DOI Artikel:
Krzysztofowicz-Kozakowska, Stefania: Zrzeszenie Artystów Plastyków "Zwornik"
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20407#0140
1. Symbol „Zwornika” (rys. M. Ritterówna)
Za symbol Zrzeszenia obrany został gotycki
zwornik w formie zaczerpniętej z krakowskiej
„sali hetmańskiej” okrągłej płaskorzeźby przed-
stawiającej sukę karmiącą szczenięta (ryc. 1) —
a zatem użyty metaforycznie motyw architekto-
niczny, pełniący funkcję związania elementów
konstrukcyjnych (żeber sklepiennych). Miał więc
on oznaczać wspólnotę „dobrego działania arty-
stycznego” d akceptację każdej dobrej wypowie-
dzi twórczej. Nie oznaczał jednak wartości kon-
strukcyjnych samego obrazu, chociaż niekiedy
doszukiwano się ich błędnie w późniejszych oce-
nach ugrupowania. Przerysowania tego emblema-
tu, konsekwentnie stosowanego w katalogach,
plakatach i zaproszeniach, podjęli się członkowie
„Zwornika” w osobach Marii Ritterówny i Zyg-
munta Króla (ryc. 1).
Zrzeszenie „Zwornik” ogłosiło manifest, który
miał wyjaśnić jego program twórczy. Program
ten określono dokładniej dopiero jesienią r. 1929,
w katalogu drugiej wystawy ugrupowania, która
została zorganizowana w Krakowie. Autorem tek-
stu był Kasper Pochwalski, jeden z czterech za-
łożycieli „Zwornika”, artysta szczególnie prze-
jęty hasłami swobody i wolności tworzenia, po-
stulujący w imieniu swoich kolegów wzajemną
życzliwość, wyrozumiałość, akceptację każdej po-
stawy twórczej, tolerancję artystyczną. Pisał rn.
in. z młodzieńczym, nie pozbawionym naiwności
zapałem: „Naprzód, młodzi, idzie z nami życie,
idą nasze wzruszenia, radości, nasze uśmiechy,
troski i trudy, nasza wola i wiara, manifest
zwycięstw, a powiedziano w poezji «zmartwych-
wstaniecie młodzi»”.
W dalszych rozważaniach Pochwalski wysu-
wał na czoło kwestię wolności twórczej i tole-
rancji artystycznej, dodając: „Mówimy takim ję-
zykiem, jakim mówić chcemy, a mówimy to z ca-
łą szczerością i otwartością, każdy z nas maluje
tak [...] jak chce [...] I oto nasza forma. Nie hoł-
dujemy wspólnie jakiejś konwencji, żywi, krę-
pujący się, nie mamy w tym znaczeniu progra-
mu [...] ale właśnie tym lepiej, bowiem stwier-
dzić można, programy odpowiedniejsze są w cyr-
ku i w kinie [...] Grupy obarczone narzuconym
kierunkiem, jakąś przejściową nowostką schną
i giną z modą, skostniałe i odcięte od żywiących
soków; już w krótkim czasie maszerują do rupie-
ciarni, jak biedne, stare, śmieszne kapelusze sta-
rej babki — historii. Prowadzone rozsądnie indy-
widualności przez wspólne obcowanie w Zrze-
szeniu, dbającym o rzeczywistą, podpowierzchow-
ną kulturę, rozwijają się, dążąc do doskonałości,
zgłębiając i uzyskując własny, coraz szerszy sty-
lowy wyraz. I oto nasz cel. Cel, w któren zapa-
trzeni, wziąwszy się po koleżeńsku pod ręce,
idziemy wraz. Nad nami rośnie sklepienie, jako
sklepienie niebios, a w jego kulminacyjnym, wę-
złowym punkcie: Zwornik — słońce — sztuka;
na niebie, sklepienie kultury, i wzrasta w oczach
naszych, w znaczeniu naszym, to czyste nadzmy-
słowe zjawisko, ciesząc się zmysłowo pięknem.
I oto pochodzenie naszego Zrzeszenia, naszego
wieńca głów, serc i rąk, oto jego nazwa, nasz im-
peratyw. Dążąc zwarci w nim w jutro, jako ha-
słem i pieczęcią naszą, życzliwi wszystkim, dale-
cy od chełpliwości i ujadań — idziemy «naprzód,
młodzi»” 4.
Przygotowania do pierwszego wystąpienia
Zrzeszenia trwały blisko pół roku, po czym w
maju 1929 otwarto wystawę w lwowskim Pałacu
Sztuk Pięknych. Udział w miej wzięło 14 człon-
ków ugrupowania, których nazwiska zostały już
wcześniej wymienione, oraz 5 gości zaproszonych,
a to Zenon Kononowicz, Józef Krzyżański, Ze-
rych (?), Wasyl Perebejnis, Tadeusz Cieślewski-
Placu Targów Wschodnich, maj-lipiec 1929, TPSP, Lwów, u wystawy Zrzeszenia Artystów Plastyków „Zwornik”,
cz. I „Zwornik”, Zrzeszenie Artystów Plastyków. Kraków, TPSP, październik 1929.
