DOI article:
Banach, Jerzy: Michała Stachowicza "Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia"
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.20360#0162
19. Karta tytułowa trzeciego wydania Monumenta Re-
gum Poloniae C.racoviensia, Petersburg 1853 (fot. Pra-
cownia Fotograficzna Muzeum Narodowego w Krakowie)
wszechnił następny prospekt Monumentów; pro-
spekt ten zatwierdziła cenzura w Wilnie 10 II
1853 114. Wydawca stwierdza w nim, że „mała ilość
dotąd rozkupionych egzemplarzy nie wróciła dzie-
siątej części ogromnych kosztów nakładu”, ale
przypisuje „dotychczasowe niepowodzenie jedynie
małej rozgłosności wydania i braku wiadomości
o nim w różnych częściach naszego kraju”; cenę
egzemplarza podnosi do 20 rubli srebrem u księ-
garzy, a 15 wprost u wydawcy.
Niekorzystna w zakresie rozpowszechniania
drugiego wydania sytuacja miała się jeszcze w tym
roku zmienić. Nie wiemy, czy na zmianę wpłynęła
114 Prospekt ten znajduje się w posiadaniu autora.
115 Korzystałem z egzemplarza Biblioteki Jagielloń-
skiej, sygn. 34436 V. Za zwrócenie mi uwagi na ten
egzemplarz dziękuję uprzejmie pani mgr Wandzie Mos-
sakowskiej. Wspomniany egzemplarz składa się z luź-
nych rycin, włożonych do teki z kartonu; na tece wid-
nieje napis: Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia.
Petropoli, Editore Mauritio Boleslao Wolfio. 1852. Otóż
ta napisana tuszem na okładce teki data, której prze-
czy rok 1853 umieszczony na karcie tytułowej znajdu-
tylko energiczniejsza propaganda, czy także inne
czynniki, w każdym razie musiano rychło cały na-
kład wydania drugiego rozsprzedać, skoro ukazało
się jeszcze wydanie trzecie, opatrzone tą samą da-
tą roczną, co wspomniany prospekt. Wydanie to
nie było dotychczas znane.
Na karcie tytułowej (ryc. 19) trzeciego wyda-
nia 115 widnieje data 1853; położono ją zamiast
daty 1851, figurującej w wydaniu drugim. Zosta-
wiono bez zmian nazwę miejsca wydania: „Petro-
poli”. Usunięto nazwę drukarni Lemerciera, ale
nie dano innej. Większe zmiany zaszły na okładce
Fredry-Fajansa (ryc. 21): mianowicie tytuł polski
zastąpiono pierwotnym, łacińskim. Tak więc i na
karcie tytułowej, i na okładce figurują teraz Mo-
numenta Regum Poloniae Cracouiensia. Zmiana
tytułu spowodowała drobne przekształcenia rysun-
ków kamieni, na których umieszczono dwuczłono-
wy tytuł; znikł też napis informujący o druku
okładki u Lemerciera. Trzecie wydanie zostało od-
bite w drukarni F. Chardona starszego w Paryżu;
informują o tym napisy widniejące na poszczegól-
nych tablicach u dołu, umieszczone w miejscu
dawnych napisów Lemerciera.
Najwcześniejsza, oględnie sformułowana uwaga
krytyczna o rysunkach Stachowicza do Monumen-
tów pojawiła się, jak wspomnieliśmy, wkrótce po
wyjściu z druku pierwszego zeszytu w r. 1822 116.
Dopiero jednak petersburskie wznowienia Monu-
mentów spowodowały liczniejsze o nich wzmianki
i omówienia, a nawet wywołały polemikę wokół
ich wartości dokumentalnej. Streścimy poniżej te
wypowiedzi, są one bowiem ciekawe nie tylko
z uwagi na autorów, lecz także na refleks pewnych
charakterystycznych postaw.
Pierwszy napisał notę o Monumentach Włady-
sław Syrokomla 117. Był on zresztą współpracow-
nikiem B. M. Wolffa, dla którego opracowywał
plany, prospekty wydawnictw i dobór ilustracji 11S.
Tekst Syrokomli jest pełnym entuzjazmu hymnem
pochwalnym na cześć Monumentów i podziękowa-
niem dla ich wydawcy. Równie wysokimi tonami
nie oceniano Monumentów nigdy — ani przedtem,
ani potem. Chwali on nie tylko „sztukę staroświec-
ką w robocie samych trumien”, lecz także „sztukę
jącej się wewnątrz teki, była źródłem błędnej infor-
macji o roku wydania edycji, którą podał K. Estreicher
w Bibliografii Polskiej XIX wieku, III, Kraków 1876,
s. 163 — określając ją na rok 1852. Tę błędną datę
powtórzyło z kolei kilku autorów. D o b r z y c k i, o. c.,
s. 11 podaje, że „wydawnictwo, rychło wyczerpane, po-
wtórzone zostało w Warszawie 1857 r.” [!].
116 Zob. przypis 95.
117 Syrokomla, l. c.
lis Słownik pracowników książki polskiej, l. c.
