DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Motywy antyczne w dekoracji kaplicy Zygmuntowskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20360#0077
nie rozmieszczonymi ogonami zamiast nóg, w ty-
pie pergamońskich Gigantów, a także dla spo-
sobu powiązania z nimi motywu Nereid, zagad-
nienie to pozostawiam do osobnego omówienia,
obecnie zaś pragnę przedstawić wyniki studiów
nad czterema względnie pięcioma wybranymi
motywami antycznymi, które dają się odszukać
w dekoracji kaplicy Zygmuntowskiej 8.
Aby uniknąć nieporozumień, terminologicz-
nych i metodologicznych, podkreślić należy, że
przedmiotem badania nie są tematy antyczne,
których rozpoznanie i identyfikacja wymaga usta-
leń semantycznych, ale motywy jako obrazy, czyli
formuły ikonograficzne, lub inaczej — układy
formalne wchodzące w skład renesansowego re-
pertuaru leksykalnego i stylistycznego, będące
podstawą właściwości i odrębności języka arty-
stycznego renesansu w Polsce 9.
KLEOPATRA — WENUS
Jeden z pilastrów ujmujących wnękę ołtarzo-
wą kaplicy Zygmuntowskiej zdobi wyobrażenie
stojącej na wprost kobiety, opuszczoną prawą rę-
ką zakrywającej pudendum, a dłonią zgiętej w
łokciu ręki lewej — lewą pierś (ryc. 1). Ciężar
jej ciała spoczywa na lewe] nodze. Styl rzeźby
jest nieporadnie surowy, ruchy postaci są ostro
zarysowane, dłonie ściśle przylegają do ciała, pra-
wa pierś słabo tylko została uwidoczniona przez
rzeźbiarza. W dotychczasowej literaturze o ka-
plicy zwykło się określać rzeźbę jako Wenus,
i słusznie o tyle, że układ ciała i rąk kobiety
nawiązuje do typu Venus pudica, w szczególnoś-
ci zaś do tak zwanej Wenus Kapitolińskiej i jej
wariantu Wenus Medycejskiej (ryc. 2) 10. Różnica
między postacią krakowską a niewątpliwym picr-
8 L. Kalinowski, Motywy antyczne w dekoracji
kaplicy Zygmuntowskiej (Sprawozdania z posiedzeń Ko-
misji Naukowych Oddziału PAN w Krakowie, XVI, 1,
1972, s. 152—154).
9 Patrz uwagi końcowe niniejszej pracy.
10 B. M. Felletti Maj, ,,Afrodite pudica”. Sag-
gio d’arte ellenistica (Archeologia Classica, III, 1951, s.
33—65), z typologią i spisem kopii na s. 61—65. —
O typie Wenus Kapitolińskiej tamże, s. 48—54 i 62—65
(L/Afrodite Dresda-Capitolina).
Patrz także: F. de C1 a r a c, Musee de sculpture
antiąue et moderne, IV, Paris 1836—1837, Planches, Sta-
tuę s, tabl. 545—780. — F. de C 1 a r a c et A. M a u r y,
Musee de sculpture antiąue et moderne, IV, Paris 1850,
s. 68—132, tabl. 591, nr 1283 — tabl. 626, nr 1431. —
J. J. B e r n o u 11 i, Aphrodite. Ein Baustein zur griechi-
schen Kunstmythologie, Leipzig 1873, s. 220—275: Die
Brust und Schoss deckende Aphrodite (Venus pudica). —
G. W i s s o w a, De Meneris simulacris Romanis com-
menlatio philologica et archaeologica, Vratislaviae 1882.—
1. Kleopatra, Kraków, kaplica Zygmuntowska, fragment
dekoracji ściany ołtarzowej (fot. R. Kozłowski)
A. F u r t v/a n g 1 e r, Aphrodite (in der Kunst) [w:]
W. R o s c h e r, Lexikon der griechischen und rómi-
schen Mythologie, I, Leipzig 1884, szp. 406—409. —
P. J a m o t, Venus pudiąue (Fondation Piot. Monuments
et Memoires, I, 1894, s. 151—164, tabl. XXI i XXII). —
69
pie pergamońskich Gigantów, a także dla spo-
sobu powiązania z nimi motywu Nereid, zagad-
nienie to pozostawiam do osobnego omówienia,
obecnie zaś pragnę przedstawić wyniki studiów
nad czterema względnie pięcioma wybranymi
motywami antycznymi, które dają się odszukać
w dekoracji kaplicy Zygmuntowskiej 8.
