DOI Artikel:
Krakowski, Piotr: Ruiny i groby w sztuce preromantyzmu i romantyzmu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20407#0111
Folia Historiae Artium, T. XIV (1978)
PIOTR KRAKOWSKI
RUINY I GROBY W SZTUCE PREROMANTYZMU I ROMANTYZMU
W swoich interesujących wspomnieniach z
podróży do Grecji wydanych w r. 1955 w Am-
sterdamie pt. Voyage en Grece. Trois lumieres
wielki współczesny rzeźbiarz Ossip Zadkine tak
pisał: „W rozpadzie świata ciosanych kamieni
jest coś brutalnego i okropnego. Nie mogę się
przyzwyczaić do tego widoku zniszczenia, ruiny
i poniżenia. Toteż nie potrafię dostrzec w tym
owej malowniczości tak opiewanej i odmalowy-
wanej przez romantyków i tylu innych.
Jest coś sadystycznego w całym tym podzi-
wianiu ruiny. Gwałtowne dytyramby na cześć
śmierci, zniszczenia kryją w sobie ducha deka-
dencji, który równocześnie wiąże się z zamiłowa-
niem do tego, co uszkodzone, poranione i stortu-
rowane” h
Mamy tu zatem do czynienia z zupełnie no-
wą, nietradycyjną oceną tak popularnego w ca-
łej sztuce nowożytnej i nowoczesnej tematu, któ-
ry ze szczególną siłą doszedł do głosu w sztuce
w. XVIII i XIX. Zadkine w zasadzie kwestio-
nuje i rozprawia się ze wszystkimi akceptowa-
nymi przez ubiegłe stulecia sposobami interpre-
tacji tego motywu, zarówno w literaturze jak
i sztuce.
A to szczególne upodobanie do ruin było rze-
czywiście bardzo wtedy powszechne. ,,Le gout
passif de la ruinę -— powiada Bernardin de Saint
Pierre — est universel a tous les hommes”1 2.
Trzeba jednakże pamiętać, że motyw ruin nie
1 O. Zadkine, Voyage en Grece. Trois lumieres,
Amsterdam 1955, s. 40.
2 B. de Saint-Pierre, Etudes de la naturę, Pa-
ris 1848, s. 409.
3 Wystarczy wspomnieć tylko o cyklu 40 rycin Du
Peraca pt. Vestigi dell’Antichita di Roma, czy o wyda-
nych w r. 1608 w Pradze 52 rycinach Egidiusa Sadele-
ra, przedstawiających także ruiny rzymskie. Wiadomo
również, że w r. 1678 Colbert wysłał do Rzymu archi-
był jakąś wyłączną zdobyczą sztuki w. XVIII
i XIX. Temat ten, aczkolwiek dość rzadko, poja-
wiał się już w sztuce antycznej (malowidła pom-
pejańskie), średniowiecznej — chociażby w przed-
stawieniach walącej się wieży babilońskiej czy
murów Jerycha. Występowały też ruiny w przed-
stawieniach Narodzin Chrystusa. W okresie re-
nesansu zainteresowania antykiem bardziej —
rzecz prosta — przybliżyły temat ruin do ma-
larstwa (Mantegna, Francesco Cossa). W wieku
XVI i XVII ruiny stają się szczególnie popular-
ne w sztuce Europy północno-zachodniej, w ma-
larstwie niderlandzkim, niemieckim i francu-
skim. Z jednej strony malarze chętnie malowali
ruiny istniejące i w tym celu specjalnie nieraz
wyjeżdżali do Włoch3, z drugiej strony w ma-
larstwie tego okresu utrzymywał się motyw rui-
ny potraktowanej fantastycznie, a zaczerpnięty
z odpowiednich rozdziałów Starego Testamen-
tu 4. Przypomnieć by można w tym miejscu tak-
że porządki „ruinowe”, występujące w Theatrum
Vitae Humanae (1577) Vredemana de Vries, czy
u Wendela Dietterlina w jego Architectura...
(1598), gdzie również wątek uanitas wyrażony
został poprzez formy architektoniczne5.
We wspomnianym Theatrum Vitae Humomae
(rys. 1) wydanym w Antwerpii w r. 1577 przez
Petrusa Balta wyróżnionych zostało sześć porząd-
ków związanych z kolejnymi okresami życia
ludzkiego: Composita do 16 roku życia, Corinthia
tekta Desgodetza, aby rysował tamtejsze ruiny.
4 Zburzenie wieży Babel, zburzenie Jerycha, spale-
nie Sodomy, zob. H. V o g e 1, Die Ruinę in der Dars-
tellung der abendldndischen Kunst, Kassel 1948, s. 4—5.
5 E. F o r s m a n, Sćiule und Ornament. Studien zum
Problem des Manierismus in den nordischen Saulenbii-
chern und Vorlageblattern des 16. und 17. Jahrhunderts
(Acta Universitatis Stockholmiensis, I, s. 159; 167—168,
il. 33).