154
gum Poloniae C.racoviensia, Petersburg 1853 (fot. Pra-
cownia Fotograficzna Muzeum Narodowego w Krakowie)
wszechnił następny prospekt Monumentów; pro-
spekt ten zatwierdziła cenzura w Wilnie 10 II
1853 114. Wydawca stwierdza w nim, że „mała ilość
dotąd rozkupionych egzemplarzy nie wróciła dzie-
siątej części ogromnych kosztów nakładu”, ale
przypisuje „dotychczasowe niepowodzenie jedynie
małej rozgłosności wydania i braku wiadomości
o nim w różnych częściach naszego kraju”; cenę
egzemplarza podnosi do 20 rubli srebrem u księ-
garzy, a 15 wprost u wydawcy.
Niekorzystna w zakresie rozpowszechniania
drugiego wydania sytuacja miała się jeszcze w tym
roku zmienić. Nie wiemy, czy na zmianę wpłynęła
114 Prospekt ten znajduje się w posiadaniu autora.
115 Korzystałem z egzemplarza Biblioteki Jagielloń-
skiej, sygn. 34436 V. Za zwrócenie mi uwagi na ten
egzemplarz dziękuję uprzejmie pani mgr Wandzie Mos-
sakowskiej. Wspomniany egzemplarz składa się z luź-
nych rycin, włożonych do teki z kartonu; na tece wid-
nieje napis: Monumenta Regum Poloniae Cracoviensia.
Petropoli, Editore Mauritio Boleslao Wolfio. 1852. Otóż
ta napisana tuszem na okładce teki data, której prze-
czy rok 1853 umieszczony na karcie tytułowej znajdu-
tylko energiczniejsza propaganda, czy także inne
czynniki, w każdym razie musiano rychło cały na-
kład wydania drugiego rozsprzedać, skoro ukazało
się jeszcze wydanie trzecie, opatrzone tą samą da-
tą roczną, co wspomniany prospekt. Wydanie to
nie było dotychczas znane.
Na karcie tytułowej (ryc. 19) trzeciego wyda-
nia 115 widnieje data 1853; położono ją zamiast
daty 1851, figurującej w wydaniu drugim. Zosta-
wiono bez zmian nazwę miejsca wydania: „Petro-
poli”. Usunięto nazwę drukarni Lemerciera, ale
nie dano innej. Większe zmiany zaszły na okładce
Fredry-Fajansa (ryc. 21): mianowicie tytuł polski
zastąpiono pierwotnym, łacińskim. Tak więc i na
karcie tytułowej, i na okładce figurują teraz Mo-
numenta Regum Poloniae Cracouiensia. Zmiana
tytułu spowodowała drobne przekształcenia rysun-
ków kamieni, na których umieszczono dwuczłono-
wy tytuł; znikł też napis informujący o druku
okładki u Lemerciera. Trzecie wydanie zostało od-
bite w drukarni F. Chardona starszego w Paryżu;
informują o tym napisy widniejące na poszczegól-
nych tablicach u dołu, umieszczone w miejscu
dawnych napisów Lemerciera.
Najwcześniejsza, oględnie sformułowana uwaga
krytyczna o rysunkach Stachowicza do Monumen-
tów pojawiła się, jak wspomnieliśmy, wkrótce po
wyjściu z druku pierwszego zeszytu w r. 1822 116.
Dopiero jednak petersburskie wznowienia Monu-
mentów spowodowały liczniejsze o nich wzmianki
i omówienia, a nawet wywołały polemikę wokół
ich wartości dokumentalnej. Streścimy poniżej te
wypowiedzi, są one bowiem ciekawe nie tylko
z uwagi na autorów, lecz także na refleks pewnych
charakterystycznych postaw.
Pierwszy napisał notę o Monumentach Włady-
sław Syrokomla 117. Był on zresztą współpracow-
nikiem B. M. Wolffa, dla którego opracowywał
plany, prospekty wydawnictw i dobór ilustracji 11S.
Tekst Syrokomli jest pełnym entuzjazmu hymnem
pochwalnym na cześć Monumentów i podziękowa-
niem dla ich wydawcy. Równie wysokimi tonami
nie oceniano Monumentów nigdy — ani przedtem,
ani potem. Chwali on nie tylko „sztukę staroświec-
ką w robocie samych trumien”, lecz także „sztukę
jącej się wewnątrz teki, była źródłem błędnej infor-
macji o roku wydania edycji, którą podał K. Estreicher
w Bibliografii Polskiej XIX wieku, III, Kraków 1876,
s. 163 — określając ją na rok 1852. Tę błędną datę
powtórzyło z kolei kilku autorów. D o b r z y c k i, o. c.,
s. 11 podaje, że „wydawnictwo, rychło wyczerpane, po-
wtórzone zostało w Warszawie 1857 r.” [!].
116 Zob. przypis 95.
117 Syrokomla, l. c.
lis Słownik pracowników książki polskiej, l. c.
154