DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Motywy antyczne w dekoracji kaplicy Zygmuntowskiej
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20360#0084
7. Kleopatra, rysunek, 1 połowa w. XV, Rzym, Galleria
Corsimi, Cabinetto delle Stampe (wg Yenturiego)
nika wąż nie zagraża bezpośrednio jej obnażo-
nym piersiom, lecz występuje raczej jako sym-
bol chytrej roztropności lub śmiertelnej choro-
by 39.
W krajach na północ od Alp położonych jesz-
39 G. V a s a r i, Le Vite de’ piu eccelenti pittori,
scultori ed architetti, IV, wyd. G. Milanesi, Firenze
1879, s. 144: „il qual Francesco (da San Galio) ancora
ha. di mano di Piętro (che non la dehbo passare) una
testa bellissima di Cleopatra eon uno aspido awolto al
collo”. Według' Ct. F r i z z o n i, L’arte italiana nella
Galleria Nazionale di Londra (Archivio Storico Italiano,
V, 1879), głowę Kleopatry posiadał niegdyś Fryderyk
Reizet, dyrektor Luwru, zanim nabył ją książę d’Auma-
le. — Patrz także B. Degenhart, Piero di Cosimo
[w:] Thieme-Becker, Allgemeiner Lexikon der
bildenden Kiinstler, XXVII, Leipzig 1933, s. 16; U. G a-
letti i E. Camesasca, Enciclopedia della pittura
italiana, 3, P—Z, [Milano] 1951, s. 1931; R. S a 1 v i n i,
Pittura Italiana, II, Milano 1959, s. 89. — A. V e n t u r i,
Storia dell’arte italiana, VII, La pittura dell’Quattro-
cze pod koniec w. XV radzono sobie z wyobra-
żeniem Kleopatry zgoła schematycznie, rezygnu-
jąc z atrybutu w postaci węża i jakiejkolwiek
aluzji obrazowej do samobójczej śmierci królowej
Egiptu. W Kronice Hartmanna Schedla wydanej
w Norymberdze w r. 1493 popiersie kobiety
zwróconej w prawo, z stylizowaną koroną na
głowie przykrytej szeroko rozwianą chustą ma-
trony, z długim berłem w lewej ręce, na które
dostojna dama wskazuje wyciągniętym palcem
prawej ręki, po prostu osadzone zostało w ko-
ronie czy kielichu liściasto-kwiatowym, utworzo-
nym z odgiętych na zewnątrz płatków (ryc. 8) 39 40.
Tylko wielkimi gotyckimi czcionkami odciśnięty
napis Cleopatra pozwala zidentyfikować znako-
mitą osobę.
Ponownego zbliżenia tematu Kleopatry do an-
tycznego motywu Wenus dokonał dopiero doj-
rzały renesans włoski, kiedy w rzeźbie, z brązu
i kamiennej, oraz w grafice w środowisku arty-
stycznym Włoch północnych pojawił się na nowo
temat i motyw Kleopatry. Pod koniec w. XV lub
około r. 1500 powstała brązowa figurka Kleopatry-
- Wenus, tym razem kroczącej, i to w taki sposób,
że cały ciężar ciała przesunięty jest ku wysunię-
tej do przodu lewej nodze, pochodzącej z kolekcji
Irvina Untermyera w Nowym Jorku, wykonana
zapewne w Padwie 41. Kleopatra lewą ręką przy-
kłada węża do lewej piersi, prawą zaś wyciąga
w bok lekko skierowaną ku dołowi, bez żadnych
nawiązań do klasycznego układu Venus pudica.
Cechą bowiem wspólną całej grupy renesansowych
rzeźb przedstawiających Kleopatrę jest ich zde-
cydowana niezależność od antycznych wzorów,
a tym samym i od Wenus. Wynika to przede
wszystkim z tego, że ówcześnie artyści rezygnu-
jąc z statyczno-opisowego ujęcia sceny dążyli
do odtworzenia rozgrywającej się na ich oczach
dramatycznej akcji. Zgięta w kolanie prawa no-
ga Kleopatry odsunięta zostaje silnie w bok od
cento, parte I, Milano 1911, s. 701—702 skłonny jest uwa-
żać węża na szyi Simonetty raczej za symbol choroby
niż atrybut Kleopatry. — W scenie psychostazji w So-
poćanach siedem grzechów śmiertelnych jest przedsta-
wionych pod postacią siedmiu nagich istot oplecionych
wężami. Patrz P. M i j o v i ć, Personifications des sept
peches mortels dans le Jugement Dernier a Sopoćani
[w:] L’art byzantin du XIIIe siecle. Symposium de So-
poćani 1965, Beograd 1967, s. 239—248.
40 H. S c h e d e 1, Chronica Mundi, Norymberga 1493,
fol. LXXXIXverso; ryc. 161.
41 Y. Hackenbroch, Bronzes, other Metalwork
and Sculpture in the Irvin Untermyer Collection, Lon-
don 1962, tabl. 32 do tekstu s. XX oraz 13—14. Szeroko
otwarte usta jako wyraz bólu miał wprowadzić do rzeź-
by włoskiej, za wzorem Laokoona, Andrea Riccio.