103
PIOTR KRAKOWSKI
RUINY I GROBY W SZTUCE PREROMANTYZMU I ROMANTYZMU
W swoich interesujących wspomnieniach z
podróży do Grecji wydanych w r. 1955 w Am-
sterdamie pt. Voyage en Grece. Trois lumieres
wielki współczesny rzeźbiarz Ossip Zadkine tak
pisał: „W rozpadzie świata ciosanych kamieni
jest coś brutalnego i okropnego. Nie mogę się
przyzwyczaić do tego widoku zniszczenia, ruiny
i poniżenia. Toteż nie potrafię dostrzec w tym
owej malowniczości tak opiewanej i odmalowy-
wanej przez romantyków i tylu innych.
Jest coś sadystycznego w całym tym podzi-
wianiu ruiny. Gwałtowne dytyramby na cześć
śmierci, zniszczenia kryją w sobie ducha deka-
dencji, który równocześnie wiąże się z zamiłowa-
niem do tego, co uszkodzone, poranione i stortu-
rowane” h
Mamy tu zatem do czynienia z zupełnie no-
wą, nietradycyjną oceną tak popularnego w ca-
łej sztuce nowożytnej i nowoczesnej tematu, któ-
ry ze szczególną siłą doszedł do głosu w sztuce
w. XVIII i XIX. Zadkine w zasadzie kwestio-
nuje i rozprawia się ze wszystkimi akceptowa-
nymi przez ubiegłe stulecia sposobami interpre-
tacji tego motywu, zarówno w literaturze jak
i sztuce.
A to szczególne upodobanie do ruin było rze-
czywiście bardzo wtedy powszechne. ,,Le gout
passif de la ruinę -— powiada Bernardin de Saint
Pierre — est universel a tous les hommes”1 2.
Trzeba jednakże pamiętać, że motyw ruin nie
1 O. Zadkine, Voyage en Grece. Trois lumieres,
Amsterdam 1955, s. 40.
2 B. de Saint-Pierre, Etudes de la naturę, Pa-
ris 1848, s. 409.
3 Wystarczy wspomnieć tylko o cyklu 40 rycin Du
Peraca pt. Vestigi dell’Antichita di Roma, czy o wyda-
nych w r. 1608 w Pradze 52 rycinach Egidiusa Sadele-
ra, przedstawiających także ruiny rzymskie. Wiadomo
również, że w r. 1678 Colbert wysłał do Rzymu archi-
był jakąś wyłączną zdobyczą sztuki w. XVIII
i XIX. Temat ten, aczkolwiek dość rzadko, poja-
wiał się już w sztuce antycznej (malowidła pom-
pejańskie), średniowiecznej — chociażby w przed-
stawieniach walącej się wieży babilońskiej czy
murów Jerycha. Występowały też ruiny w przed-
stawieniach Narodzin Chrystusa. W okresie re-
nesansu zainteresowania antykiem bardziej —
rzecz prosta — przybliżyły temat ruin do ma-
larstwa (Mantegna, Francesco Cossa). W wieku
XVI i XVII ruiny stają się szczególnie popular-
ne w sztuce Europy północno-zachodniej, w ma-
larstwie niderlandzkim, niemieckim i francu-
skim. Z jednej strony malarze chętnie malowali
ruiny istniejące i w tym celu specjalnie nieraz
wyjeżdżali do Włoch3, z drugiej strony w ma-
larstwie tego okresu utrzymywał się motyw rui-
ny potraktowanej fantastycznie, a zaczerpnięty
z odpowiednich rozdziałów Starego Testamen-
tu 4. Przypomnieć by można w tym miejscu tak-
że porządki „ruinowe”, występujące w Theatrum
Vitae Humanae (1577) Vredemana de Vries, czy
u Wendela Dietterlina w jego Architectura...
(1598), gdzie również wątek uanitas wyrażony
został poprzez formy architektoniczne5.
We wspomnianym Theatrum Vitae Humomae
(rys. 1) wydanym w Antwerpii w r. 1577 przez
Petrusa Balta wyróżnionych zostało sześć porząd-
ków związanych z kolejnymi okresami życia
ludzkiego: Composita do 16 roku życia, Corinthia
tekta Desgodetza, aby rysował tamtejsze ruiny.
4 Zburzenie wieży Babel, zburzenie Jerycha, spale-
nie Sodomy, zob. H. V o g e 1, Die Ruinę in der Dars-
tellung der abendldndischen Kunst, Kassel 1948, s. 4—5.
5 E. F o r s m a n, Sćiule und Ornament. Studien zum
Problem des Manierismus in den nordischen Saulenbii-
chern und Vorlageblattern des 16. und 17. Jahrhunderts
(Acta Universitatis Stockholmiensis, I, s. 159; 167—168,
il. 33).
103