DOI Artikel:
Dobrowolski, Tadeusz: Podzątki malarstwa krakowskiego w epoce gotyku (Metoda i perfekcjonizm)
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20360#0058
40. Matka Boska ze sceny Zwiastowania w ołtarzu z Ło-
pusznej, po r. 1454. Wg albumu Sztuka sakralna 10 Pol-
sce (fot. W. Gumuła)
Assunta w Przydonicy, ryc. 47); 4. oblicze mło-
dzieńca (np. św. Jana), gładkie, podobne do twa-
rzy kobiecych, czasem z szeroko rozpostartymi
włosami (ryc. 21—22); 5. fizjonomia umęczonego
Jezusa w cierniowej koronie (lub bez), o silnie
podpuchniętych czy podkrążonych oczach, z krót-
ką, prawie spiczastą brodą i boleśnie skrzywiony-
mi ustami; takie rysy cechują np. Chrystusa Bo-
lesnego na skrzydle z Nowego Sącza oraz w obra-
zach z Iwanowic i ze Zbylitowskiej Góry (ryc.
33—34). Oblicze to w sposób najbardziej wyrazi-
sty zwęża się w Opłakiwaniu z Chomranic (ryc.
24); 6. twarz mężczyzny w średnim wieku, o ce-
chach już znanych (prosty, czasem sterczący nos,
podpuchnięte oczy, wspomniane, esowato wygię-
te brwi), lecz uzupełnionych obwisłymi wąsami
i symetrycznie rozdwojoną, niezbyt długą brodą
o skręconych spiralnie końcach (ryc. 49—51);
7. schematyczne, często niezgrabne ujęcia profi-
lowe (ryc. 55, 57, 58); 8. poszerzone, kwadrato-
we oblicza z siwymi wąsami i szerokim zakolem
brody, znane z Opłakiwania chomranickiego i oł-
tarza św. Barbary, a w odmianie schematycznej
(regularne, rurkowate strączki) z tryptyku z Za-
rzecza, skrzydeł z biskupami z Żywca, z ołtarza
z liptowskiej Świętej Marii (podobnego do tryp-
tyku z Wołowca) i innych tablic (ryc. 10—12);
9. rysy męskie bezbrode, iecz z krótko przystrzy-
żonymi wąsami (epitafium Jana z Ujazdu, skrzy-
dło z Jurkowa 31, związane ze szkołą wrocławską
epitafium Jana Kota w Toruniu i takież Wienia-
witów z Drzeczkowa (ryc. 52—54)). Nawiasem do-
dać warto, ze to ostatnio wymienione epitafium
należałoby odsunąć w sensie czasowym od epi-
tafium Jana Kota (zm. 1454), gdyż w Stosunku
do jego spokojnych draperii wykazuje ono skraj-
ny stopień łamliwości, co (w sztuce polskoślą-
skiej) powinno by wskazywać na lata 1460—1470.
Scharakteryzowane fizjonomie cechuje nikłe
zróżnicowanie stanów duchowych, a właściwe im
uczucia bywają objaśniane nie tyle przy pomocy
środków psychomimicznych, ile gestów, zwłasz-
cza ramion i dłoni. Mimika bywa więc bardzo
ograniczona. Na wyrażenie udręki, cierpienia wy-
starcza często prócz układu rąk esowata linia
brwi podniesionych ku górze, nieznaczne opad-
nięcie ust, podpuchnięte oczy. Najbardziej stosun-
kowo wymowne okazuje się oblicze Chrystusa
w scenach Ukrzyżowania, Opłakiwania i w sym-
41. Matka Boska z Dzieciątkiem, około r. 1470. Kościół
Mariacki w Krakowie (fot. W. Gumuła)
31 Województwo krakowskie (red. J. Szabłowski) (Ka-
talog Zabytków Sztuki w Polsce, I Warszawa 1953, ryc.
446).
50
pusznej, po r. 1454. Wg albumu Sztuka sakralna 10 Pol-
sce (fot. W. Gumuła)
Assunta w Przydonicy, ryc. 47); 4. oblicze mło-
dzieńca (np. św. Jana), gładkie, podobne do twa-
rzy kobiecych, czasem z szeroko rozpostartymi
włosami (ryc. 21—22); 5. fizjonomia umęczonego
Jezusa w cierniowej koronie (lub bez), o silnie
podpuchniętych czy podkrążonych oczach, z krót-
ką, prawie spiczastą brodą i boleśnie skrzywiony-
mi ustami; takie rysy cechują np. Chrystusa Bo-
lesnego na skrzydle z Nowego Sącza oraz w obra-
zach z Iwanowic i ze Zbylitowskiej Góry (ryc.
33—34). Oblicze to w sposób najbardziej wyrazi-
sty zwęża się w Opłakiwaniu z Chomranic (ryc.
24); 6. twarz mężczyzny w średnim wieku, o ce-
chach już znanych (prosty, czasem sterczący nos,
podpuchnięte oczy, wspomniane, esowato wygię-
te brwi), lecz uzupełnionych obwisłymi wąsami
i symetrycznie rozdwojoną, niezbyt długą brodą
o skręconych spiralnie końcach (ryc. 49—51);
7. schematyczne, często niezgrabne ujęcia profi-
lowe (ryc. 55, 57, 58); 8. poszerzone, kwadrato-
we oblicza z siwymi wąsami i szerokim zakolem
brody, znane z Opłakiwania chomranickiego i oł-
tarza św. Barbary, a w odmianie schematycznej
(regularne, rurkowate strączki) z tryptyku z Za-
rzecza, skrzydeł z biskupami z Żywca, z ołtarza
z liptowskiej Świętej Marii (podobnego do tryp-
tyku z Wołowca) i innych tablic (ryc. 10—12);
9. rysy męskie bezbrode, iecz z krótko przystrzy-
żonymi wąsami (epitafium Jana z Ujazdu, skrzy-
dło z Jurkowa 31, związane ze szkołą wrocławską
epitafium Jana Kota w Toruniu i takież Wienia-
witów z Drzeczkowa (ryc. 52—54)). Nawiasem do-
dać warto, ze to ostatnio wymienione epitafium
należałoby odsunąć w sensie czasowym od epi-
tafium Jana Kota (zm. 1454), gdyż w Stosunku
do jego spokojnych draperii wykazuje ono skraj-
ny stopień łamliwości, co (w sztuce polskoślą-
skiej) powinno by wskazywać na lata 1460—1470.
Scharakteryzowane fizjonomie cechuje nikłe
zróżnicowanie stanów duchowych, a właściwe im
uczucia bywają objaśniane nie tyle przy pomocy
środków psychomimicznych, ile gestów, zwłasz-
cza ramion i dłoni. Mimika bywa więc bardzo
ograniczona. Na wyrażenie udręki, cierpienia wy-
starcza często prócz układu rąk esowata linia
brwi podniesionych ku górze, nieznaczne opad-
nięcie ust, podpuchnięte oczy. Najbardziej stosun-
kowo wymowne okazuje się oblicze Chrystusa
w scenach Ukrzyżowania, Opłakiwania i w sym-
41. Matka Boska z Dzieciątkiem, około r. 1470. Kościół
Mariacki w Krakowie (fot. W. Gumuła)
31 Województwo krakowskie (red. J. Szabłowski) (Ka-
talog Zabytków Sztuki w Polsce, I Warszawa 1953, ryc.
446).
50