DOI Artikel:
Krakowski, Piotr: Ruiny i groby w sztuce preromantyzmu i romantyzmu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20407#0117
się upieram, aby zatrzymać się na brzegu i oprzeć
się fali opływającej mnie ze wszystkich stron” 22.
W ten właśnie sposób, jako symbol znikomości,
charakteryzuje ruiny Jan Białostocki, pisząc:
„Dla późnobarokowego klasycyzmu, dla senty-
mentalizmu i romantyzmu myśl o znikomości
i przemijaniu zrosła się z ruiną przeszłości. W do-
bie kształtującego się historyzmu nie przemijanie
samego człowieka, lecz złudniość trwałości jego
dzieł wysuwała się na plan pierwszy. Elegijny
sentymentalizm końca XVIII wieku zapełnił par-
ki europejskie sztucznymi ruinami, tak bardzo
zrosło się wyobrażenie marności ludzkich wysił-
ków z motywami zrujnowanej architektury. Obok
walorów ^malowniczych» ruiny te zawsze mają
znaczenie symboli; stanowią najbardziej monu-
mentalną realizację idei vanitas, jaką znamy” 23.
Tego rodzaju wątki znaczeniowe przypisywa-
ne są ruinom także — co już zresztą podkreśla-
no — przez niektórych wedutystów. Przede
wszystkim przez Piranesiego, który zresztą jest
najbardziej z nich „romantyczny”, a jego mie-
dzioryty przedstawiają często ruiny i rozbite sar-
kofagi antyczne ze szkieletami (ryc. 3 i 4). Toteż
Vogel słusznie zestawia w swojej pracy o ruinach
jeden z tych sztychów z wierszem Andreasa
Gryphiusa (1616—4664) pt. Vanitas Mundi2i. Od
poł. w. XVIII wraz z narastającą falą preroman-
tyeznego sentymentalizmu w interpretacji moty-
wu ruin zaznacza się wyraźny zwrot. „Ruina jest
w pierwszej linii pojmowana — pisze Vogel —
jako nosiciel nastroju, jako przedmiot, który
pobudza do uczuć i myśli o przemijalności wszy-
stkiego, co ziemskie, o szczęściu i nieszczęściu
w życiu jednostek, jak również narodów” 25. Rui-
ny stają się nieodzownym atrybutem sentymen-
talizmu i preromantyzmu, łączą się w organicz-
ną całość zarówno formalno-estetyczną, jak i zna-
czeniową z ogrodami krajobrazowymi, w których
tak chętnie budowano sztuczne ruiny.
Ruina w tym czasie odgrywała szczególną ro-
lę. W estetycznym odbiorze stanowiła bowiem
kombinację dzieła wykonanego ręką ludzką
i dzieła przyrody, a więc wkraczała zarówno w
obszar sztuki, jak i obszar natury. Zwracano tak-
że uwagę na dekoracyjne walory ruin, zdolność
wywoływania odpowiednich nastrojów, na ich
charakter emocjonalny. Szczególnie wyraźne po-
3. Giambattista Piranesi, Antyczny ołtarz ofiarny (wg Prima parte di architetture e Pro-
spettive, 1743)
22 D. Diderot, Paradoks o aktorze, Warszawa 1958, 24 V o g e 1, o.c., s. 23.
s. 110i—11L. 25 Tamże, s. 9.
23 J. Białostocki, Teoria i twórczość, Poznań
1961, s. 132.
109
się fali opływającej mnie ze wszystkich stron” 22.
W ten właśnie sposób, jako symbol znikomości,
charakteryzuje ruiny Jan Białostocki, pisząc:
„Dla późnobarokowego klasycyzmu, dla senty-
mentalizmu i romantyzmu myśl o znikomości
i przemijaniu zrosła się z ruiną przeszłości. W do-
bie kształtującego się historyzmu nie przemijanie
samego człowieka, lecz złudniość trwałości jego
dzieł wysuwała się na plan pierwszy. Elegijny
sentymentalizm końca XVIII wieku zapełnił par-
ki europejskie sztucznymi ruinami, tak bardzo
zrosło się wyobrażenie marności ludzkich wysił-
ków z motywami zrujnowanej architektury. Obok
walorów ^malowniczych» ruiny te zawsze mają
znaczenie symboli; stanowią najbardziej monu-
mentalną realizację idei vanitas, jaką znamy” 23.
Tego rodzaju wątki znaczeniowe przypisywa-
ne są ruinom także — co już zresztą podkreśla-
no — przez niektórych wedutystów. Przede
wszystkim przez Piranesiego, który zresztą jest
najbardziej z nich „romantyczny”, a jego mie-
dzioryty przedstawiają często ruiny i rozbite sar-
kofagi antyczne ze szkieletami (ryc. 3 i 4). Toteż
Vogel słusznie zestawia w swojej pracy o ruinach
jeden z tych sztychów z wierszem Andreasa
Gryphiusa (1616—4664) pt. Vanitas Mundi2i. Od
poł. w. XVIII wraz z narastającą falą preroman-
tyeznego sentymentalizmu w interpretacji moty-
wu ruin zaznacza się wyraźny zwrot. „Ruina jest
w pierwszej linii pojmowana — pisze Vogel —
jako nosiciel nastroju, jako przedmiot, który
pobudza do uczuć i myśli o przemijalności wszy-
stkiego, co ziemskie, o szczęściu i nieszczęściu
w życiu jednostek, jak również narodów” 25. Rui-
ny stają się nieodzownym atrybutem sentymen-
talizmu i preromantyzmu, łączą się w organicz-
ną całość zarówno formalno-estetyczną, jak i zna-
czeniową z ogrodami krajobrazowymi, w których
tak chętnie budowano sztuczne ruiny.
Ruina w tym czasie odgrywała szczególną ro-
lę. W estetycznym odbiorze stanowiła bowiem
kombinację dzieła wykonanego ręką ludzką
i dzieła przyrody, a więc wkraczała zarówno w
obszar sztuki, jak i obszar natury. Zwracano tak-
że uwagę na dekoracyjne walory ruin, zdolność
wywoływania odpowiednich nastrojów, na ich
charakter emocjonalny. Szczególnie wyraźne po-
3. Giambattista Piranesi, Antyczny ołtarz ofiarny (wg Prima parte di architetture e Pro-
spettive, 1743)
22 D. Diderot, Paradoks o aktorze, Warszawa 1958, 24 V o g e 1, o.c., s. 23.
s. 110i—11L. 25 Tamże, s. 9.
23 J. Białostocki, Teoria i twórczość, Poznań
1961, s. 132.
109