DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Motywy antyczne w dekoracji kaplicy Zygmuntowskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20360#0083
6. Kleopatra, posąg rzymski, park w Fontainebleau (wg Reinacha)
ki sposób nastąpiła w sztuce rzymskiej kontami-
nacja wyobrażenia Kleopatry z przedstawieniem
Wenus. W parku w Fontainebleau odkuta w ka-
mieniu Kleopatra stoi naga na wprost w swobod-
nym kontrapoście, z ciężarem ciała spoczywają-
cym na prawej nodze (ryc. 6) 36. Lewą ręką zgiętą
w łokciu przyciska do lewej piersi węża, a pra-
wą opuszczoną swobodnie w dół przytrzymuje na
wysokości łona szatę opadającą na wysoką wazę
jak w posągu Afrodyty z Knidos Praksytelesa.
W średniowieczu motyw Kleopatry nie pozo-
stawił uchwytnego śladu w sztuce. W w. XIV
sam temat pod wpływem wczesnego humanizmu
pojawił się w De Claris mulieribus Boccaccia37,
ale dopiero z 1 połowy w, XV pochodzi rysunek
przedstawiający Kleopatrę, odnaleziony i naby-
ty przez Adolfa Venturiego do Gabinetu Rycin
w Galerii Corsini w Rzymie (ryc. 7) 38. Kleopa-
36 Reinach, Repertoire de la statuaire..., I, s. 559,
Labl. 912, nr 2322 A.
37 Ioannis Boccacii de Certaldo insigne opus
de Claris Mulieribus, Bernae Helvet. 1539, s. LXverso—
—LXIIrecto.
38 A. V e n t u r i, w wydawnictwie seryjnym Le
Gallerie nazionali italiane. Notizie e documenti, 4, 1899,
s. 345—376, tu s. 358—359 oraz 5, 1902, s. 391—392. Od-
naleziony i opracowany przez Venturiego kodeks w Ga-
binetto delle Stampe w Rzymie obejmuje 16 kart z przed-
stawieniami Cnót i Sztuk Wolnych na stronie przedniej
oraz szkicami lub studiami do kroniki obrazowej na
odwrocie. Kleopatra wyobrażona jest na karcie i4verso.
tra, odziana w długą, zakrywającą całą postać
szatę, stoi w pozycji frontalnej, w prawej ręce
trzyma „wężowatym” ruchem — jak bywa, że
Merkury dzierży kaduceusz — węża w lekko fa-
lującym układzie pionowym. Owiniętą dwukrot-
nie warkoczem głowę jej wieńczy rodzaj korony
z pięciu swobodnie odchylającymi się na zewnątrz
szczytami. Uwagę zwraca drugi wąż, tym razem
żywy, który wijąc się przy lewym ramieniu kró-
lowej wsunął głowę pod jej dekolt widoczny w
głębokim rozcięciu szaty spodniej w miejscu roz-
chylenia szaty wierzchniej, kierując się ku nie
zaznaczonej nawet pod strojem lewej piersi Kleo-
patry.
Jednym z wcześniejszych przykładów rene-
sansowego wizerunku Kleopatry mógłby być por-
tret Simonetty Vespucci Piera di Cosimo w Chan-
tilly (ryc. 9), tylko że wijący się wokół naszyj-
S. B e 11 i n i, Giusto de’Menabuoi e l’arte del Trecento,
Padova 1944, s. 112 przedstawia szczegółowo stan badań
nad szkicownikiem oraz dzisiejszy pogląd na jego au-
torstwo. Patrz w tej sprawie G. F i o c c o, I Giganti di
Paolo Uccello (Rivista d’arte, XVII, 4, 1935, s. 385—404)
oraz M. S a 1 m i, Paolo Uccello, Andrea del Castagno,
Domenico Yeneziano, Roma 1936, s. 24—25. — Analo-
giczne wyobrażenie Kleopatry występuje na rysunku
Feonarda da Bisuccio (de Bissutio) w kodeksie Morbio,
fol. XIV B. 2. Patrz H. Brockhaus, Leonardo da
Bisuccio [w:] Gesamw.elte Studien zur Kunstgeschichte.
