DOI Artikel:
Gębarowicz, Mieczysław: Wawrzyniec-Laurenty Krzczonowicz, nieznany sztycharz drugiej połowy XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20404#0101
rycznej tylko z wielkim wysiłkiem można pra-
widłowo odczytać; na zapełnienie wstęgi pod nią
zabrakło konceptu, a w górnym napisie uderza
oczywisty błąd.
Ilias oratoria stanowi ostatni przejaw aktyw-
ności artystycznej Krzczonowicza, gdyż nosi pe-
wne, choć pośrednie, ślady jego osobowości. Wy-
dana bowiem pięć lat później w Czernikowie
księga liturgiczna pt. Połuustaw z podpisaną
przezeń dedykacją dla Mazepy nie zawiera ak-
centów osobistych ani żadnych aluzji do daw-
nych zainteresowań twórczych artysty. Zresztą
wkrótce potem artysta zmarł.
III. DZIAŁALNOŚĆ KULTURALNA
Twórczość artystyczna i literacka Krzczono-
wicza nie wyczerpują jego wkładu do kultury
ukraińskiej. Inną bowiem dziedziną, bodajże
ważniejszą, jeśli chodzi o jej znaczenie na dłuż-
szą metę, była jego działalność kulturalna. Po-
słuchajmy, co sam mówi o tym w swej autobio-
grafii — w liście do hetmana Mazepy z r. 1696:
"Tej [tj. gorliwości w służbie Cerkwi] dowodzi
wiele świadectw [swidietielstwa] wydanych w
drukarni, nie tylko naszej, ale i wielkorosyjskiej,
jak np. Ewangelia wielkiej błogiej pamięci Ca-
ra Teodora Aleksejewicza. Nie wspominam tu
konkluzji i afiksji przedtem nigdy tu,
w Małej Rosji, nie znanych, a obecnie, ku za-
zdrości Rzymian, wielu osobom począwszy od
monarchy dedykowanych tak z Kolegium Kijo-
wskiego, jak i z Czernihowa; a dokonało się to
dzięki moim własnym staraniom i inicjatywie"79.
Tyle podaje sam Krzczonowicz, a chociaż nie-
które z jego wynurzeń próbowano traktować sce-
ptycznie jako dowód samochwalstwa80, to przy-
toczone w nich dane są tak konkretne, że warto
się im bliżej przyjrzeć pod kątem ich wiarogod-
ności. Dzisiaj jest to już łatwiejsze, gdyż nie
ulega wątpliwości, że Krzczonowicz był przede
wszystkim artystą-grafikiem, i jako grafik roz-
poczynał swą działalność artystyczną.
Pierwszy przytoczony przez Krzczonowicza w
autobiografii fakt dotyczy jego udziału w dzie-
jach drukarstwa rosyjskiego i ukraińskiego. Dla
uniknięcia nieporozumień należy od razu zazna-
czyć, że chodzić tu mogło tylko o książkę ilu-
strowaną przy zastosowaniu techniki miedziory-
tu, w szczególności akwaforty. Otóż jest rzeczą
79 Letopis' sobytij s. 417 i n.
80 Uczynił to zwłaszcza Popów (Panehiryk Krzczo-
nowycza..., s. 19), który przez nieporozumienie określe-
20. Jan Szczyrski, rycina alegoryczna do Ilias oratoria
Krzczonowicza (według Masłowa)
w nauce dobrze znaną, że wydane w Nowogro-
dzie Siewierskim w r. 1676 dzieło Baranowicza,
Księga Rodzaju, zawiera anonimowy sztych
obrazu Matki Boskiej Ilińskiej, uchodzący za naj-
starszy przykład zastosowania tej techniki w
druku cyrylickim i jako taki wyprzedza on za-
równo Kijów, jak i Moskwę. W odniesieniu do
Kijowa nie ulega to wątpliwości, gdyż tam szty-
chowana ilustracja książkowa pojawiała się do-
piero od r. 1678, jeśli natomiast idzie o Moskwę,
wymaga ona pewnych wyjaśnień.
Miedzioryt pojawił się w Moskwie w drugiej
połowie XVII w. w ramach wzmożonego nawią-
zywania stosunków z Zachodem, w czym, jak
wiadomo, pewien udział miała kultura polska,
reprezentowana przez swe osiągnięcia w różnych
dziedzinach, z literaturą i sztuką włącznie. Jeśli
idzie o technikę rycia w metalu, znana była ona
od dawna rosyjskiemu złotnictwu i płatnerstwu,
natomiast do sztuki graficznej wprowadził ją do-
piero Simon Uszakow, jeden z najwybitniejszych
nia „konkluzji i afiksji" potraktował jako synonimy pa-
negiryku i wskazał, że takie w literaturze ukraińskiej
znane są od końca XVI w.
