DOI article:
Kalinowski, Lech: Motywy antyczne w dekoracji kaplicy Zygmuntowskiej
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20360#0092
17. Apollo i Dafne, relief w kości słoniowej, w. V—VI,
Rawenna, Museo Nazionale (wg Beckwitha)
18. Apollo i Dafne, tkanina koptyjska, w. V—VI, Paryż,
Musee Guimet (wg Peirce’a i Tylera)
Armenii. W trzech kodeksach z w. XI o treści
chrześcijańskiej, mianowicie w dwóch przechowy-
wanych w Matenadaran w Erewaniu, w Instytu-
cie do badania dawnych rękopisów imienia Mes-
ropa Masztoca — z których jeden (nr 3723) z r.
1045 powstał w Sebastii63, drugi zaś (nr 3784)
z r. 1057 w Melitene 64 — oraz w trzecim z r. 1041,
znajdującym się w Bibliotece Jerozolimskiego
Patriarchatu (nr 3 6 2 4) 63, w scenie Wjazdu Chry-
stusa do Jerozolimy, na drzewie, na którym ocze-
kiwać by należało wyglądających Jezusa dzieci,
wyobrażona jest naga kobieta stojąca na wprost
z wyciągniętymi na boki i nieco uniesionymi w
górę rękami (ryc. 22).
Niezależnie od motywu ikonograficznego i je-
go funkcjonowania sama Dafne, która ścigana
przez Apolla prosiła Dianę o uratowanie jej dzie-
wictwa, w średniowiecznej literaturze zachodniej
uważana była za symbol cnoty czystości, zgodnie
z utartym poglądem powtórzonym przez Christine
de Pisań w Epitre d’Othea (1405—1410) i taka
interpretacja przetrwała do końca w. XVII66.
W stuleciu XIV dominikanin Robert Holkott
w Moralia super Ovidii Metamorphoses utożsa-
mia Dafne ogólnie z chrześcijańską duszą zagro-
żoną przez zło, choć — co prawda — w innym
miejscu mówi o Febusie, iż szuka próżnej chwały
świata, którą uosabia właśnie Dafne67!
W sztuce zachodniej motyw Dafne pojawia
się dopiero w okresie renesansu, w grafice i ma-
larstwie. Rycina ferraryjska z lat 1470—1480
przedstawia Fontannę miłości zwieńczoną posta-
cią stojącej między dwoma uskrzydlonymi amo-
rami nagiej kobiety z rękami na boki rozłożo-
nymi 68.
S3 Izmaiłowa, o. c., s. 207, ryc. 1.
64 Tamże, s. 209, ryc. 3.
65 Tamże, s. 208, ryc. 2.
06 Haga, Kon. Bibl., ms 74 G 27, f. 83ro. — Patrz
S t e c h o w, o. c., ryc. 7. — G i r a u d, o. c., ryc. 7.
Diana zjawia się Dafne pod postacią archanioła Gabrie-
la. Podobna miniatura Loyet Liedet z lat około r. 1461
znajduje się w rękopisie Epitre d’Othea w Brukseli, Bibl.
Royale, ms. 9392, fol. 90vo. — Zob. S t e c h o w, o. c.,
ryc. 9. •— G. de T e r v a r e n t, Attributs et symboles
dans l’art profane 1450—1600. Dictionnaire d’un langage
perdu, Geneve 1958 (Travaux d’Humanisme et Renais-
sance, XXIX), s. 142. — G i r a u d, o. c., s. 6 do tekstu
s. 150—152 (Daphne dans les miniatures et enluminures
medievales).
07 J. S e z n e c, The Survival of the Pagan Gods.
The Mythological Tradition and Its Place in Renais-
sance Humanism and Art, New York 1961, s. 272, przy-
pis 42. — G i r a u d, o. c., s. 94—126 (Les metamorpho-
ses moralisees au moyen age).