* K Pochwalski, Słowo wstępne do katalogu
132
Za symbol Zrzeszenia obrany został gotycki
zwornik w formie zaczerpniętej z krakowskiej
„sali hetmańskiej” okrągłej płaskorzeźby przed-
stawiającej sukę karmiącą szczenięta (ryc. 1) —
a zatem użyty metaforycznie motyw architekto-
niczny, pełniący funkcję związania elementów
konstrukcyjnych (żeber sklepiennych). Miał więc
on oznaczać wspólnotę „dobrego działania arty-
stycznego” d akceptację każdej dobrej wypowie-
dzi twórczej. Nie oznaczał jednak wartości kon-
strukcyjnych samego obrazu, chociaż niekiedy
doszukiwano się ich błędnie w późniejszych oce-
nach ugrupowania. Przerysowania tego emblema-
tu, konsekwentnie stosowanego w katalogach,
plakatach i zaproszeniach, podjęli się członkowie
„Zwornika” w osobach Marii Ritterówny i Zyg-
munta Króla (ryc. 1).
Zrzeszenie „Zwornik” ogłosiło manifest, który
miał wyjaśnić jego program twórczy. Program
ten określono dokładniej dopiero jesienią r. 1929,
w katalogu drugiej wystawy ugrupowania, która
została zorganizowana w Krakowie. Autorem tek-
stu był Kasper Pochwalski, jeden z czterech za-
łożycieli „Zwornika”, artysta szczególnie prze-
jęty hasłami swobody i wolności tworzenia, po-
stulujący w imieniu swoich kolegów wzajemną
życzliwość, wyrozumiałość, akceptację każdej po-
stawy twórczej, tolerancję artystyczną. Pisał rn.
in. z młodzieńczym, nie pozbawionym naiwności
zapałem: „Naprzód, młodzi, idzie z nami życie,
idą nasze wzruszenia, radości, nasze uśmiechy,
troski i trudy, nasza wola i wiara, manifest
zwycięstw, a powiedziano w poezji «zmartwych-
wstaniecie młodzi»”.
W dalszych rozważaniach Pochwalski wysu-
wał na czoło kwestię wolności twórczej i tole-
rancji artystycznej, dodając: „Mówimy takim ję-
zykiem, jakim mówić chcemy, a mówimy to z ca-
łą szczerością i otwartością, każdy z nas maluje
tak [...] jak chce [...] I oto nasza forma. Nie hoł-
dujemy wspólnie jakiejś konwencji, żywi, krę-
pujący się, nie mamy w tym znaczeniu progra-
mu [...] ale właśnie tym lepiej, bowiem stwier-
dzić można, programy odpowiedniejsze są w cyr-
ku i w kinie [...] Grupy obarczone narzuconym
kierunkiem, jakąś przejściową nowostką schną
i giną z modą, skostniałe i odcięte od żywiących
soków; już w krótkim czasie maszerują do rupie-
ciarni, jak biedne, stare, śmieszne kapelusze sta-
rej babki — historii. Prowadzone rozsądnie indy-
widualności przez wspólne obcowanie w Zrze-
szeniu, dbającym o rzeczywistą, podpowierzchow-
ną kulturę, rozwijają się, dążąc do doskonałości,
zgłębiając i uzyskując własny, coraz szerszy sty-
lowy wyraz. I oto nasz cel. Cel, w któren zapa-
trzeni, wziąwszy się po koleżeńsku pod ręce,
idziemy wraz. Nad nami rośnie sklepienie, jako
sklepienie niebios, a w jego kulminacyjnym, wę-
złowym punkcie: Zwornik — słońce — sztuka;
na niebie, sklepienie kultury, i wzrasta w oczach
naszych, w znaczeniu naszym, to czyste nadzmy-
słowe zjawisko, ciesząc się zmysłowo pięknem.
I oto pochodzenie naszego Zrzeszenia, naszego
wieńca głów, serc i rąk, oto jego nazwa, nasz im-
peratyw. Dążąc zwarci w nim w jutro, jako ha-
słem i pieczęcią naszą, życzliwi wszystkim, dale-
cy od chełpliwości i ujadań — idziemy «naprzód,
młodzi»” 4.
Przygotowania do pierwszego wystąpienia
Zrzeszenia trwały blisko pół roku, po czym w
maju 1929 otwarto wystawę w lwowskim Pałacu
Sztuk Pięknych. Udział w miej wzięło 14 człon-
ków ugrupowania, których nazwiska zostały już
wcześniej wymienione, oraz 5 gości zaproszonych,
a to Zenon Kononowicz, Józef Krzyżański, Ze-
rych (?), Wasyl Perebejnis, Tadeusz Cieślewski-
Placu Targów Wschodnich, maj-lipiec 1929, TPSP, Lwów, u wystawy Zrzeszenia Artystów Plastyków „Zwornik”,
cz. I „Zwornik”, Zrzeszenie Artystów Plastyków. Kraków, TPSP, październik 1929.
* K Pochwalski, Słowo wstępne do katalogu
132