DOI Artikel:
Ross, Juliusz: Sala stołowa zamku w Podhorcach i jej malowidła stropowe
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20407#0057
Folia Historiae Artium, T. XIV (1978)
JULIUSZ ROSS
SALA STOŁOWA ZAMKU W PODHORCACH
I JEJ MALOWIDŁA STROPOWE *
„Sala stołowa”, zbudowana jako część inte-
gralna zamku w Podhorcach w połowie wieku
XVII1, w późniejszych wiekach zwana „zbrojow-,
nią” lub też „salą rycerską” 2, mieściła się w ob-
rębie piano nobile, tj. na pierwszym piętrze pół-
nocno-zachodniego pawilonu. Rozmiarami była
największa ze wszystkich pomieszczeń zamko-
wych. Zajmowała przestrzeń około 100 m2, bowiem
jej długość i szerokość wynosiły mniej więcej 10X
X10 m 3. Posiadała też największy dopływ świa-
tła spośród wszystkich komnat, mając po trzy
otwory okienne w ścianach północnej i zachod-
niej oraz po jednym we wschodniej i południo-
wej. Portal, umieszczony w ścianie wschodniej
sali stołowej, otwierał ciąg amfiladowy wiodąc do
najbardziej okazałych komnat zamkowych: „kar-
mazynowej”, „pokoju chińskiego” i „sali złotej”.
Drugi portal, umieszczony w ścianie południowej,
wiódł do antykamery nazywanej dawniej „po-
kojem, gdzie warta staje”4. Pierwszy z wyżej
wymienionych portali wiodący do amfilady wy-
konany z marmuru, posiadał węgary w kształcie
* Słabą jakość rycin w tym artykule tłumaczy fakt,
że zostały wykonane według starych fotografii. Także
nie istniejące już malowidła były silnie zniszczone. Naj-
lepsze pojęcie o pierwotnych obrazach z w. XVII daje
scena z Władysławem IV (ryc. 9), a o obrazach stro-
powych z w. XVIII kopia Bitwy pod Kaliszem (?)
(ryc. 11; por. z ryc. 10). I zdjęcie (ryc. 9). i kopia w Od-
dziale Czartoryskich Muzeum Narodowego w Krakowie
(ryc. 11) zostały widocznie wykonane przed zniszczeniem
malowideł.
1 W. Kryczyński (wstęp), Pałac podhorecki
w roku 1717. Opis podług inwentarza z 1717 roku, Zło-
czów 1914. s. 13; uzyskanie tej cennej pozycji zawdzię-
czam inżynierowi Mieczysławowi Dziadykiewiczowi, któ-
remu na tym miejscu pragnę wyrazić głęboką podzię-
kę; Arch. Państw. Krakowa i Woj. Krak., Archiwum
pilastrów z charakterystycznymi girlandkami
owocowymi w kapitelach i ozdobiony był w nad-
prożu kartuszem z herbem Pobóg (Koniecpol-
skich). Portal drugi, wiodący do antykamery,
aczkolwiek nieco skromniejszy, był podobnie ufor-
mowany. Pośrodku wschodniej ściany sali stoło-
wej umieszczono kominek, zaś na jej licu po bo-
kach kominka widniała dekoracja z panopliów,
obejmująca również panneau nad kominkiem.
Ściany były pokryte boazerią, określoną w in-
wentarzu z r. 1729 jako lambresy5. W XVIII
i XIX w. ściany omawianej sali były prawdopo-
dobnie pokryte adamaszkiem i przyozdobione
wykonanymi farbą olejną motywami pejzażowy-
mi 6. Plastyczny „kraniec” ścian stanowił rzeź-
biony i malowany fryz podstropowy, w którym
„metopy” były wypełnione małymi obrazami z
instrumentami muzycznymi oraz panopliami. Po-
sadzka sali stołowej, jak podaje inwentarz z
r. 1919, została wykonana z białego i czerwonego
kamienia. W ciągu wieków ulegała zmianom i by-
wała naprawiana. Mówi o tym m. in. „kontrakt
Sanguszków (Podhorce): Inwentarz Majętności Podho-
reckiej i pałacu, Rok 1729.
2 W. Kryczyński, Zamek w Podhorcach, Zło-
czów 1894. s. 57; A. Czołowski, Zamek w Podhorcach
(Sztuka, II, Lavów 1912, s. 151); tenże (wspólnie z B.
Janusze m), Przeszłość i zabytki województwa tarno-
polskiego, Tarnopol 1926, s. 93. Zobacz rzut poziomy,
ryc. 2.
3 A. Szyszko-Bohusz, Podhorce (Sztuki Pięk-
ne, I, Kraków 1924—1925, s. 152); Z. Dmochowski,
Dzieła architektury w Polsce, Londyn 1956, s. 291 —
294.
4 Kryczyński, Zamek ..., s. 52.
5 Inwentarz Majętności Podhoreckiej i pałacu...
6 Kryczyński, Zamek..., s. 60—61; Czołow-
ski, Zamek..., s. 151.
