DOI Artikel:
Samek, Jan; Stoß, Veit [Ill.]: Zapomniane źródło inspiracji predelli ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20406#0035
2. Predella ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie, szczegół rysunku Maksymiliana Cerchy
z r. 1854 (wg Cerohów i Kopery) (fot. M. Samek)
ślinnej, na której przysiedli królowie żydowscy.
Owa wić, rzucająca cień na tylną ścianę predelli,
pozbawiona ulistnienia, robi wrażenie malarskiej
rekonstrukcji autora akwareli. Odnajdujemy ją
także (w nieco odmiennej postaci, jeśli idzie o bieg
gałęzi) na schematycznym rysunku ołtarza wyko-
nanym przez Andrzeja Dudraka, który opraco-
wał w latach 1868—1870 szczegółową dokumen-
tację dzieła Wita Stwosza w związku z podjęciem
jego konserwacji w latach 1866—1871 n. Dudrak
w sposób szkicowy zaznaczył poszczególne posąż-
ki predelli, które, jak wskazują umieszczone na
rycinie numery, zamierzał osobno odrysować.
Wyraźne cechy rekonstrukcji posiada rysunek
ołtarza opublikowany w pracy Essenweina, po-
święconej zabytkom Krakowa, wydanej w Lipsku
w r. 1869 12. I tutaj zaznaczono już w predelli
drzewo Jessego, którego gałęzie dźwigają czter-
naście posążków potomków patriarchy. Nie wień-
czy go jednak, co warto podkreślić, postać Matki
Boskiej występująca zazwyczaj w tego rodzaju
przedstawieniach. Kompozycja bez postaci Matki
Boskiej zadecydowała też o potraktowaniu pre-
delli w czasie prac renowacyjnych 13. Jak wiado-
mo, autorem instrukcji z dnia 12 XI 1870 doty-
czącej odnowienia predelli był Władysław Łuszcz-
kiewicz, który o wszystkim decydował, a nawet
projektował nowe elementyu. Restauracji pre-
delli dokonał snycerz Molinkiewicz na podstawie
szkicu i wskazówek Łuszczkiewicza 15. Wtedy też
dorobiono drzewo Jessego w obecnej postaci oraz
uzupełniono braki przy posążkach, wykonując
brakujące części nóg, partie szat, korony itp.16
Szczęśliwie zachował się wykonany przed restau-
racją szczegółowy opis posążków w predelli, po-
dający stan ich zachowania 17.
Ale i rezultat rekonstrukcji z r. 1871 nie był
trwały. Dokonywano zmian w usytuowaniu po-
sążków (zapewne w czasie restauracji w latach
1932—1933 oraz 1946—1950), które ujawnia po-
równanie zdjęć sprzed r. 1939 18 ze stanem obec-
nym (ryc. 3—4), po konserwacji prowadzonej po
II wojnie światowej pod kierunkiem Mariana
Słoneckiego.
11 Por. Szydłowski, O Wita Stwosza ołtarzu Ma-
riackim..., s. 17. Rysunki Dudraka przechowywane są
w Muzeum Narodowym w Krakowie, dział III, rysunki,
ryciny i akwarele, HN.I. 7|0l20S/l, 7l02 03/155 (figurka
Jessego). Katalog rysunków architektonicznych ze zbio-
rów Muzeum Narodowego w Krakowie, Craeoviana, cz. 1
(oprać. W. Mossakowska), Warszawa 1978, s. 202, poz.
1558 i s. alll, poz. 1646.
12 A. E s s e n w e i n, Die Mittelalterlichen Kunstdenk-
male der Stadt Krakau, Leipzig 1869, s. 108, taibl.
XXVIII.
13 Restaurację ołtarza w 2 poł. w. XIX omawiają:
Szydłowski. O Wita Stwosza ołtarzu Mariackim...,
s. 11—18 oraz liczne uwagi w dalszym tekście; W. Ś 1 e-
s i ń s k i, Konserwacja ołtarza Mariackiego w XIX wieku
w świetle znalezionego rękopisu (Ochrona Zabytków, XX,
18i87, s. 3—411).
14 Ślesiński, o.a, s. 6.
15 Szydłowski, O Wita Stwosza ołtarzu Mariac-
kim..., s. 818.
16 Tamże, s. &9^9©.
17 Tamże, dodatek 3 na s. IW.
18 Por. tamże, fig. 201—219 na s. 84—85; T. Dobro-
wolski i J. Dutkiewicz, Wit Stwosz, Warszawa
19&1, tabl. 3; Dettloff, Wit Stosz, II, tabl. 17.
