKIEJ
Przed laty zwykło się charakteryzować sztu-
kę Renesansu jako zwrot do natury i nawrót do
sztuki antycznej. Wiadomo dziś jednak, że zwrot
do natury cechował od 2 połowy w. XII sztukę
średniowieczną w krajach położonych na północ
od Alp, a chociaż w w. XV nie przybrał po-
staci naukowej, właściwej we Włoszech badaniom
na polu geometrii wykreślnej, które wyraziły się
w sformułowaniu praw perspektywy matema-
tycznej, niemniej doprowadził drogą intuicyjnego
porządkowania danych zmysłowych do wyników
zbieżnych z osiągnięciami artystów włoskich
Quattrocenta. Natomiast nawrót do sztuki an-
tycznej, choć występujący na Północy w różnej
postaci (survivance lub reveil) i z różnym nasi-
leniem w okresie wczesnego i dojrzałego średnio-
wiecza (sztuka karolińska, ottońska, romańska
i styl antykizujący lat około r. 1200), jest zna-
mieniem włoskiej sztuki renesansowej, nie ma-
jącym odpowiednika na gotyckiej Północy, prze-
de wszystkim z braku tak obfitego materiału za-
bytkowego antycznego, jak ten, który istniał w
bezpośrednim zasięgu basenu Morza Śródziem-
nego we Włoszech h
W dziejach sztuki na ziemiach Polski trady-
cje antyczne w znikomym tylko stopniu docho-
dziły do głosu w sztuce przedromańskiej i ro-
1H. Ladendorf, Antikenstudium und Antiken-
kopie. Vorarbeiten zu einer Darstellung ihrer Bedeutung
in der mittelalterlichen und neueren Zeit, Berlin 1953
(Abhandlungen der Sachsischen Akademie der Wis-
senschaften zu Leipzig. Philologisch-historische Klasse,
B. 46, H. 2). — E. P a n o f s k y, Renaissance and. Re-
nascences in Western Art, Stockholm 1960 (Figura 10).
W obu pracach zebrana została starsza literatura przed-
miotu. — O stylu antykizującym pod koniec w. XII
i z początkiem XIII patrz: The Year 1200. A Centen-
nial Exhibition at The Metropolitan Museum of Art.
February 12 through May 10, 1970, I, Catalogue writ-
mańskiej, a w okresie gotyku tym bardziej brak
ich jest zrozumiały1 2. Dopiero wprowadzenie do
Polski elementów sztuki renesansowej w 1 ćwier-
ci w. XVI przez artystów włoskich zmieniło do-
tychczasowy kierunek rozwoju sztuki w Polsce
i po raz pierwszy dało możność nie tylko stoso-
wania u nas rozlicznych motywów renesanso-
wych będących więcej lub mniej swobodnym
przetworzeniem motywów i tematów antycznych,
ale także — i to jest najważniejsze — stworzyło
warunki do samodzielnego przejmowania moty-
wów antycznych i posługiwania się nimi czy to
w postaci imitacji, czy asymilacji przez artystów
włoskich w Polsce działających, jeśli już nie przez
artystów polskich 3.
Pomijając importy rzymskie na ziemiach za-
mieszkałych przez Słowian zachodnich, które w
okresie wczesnego średniowiecza weszły w skład
państwa pierwszych Piastów, oraz pośrednie prze-
kazy antyczne w sztuce przedromańskiej i romań-
skiej był więc renesans pierwszym stylem, wraz
z którym dotarła do Polski żywa, choć tylko od-
rodzona tradycja sztuki antycznej, zarówno rzym-
skiej sztuki okresu cesarstwa, jak i jej greckie-
go, hellenistycznego i nawet klasycznego zaple-
cza, aby kształtować ,,od podstaw” sztukę nowo-
żytną w Polsce. W tych warunkach wydaje się,
ten and edited by K. Hoffmann, New York 1970;
II, A Background Survey, edited by F. D e u c h 1 e r,
New York 1970. W Anglii na jego określenie przyjmu-
je się obecnie termin transitional style.
2 l. Kalinowski, Treści ideowe sztuki przedro-
mańskiej i romańskiej w Polsce (Studia Źródłoznawcze,
X, 1965, s. 1—29).
3 O imitacji i asymilacji motywów antycznych w
sztuce nowożytnej pisze ostatnio E. H. G o m b r i c h,
The Style alUantica. Imitation and Assimilation [w:]
Studies in Western Art, II. The Renaissance and Man-
nerism, Princeton, N. J., 1963, s. 31—41.
5*
67