49
JULIUSZ ROSS
SALA STOŁOWA ZAMKU W PODHORCACH
I JEJ MALOWIDŁA STROPOWE *
„Sala stołowa”, zbudowana jako część inte-
gralna zamku w Podhorcach w połowie wieku
XVII1, w późniejszych wiekach zwana „zbrojow-,
nią” lub też „salą rycerską” 2, mieściła się w ob-
rębie piano nobile, tj. na pierwszym piętrze pół-
nocno-zachodniego pawilonu. Rozmiarami była
największa ze wszystkich pomieszczeń zamko-
wych. Zajmowała przestrzeń około 100 m2, bowiem
jej długość i szerokość wynosiły mniej więcej 10X
X10 m 3. Posiadała też największy dopływ świa-
tła spośród wszystkich komnat, mając po trzy
otwory okienne w ścianach północnej i zachod-
niej oraz po jednym we wschodniej i południo-
wej. Portal, umieszczony w ścianie wschodniej
sali stołowej, otwierał ciąg amfiladowy wiodąc do
najbardziej okazałych komnat zamkowych: „kar-
mazynowej”, „pokoju chińskiego” i „sali złotej”.
Drugi portal, umieszczony w ścianie południowej,
wiódł do antykamery nazywanej dawniej „po-
kojem, gdzie warta staje”4. Pierwszy z wyżej
wymienionych portali wiodący do amfilady wy-
konany z marmuru, posiadał węgary w kształcie
* Słabą jakość rycin w tym artykule tłumaczy fakt,
że zostały wykonane według starych fotografii. Także
nie istniejące już malowidła były silnie zniszczone. Naj-
lepsze pojęcie o pierwotnych obrazach z w. XVII daje
scena z Władysławem IV (ryc. 9), a o obrazach stro-
powych z w. XVIII kopia Bitwy pod Kaliszem (?)
(ryc. 11; por. z ryc. 10). I zdjęcie (ryc. 9). i kopia w Od-
dziale Czartoryskich Muzeum Narodowego w Krakowie
(ryc. 11) zostały widocznie wykonane przed zniszczeniem
malowideł.
1 W. Kryczyński (wstęp), Pałac podhorecki
w roku 1717. Opis podług inwentarza z 1717 roku, Zło-
czów 1914. s. 13; uzyskanie tej cennej pozycji zawdzię-
czam inżynierowi Mieczysławowi Dziadykiewiczowi, któ-
remu na tym miejscu pragnę wyrazić głęboką podzię-
kę; Arch. Państw. Krakowa i Woj. Krak., Archiwum
pilastrów z charakterystycznymi girlandkami
owocowymi w kapitelach i ozdobiony był w nad-
prożu kartuszem z herbem Pobóg (Koniecpol-
skich). Portal drugi, wiodący do antykamery,
aczkolwiek nieco skromniejszy, był podobnie ufor-
mowany. Pośrodku wschodniej ściany sali stoło-
wej umieszczono kominek, zaś na jej licu po bo-
kach kominka widniała dekoracja z panopliów,
obejmująca również panneau nad kominkiem.
Ściany były pokryte boazerią, określoną w in-
wentarzu z r. 1729 jako lambresy5. W XVIII
i XIX w. ściany omawianej sali były prawdopo-
dobnie pokryte adamaszkiem i przyozdobione
wykonanymi farbą olejną motywami pejzażowy-
mi 6. Plastyczny „kraniec” ścian stanowił rzeź-
biony i malowany fryz podstropowy, w którym
„metopy” były wypełnione małymi obrazami z
instrumentami muzycznymi oraz panopliami. Po-
sadzka sali stołowej, jak podaje inwentarz z
r. 1919, została wykonana z białego i czerwonego
kamienia. W ciągu wieków ulegała zmianom i by-
wała naprawiana. Mówi o tym m. in. „kontrakt
Sanguszków (Podhorce): Inwentarz Majętności Podho-
reckiej i pałacu, Rok 1729.
2 W. Kryczyński, Zamek w Podhorcach, Zło-
czów 1894. s. 57; A. Czołowski, Zamek w Podhorcach
(Sztuka, II, Lavów 1912, s. 151); tenże (wspólnie z B.
Janusze m), Przeszłość i zabytki województwa tarno-
polskiego, Tarnopol 1926, s. 93. Zobacz rzut poziomy,
ryc. 2.
3 A. Szyszko-Bohusz, Podhorce (Sztuki Pięk-
ne, I, Kraków 1924—1925, s. 152); Z. Dmochowski,
Dzieła architektury w Polsce, Londyn 1956, s. 291 —
294.
4 Kryczyński, Zamek ..., s. 52.
5 Inwentarz Majętności Podhoreckiej i pałacu...
6 Kryczyński, Zamek..., s. 60—61; Czołow-
ski, Zamek..., s. 151.
49