Aby uniknąć nieporozumień, terminologicz-
nych i metodologicznych, podkreślić należy, że
przedmiotem badania nie są tematy antyczne,
których rozpoznanie i identyfikacja wymaga usta-
leń semantycznych, ale motywy jako obrazy, czyli
formuły ikonograficzne, lub inaczej — układy
formalne wchodzące w skład renesansowego re-
pertuaru leksykalnego i stylistycznego, będące
podstawą właściwości i odrębności języka arty-
stycznego renesansu w Polsce 9.
KLEOPATRA — WENUS
Jeden z pilastrów ujmujących wnękę ołtarzo-
wą kaplicy Zygmuntowskiej zdobi wyobrażenie
stojącej na wprost kobiety, opuszczoną prawą rę-
ką zakrywającej pudendum, a dłonią zgiętej w
łokciu ręki lewej — lewą pierś (ryc. 1). Ciężar
jej ciała spoczywa na lewe] nodze. Styl rzeźby
jest nieporadnie surowy, ruchy postaci są ostro
zarysowane, dłonie ściśle przylegają do ciała, pra-
wa pierś słabo tylko została uwidoczniona przez
rzeźbiarza. W dotychczasowej literaturze o ka-
plicy zwykło się określać rzeźbę jako Wenus,
i słusznie o tyle, że układ ciała i rąk kobiety
nawiązuje do typu Venus pudica, w szczególnoś-
ci zaś do tak zwanej Wenus Kapitolińskiej i jej
wariantu Wenus Medycejskiej (ryc. 2) 10. Różnica
między postacią krakowską a niewątpliwym picr-
8 L. Kalinowski, Motywy antyczne w dekoracji
kaplicy Zygmuntowskiej (Sprawozdania z posiedzeń Ko-
misji Naukowych Oddziału PAN w Krakowie, XVI, 1,
1972, s. 152—154).
9 Patrz uwagi końcowe niniejszej pracy.
10 B. M. Felletti Maj, ,,Afrodite pudica”. Sag-
gio d’arte ellenistica (Archeologia Classica, III, 1951, s.
33—65), z typologią i spisem kopii na s. 61—65. —
O typie Wenus Kapitolińskiej tamże, s. 48—54 i 62—65
(L/Afrodite Dresda-Capitolina).
Patrz także: F. de C1 a r a c, Musee de sculpture
antiąue et moderne, IV, Paris 1836—1837, Planches, Sta-
tuę s, tabl. 545—780. — F. de C 1 a r a c et A. M a u r y,
Musee de sculpture antiąue et moderne, IV, Paris 1850,
s. 68—132, tabl. 591, nr 1283 — tabl. 626, nr 1431. —
J. J. B e r n o u 11 i, Aphrodite. Ein Baustein zur griechi-
schen Kunstmythologie, Leipzig 1873, s. 220—275: Die
Brust und Schoss deckende Aphrodite (Venus pudica). —
G. W i s s o w a, De Meneris simulacris Romanis com-
menlatio philologica et archaeologica, Vratislaviae 1882.—
1. Kleopatra, Kraków, kaplica Zygmuntowska, fragment
dekoracji ściany ołtarzowej (fot. R. Kozłowski)
A. F u r t v/a n g 1 e r, Aphrodite (in der Kunst) [w:]
W. R o s c h e r, Lexikon der griechischen und rómi-
schen Mythologie, I, Leipzig 1884, szp. 406—409. —
P. J a m o t, Venus pudiąue (Fondation Piot. Monuments
et Memoires, I, 1894, s. 151—164, tabl. XXI i XXII). —
69