Eine Festgabe zum 4. Mai 1885 jur Anton Springer,
Leipzig 1885, s. 50—63.
75
ki sposób nastąpiła w sztuce rzymskiej kontami-
nacja wyobrażenia Kleopatry z przedstawieniem
Wenus. W parku w Fontainebleau odkuta w ka-
mieniu Kleopatra stoi naga na wprost w swobod-
nym kontrapoście, z ciężarem ciała spoczywają-
cym na prawej nodze (ryc. 6) 36. Lewą ręką zgiętą
w łokciu przyciska do lewej piersi węża, a pra-
wą opuszczoną swobodnie w dół przytrzymuje na
wysokości łona szatę opadającą na wysoką wazę
jak w posągu Afrodyty z Knidos Praksytelesa.
W średniowieczu motyw Kleopatry nie pozo-
stawił uchwytnego śladu w sztuce. W w. XIV
sam temat pod wpływem wczesnego humanizmu
pojawił się w De Claris mulieribus Boccaccia37,
ale dopiero z 1 połowy w, XV pochodzi rysunek
przedstawiający Kleopatrę, odnaleziony i naby-
ty przez Adolfa Venturiego do Gabinetu Rycin
w Galerii Corsini w Rzymie (ryc. 7) 38. Kleopa-
36 Reinach, Repertoire de la statuaire..., I, s. 559,
Labl. 912, nr 2322 A.
37 Ioannis Boccacii de Certaldo insigne opus
de Claris Mulieribus, Bernae Helvet. 1539, s. LXverso—
—LXIIrecto.
38 A. V e n t u r i, w wydawnictwie seryjnym Le
Gallerie nazionali italiane. Notizie e documenti, 4, 1899,
s. 345—376, tu s. 358—359 oraz 5, 1902, s. 391—392. Od-
naleziony i opracowany przez Venturiego kodeks w Ga-
binetto delle Stampe w Rzymie obejmuje 16 kart z przed-
stawieniami Cnót i Sztuk Wolnych na stronie przedniej
oraz szkicami lub studiami do kroniki obrazowej na
odwrocie. Kleopatra wyobrażona jest na karcie i4verso.
tra, odziana w długą, zakrywającą całą postać
szatę, stoi w pozycji frontalnej, w prawej ręce
trzyma „wężowatym” ruchem — jak bywa, że
Merkury dzierży kaduceusz — węża w lekko fa-
lującym układzie pionowym. Owiniętą dwukrot-
nie warkoczem głowę jej wieńczy rodzaj korony
z pięciu swobodnie odchylającymi się na zewnątrz
szczytami. Uwagę zwraca drugi wąż, tym razem
żywy, który wijąc się przy lewym ramieniu kró-
lowej wsunął głowę pod jej dekolt widoczny w
głębokim rozcięciu szaty spodniej w miejscu roz-
chylenia szaty wierzchniej, kierując się ku nie
zaznaczonej nawet pod strojem lewej piersi Kleo-
patry.
Jednym z wcześniejszych przykładów rene-
sansowego wizerunku Kleopatry mógłby być por-
tret Simonetty Vespucci Piera di Cosimo w Chan-
tilly (ryc. 9), tylko że wijący się wokół naszyj-
S. B e 11 i n i, Giusto de’Menabuoi e l’arte del Trecento,
Padova 1944, s. 112 przedstawia szczegółowo stan badań
nad szkicownikiem oraz dzisiejszy pogląd na jego au-
torstwo. Patrz w tej sprawie G. F i o c c o, I Giganti di
Paolo Uccello (Rivista d’arte, XVII, 4, 1935, s. 385—404)
oraz M. S a 1 m i, Paolo Uccello, Andrea del Castagno,
Domenico Yeneziano, Roma 1936, s. 24—25. — Analo-
giczne wyobrażenie Kleopatry występuje na rysunku
Feonarda da Bisuccio (de Bissutio) w kodeksie Morbio,
fol. XIV B. 2. Patrz H. Brockhaus, Leonardo da
Bisuccio [w:] Gesamw.elte Studien zur Kunstgeschichte.
Eine Festgabe zum 4. Mai 1885 jur Anton Springer,
Leipzig 1885, s. 50—63.
75