68 H i n d, o. c., cz. I, t. I, 1938, s. 258, nr 19 oraz
t. IV, 1938, tabl. 411.
84
Rawenna, Museo Nazionale (wg Beckwitha)
18. Apollo i Dafne, tkanina koptyjska, w. V—VI, Paryż,
Musee Guimet (wg Peirce’a i Tylera)
Armenii. W trzech kodeksach z w. XI o treści
chrześcijańskiej, mianowicie w dwóch przechowy-
wanych w Matenadaran w Erewaniu, w Instytu-
cie do badania dawnych rękopisów imienia Mes-
ropa Masztoca — z których jeden (nr 3723) z r.
1045 powstał w Sebastii63, drugi zaś (nr 3784)
z r. 1057 w Melitene 64 — oraz w trzecim z r. 1041,
znajdującym się w Bibliotece Jerozolimskiego
Patriarchatu (nr 3 6 2 4) 63, w scenie Wjazdu Chry-
stusa do Jerozolimy, na drzewie, na którym ocze-
kiwać by należało wyglądających Jezusa dzieci,
wyobrażona jest naga kobieta stojąca na wprost
z wyciągniętymi na boki i nieco uniesionymi w
górę rękami (ryc. 22).
Niezależnie od motywu ikonograficznego i je-
go funkcjonowania sama Dafne, która ścigana
przez Apolla prosiła Dianę o uratowanie jej dzie-
wictwa, w średniowiecznej literaturze zachodniej
uważana była za symbol cnoty czystości, zgodnie
z utartym poglądem powtórzonym przez Christine
de Pisań w Epitre d’Othea (1405—1410) i taka
interpretacja przetrwała do końca w. XVII66.
W stuleciu XIV dominikanin Robert Holkott
w Moralia super Ovidii Metamorphoses utożsa-
mia Dafne ogólnie z chrześcijańską duszą zagro-
żoną przez zło, choć — co prawda — w innym
miejscu mówi o Febusie, iż szuka próżnej chwały
świata, którą uosabia właśnie Dafne67!
W sztuce zachodniej motyw Dafne pojawia
się dopiero w okresie renesansu, w grafice i ma-
larstwie. Rycina ferraryjska z lat 1470—1480
przedstawia Fontannę miłości zwieńczoną posta-
cią stojącej między dwoma uskrzydlonymi amo-
rami nagiej kobiety z rękami na boki rozłożo-
nymi 68.
S3 Izmaiłowa, o. c., s. 207, ryc. 1.
64 Tamże, s. 209, ryc. 3.
65 Tamże, s. 208, ryc. 2.
06 Haga, Kon. Bibl., ms 74 G 27, f. 83ro. — Patrz
S t e c h o w, o. c., ryc. 7. — G i r a u d, o. c., ryc. 7.
Diana zjawia się Dafne pod postacią archanioła Gabrie-
la. Podobna miniatura Loyet Liedet z lat około r. 1461
znajduje się w rękopisie Epitre d’Othea w Brukseli, Bibl.
Royale, ms. 9392, fol. 90vo. — Zob. S t e c h o w, o. c.,
ryc. 9. •— G. de T e r v a r e n t, Attributs et symboles
dans l’art profane 1450—1600. Dictionnaire d’un langage
perdu, Geneve 1958 (Travaux d’Humanisme et Renais-
sance, XXIX), s. 142. — G i r a u d, o. c., s. 6 do tekstu
s. 150—152 (Daphne dans les miniatures et enluminures
medievales).
07 J. S e z n e c, The Survival of the Pagan Gods.
The Mythological Tradition and Its Place in Renais-
sance Humanism and Art, New York 1961, s. 272, przy-
pis 42. — G i r a u d, o. c., s. 94—126 (Les metamorpho-
ses moralisees au moyen age).
68 H i n d, o. c., cz. I, t. I, 1938, s. 258, nr 19 oraz
t. IV, 1938, tabl. 411.
84