76
Corsimi, Cabinetto delle Stampe (wg Yenturiego)
nika wąż nie zagraża bezpośrednio jej obnażo-
nym piersiom, lecz występuje raczej jako sym-
bol chytrej roztropności lub śmiertelnej choro-
by 39.
W krajach na północ od Alp położonych jesz-
39 G. V a s a r i, Le Vite de’ piu eccelenti pittori,
scultori ed architetti, IV, wyd. G. Milanesi, Firenze
1879, s. 144: „il qual Francesco (da San Galio) ancora
ha. di mano di Piętro (che non la dehbo passare) una
testa bellissima di Cleopatra eon uno aspido awolto al
collo”. Według' Ct. F r i z z o n i, L’arte italiana nella
Galleria Nazionale di Londra (Archivio Storico Italiano,
V, 1879), głowę Kleopatry posiadał niegdyś Fryderyk
Reizet, dyrektor Luwru, zanim nabył ją książę d’Auma-
le. — Patrz także B. Degenhart, Piero di Cosimo
[w:] Thieme-Becker, Allgemeiner Lexikon der
bildenden Kiinstler, XXVII, Leipzig 1933, s. 16; U. G a-
letti i E. Camesasca, Enciclopedia della pittura
italiana, 3, P—Z, [Milano] 1951, s. 1931; R. S a 1 v i n i,
Pittura Italiana, II, Milano 1959, s. 89. — A. V e n t u r i,
Storia dell’arte italiana, VII, La pittura dell’Quattro-
cze pod koniec w. XV radzono sobie z wyobra-
żeniem Kleopatry zgoła schematycznie, rezygnu-
jąc z atrybutu w postaci węża i jakiejkolwiek
aluzji obrazowej do samobójczej śmierci królowej
Egiptu. W Kronice Hartmanna Schedla wydanej
w Norymberdze w r. 1493 popiersie kobiety
zwróconej w prawo, z stylizowaną koroną na
głowie przykrytej szeroko rozwianą chustą ma-
trony, z długim berłem w lewej ręce, na które
dostojna dama wskazuje wyciągniętym palcem
prawej ręki, po prostu osadzone zostało w ko-
ronie czy kielichu liściasto-kwiatowym, utworzo-
nym z odgiętych na zewnątrz płatków (ryc. 8) 39 40.
Tylko wielkimi gotyckimi czcionkami odciśnięty
napis Cleopatra pozwala zidentyfikować znako-
mitą osobę.
Ponownego zbliżenia tematu Kleopatry do an-
tycznego motywu Wenus dokonał dopiero doj-
rzały renesans włoski, kiedy w rzeźbie, z brązu
i kamiennej, oraz w grafice w środowisku arty-
stycznym Włoch północnych pojawił się na nowo
temat i motyw Kleopatry. Pod koniec w. XV lub
około r. 1500 powstała brązowa figurka Kleopatry-
- Wenus, tym razem kroczącej, i to w taki sposób,
że cały ciężar ciała przesunięty jest ku wysunię-
tej do przodu lewej nodze, pochodzącej z kolekcji
Irvina Untermyera w Nowym Jorku, wykonana
zapewne w Padwie 41. Kleopatra lewą ręką przy-
kłada węża do lewej piersi, prawą zaś wyciąga
w bok lekko skierowaną ku dołowi, bez żadnych
nawiązań do klasycznego układu Venus pudica.
Cechą bowiem wspólną całej grupy renesansowych
rzeźb przedstawiających Kleopatrę jest ich zde-
cydowana niezależność od antycznych wzorów,
a tym samym i od Wenus. Wynika to przede
wszystkim z tego, że ówcześnie artyści rezygnu-
jąc z statyczno-opisowego ujęcia sceny dążyli
do odtworzenia rozgrywającej się na ich oczach
dramatycznej akcji. Zgięta w kolanie prawa no-
ga Kleopatry odsunięta zostaje silnie w bok od
cento, parte I, Milano 1911, s. 701—702 skłonny jest uwa-
żać węża na szyi Simonetty raczej za symbol choroby
niż atrybut Kleopatry. — W scenie psychostazji w So-
poćanach siedem grzechów śmiertelnych jest przedsta-
wionych pod postacią siedmiu nagich istot oplecionych
wężami. Patrz P. M i j o v i ć, Personifications des sept
peches mortels dans le Jugement Dernier a Sopoćani
[w:] L’art byzantin du XIIIe siecle. Symposium de So-
poćani 1965, Beograd 1967, s. 239—248.
40 H. S c h e d e 1, Chronica Mundi, Norymberga 1493,
fol. LXXXIXverso; ryc. 161.
41 Y. Hackenbroch, Bronzes, other Metalwork
and Sculpture in the Irvin Untermyer Collection, Lon-
don 1962, tabl. 32 do tekstu s. XX oraz 13—14. Szeroko
otwarte usta jako wyraz bólu miał wprowadzić do rzeź-
by włoskiej, za wzorem Laokoona, Andrea Riccio.
76