27
z r. 1854 (wg Cerohów i Kopery) (fot. M. Samek)
ślinnej, na której przysiedli królowie żydowscy.
Owa wić, rzucająca cień na tylną ścianę predelli,
pozbawiona ulistnienia, robi wrażenie malarskiej
rekonstrukcji autora akwareli. Odnajdujemy ją
także (w nieco odmiennej postaci, jeśli idzie o bieg
gałęzi) na schematycznym rysunku ołtarza wyko-
nanym przez Andrzeja Dudraka, który opraco-
wał w latach 1868—1870 szczegółową dokumen-
tację dzieła Wita Stwosza w związku z podjęciem
jego konserwacji w latach 1866—1871 n. Dudrak
w sposób szkicowy zaznaczył poszczególne posąż-
ki predelli, które, jak wskazują umieszczone na
rycinie numery, zamierzał osobno odrysować.
Wyraźne cechy rekonstrukcji posiada rysunek
ołtarza opublikowany w pracy Essenweina, po-
święconej zabytkom Krakowa, wydanej w Lipsku
w r. 1869 12. I tutaj zaznaczono już w predelli
drzewo Jessego, którego gałęzie dźwigają czter-
naście posążków potomków patriarchy. Nie wień-
czy go jednak, co warto podkreślić, postać Matki
Boskiej występująca zazwyczaj w tego rodzaju
przedstawieniach. Kompozycja bez postaci Matki
Boskiej zadecydowała też o potraktowaniu pre-
delli w czasie prac renowacyjnych 13. Jak wiado-
mo, autorem instrukcji z dnia 12 XI 1870 doty-
czącej odnowienia predelli był Władysław Łuszcz-
kiewicz, który o wszystkim decydował, a nawet
projektował nowe elementyu. Restauracji pre-
delli dokonał snycerz Molinkiewicz na podstawie
szkicu i wskazówek Łuszczkiewicza 15. Wtedy też
dorobiono drzewo Jessego w obecnej postaci oraz
uzupełniono braki przy posążkach, wykonując
brakujące części nóg, partie szat, korony itp.16
Szczęśliwie zachował się wykonany przed restau-
racją szczegółowy opis posążków w predelli, po-
dający stan ich zachowania 17.
Ale i rezultat rekonstrukcji z r. 1871 nie był
trwały. Dokonywano zmian w usytuowaniu po-
sążków (zapewne w czasie restauracji w latach
1932—1933 oraz 1946—1950), które ujawnia po-
równanie zdjęć sprzed r. 1939 18 ze stanem obec-
nym (ryc. 3—4), po konserwacji prowadzonej po
II wojnie światowej pod kierunkiem Mariana
Słoneckiego.
11 Por. Szydłowski, O Wita Stwosza ołtarzu Ma-
riackim..., s. 17. Rysunki Dudraka przechowywane są
w Muzeum Narodowym w Krakowie, dział III, rysunki,
ryciny i akwarele, HN.I. 7|0l20S/l, 7l02 03/155 (figurka
Jessego). Katalog rysunków architektonicznych ze zbio-
rów Muzeum Narodowego w Krakowie, Craeoviana, cz. 1
(oprać. W. Mossakowska), Warszawa 1978, s. 202, poz.
1558 i s. alll, poz. 1646.
12 A. E s s e n w e i n, Die Mittelalterlichen Kunstdenk-
male der Stadt Krakau, Leipzig 1869, s. 108, taibl.
XXVIII.
13 Restaurację ołtarza w 2 poł. w. XIX omawiają:
Szydłowski. O Wita Stwosza ołtarzu Mariackim...,
s. 11—18 oraz liczne uwagi w dalszym tekście; W. Ś 1 e-
s i ń s k i, Konserwacja ołtarza Mariackiego w XIX wieku
w świetle znalezionego rękopisu (Ochrona Zabytków, XX,
18i87, s. 3—411).
14 Ślesiński, o.a, s. 6.
15 Szydłowski, O Wita Stwosza ołtarzu Mariac-
kim..., s. 818.
16 Tamże, s. &9^9©.
17 Tamże, dodatek 3 na s. IW.
18 Por. tamże, fig. 201—219 na s. 84—85; T. Dobro-
wolski i J. Dutkiewicz, Wit Stwosz, Warszawa
19&1, tabl. 3; Dettloff, Wit Stosz, II, tabl. 17.
27