95
widłowo odczytać; na zapełnienie wstęgi pod nią
zabrakło konceptu, a w górnym napisie uderza
oczywisty błąd.
Ilias oratoria stanowi ostatni przejaw aktyw-
ności artystycznej Krzczonowicza, gdyż nosi pe-
wne, choć pośrednie, ślady jego osobowości. Wy-
dana bowiem pięć lat później w Czernikowie
księga liturgiczna pt. Połuustaw z podpisaną
przezeń dedykacją dla Mazepy nie zawiera ak-
centów osobistych ani żadnych aluzji do daw-
nych zainteresowań twórczych artysty. Zresztą
wkrótce potem artysta zmarł.
III. DZIAŁALNOŚĆ KULTURALNA
Twórczość artystyczna i literacka Krzczono-
wicza nie wyczerpują jego wkładu do kultury
ukraińskiej. Inną bowiem dziedziną, bodajże
ważniejszą, jeśli chodzi o jej znaczenie na dłuż-
szą metę, była jego działalność kulturalna. Po-
słuchajmy, co sam mówi o tym w swej autobio-
grafii — w liście do hetmana Mazepy z r. 1696:
"Tej [tj. gorliwości w służbie Cerkwi] dowodzi
wiele świadectw [swidietielstwa] wydanych w
drukarni, nie tylko naszej, ale i wielkorosyjskiej,
jak np. Ewangelia wielkiej błogiej pamięci Ca-
ra Teodora Aleksejewicza. Nie wspominam tu
konkluzji i afiksji przedtem nigdy tu,
w Małej Rosji, nie znanych, a obecnie, ku za-
zdrości Rzymian, wielu osobom począwszy od
monarchy dedykowanych tak z Kolegium Kijo-
wskiego, jak i z Czernihowa; a dokonało się to
dzięki moim własnym staraniom i inicjatywie"79.
Tyle podaje sam Krzczonowicz, a chociaż nie-
które z jego wynurzeń próbowano traktować sce-
ptycznie jako dowód samochwalstwa80, to przy-
toczone w nich dane są tak konkretne, że warto
się im bliżej przyjrzeć pod kątem ich wiarogod-
ności. Dzisiaj jest to już łatwiejsze, gdyż nie
ulega wątpliwości, że Krzczonowicz był przede
wszystkim artystą-grafikiem, i jako grafik roz-
poczynał swą działalność artystyczną.
Pierwszy przytoczony przez Krzczonowicza w
autobiografii fakt dotyczy jego udziału w dzie-
jach drukarstwa rosyjskiego i ukraińskiego. Dla
uniknięcia nieporozumień należy od razu zazna-
czyć, że chodzić tu mogło tylko o książkę ilu-
strowaną przy zastosowaniu techniki miedziory-
tu, w szczególności akwaforty. Otóż jest rzeczą
79 Letopis' sobytij s. 417 i n.
80 Uczynił to zwłaszcza Popów (Panehiryk Krzczo-
nowycza..., s. 19), który przez nieporozumienie określe-
20. Jan Szczyrski, rycina alegoryczna do Ilias oratoria
Krzczonowicza (według Masłowa)
w nauce dobrze znaną, że wydane w Nowogro-
dzie Siewierskim w r. 1676 dzieło Baranowicza,
Księga Rodzaju, zawiera anonimowy sztych
obrazu Matki Boskiej Ilińskiej, uchodzący za naj-
starszy przykład zastosowania tej techniki w
druku cyrylickim i jako taki wyprzedza on za-
równo Kijów, jak i Moskwę. W odniesieniu do
Kijowa nie ulega to wątpliwości, gdyż tam szty-
chowana ilustracja książkowa pojawiała się do-
piero od r. 1678, jeśli natomiast idzie o Moskwę,
wymaga ona pewnych wyjaśnień.
Miedzioryt pojawił się w Moskwie w drugiej
połowie XVII w. w ramach wzmożonego nawią-
zywania stosunków z Zachodem, w czym, jak
wiadomo, pewien udział miała kultura polska,
reprezentowana przez swe osiągnięcia w różnych
dziedzinach, z literaturą i sztuką włącznie. Jeśli
idzie o technikę rycia w metalu, znana była ona
od dawna rosyjskiemu złotnictwu i płatnerstwu,
natomiast do sztuki graficznej wprowadził ją do-
piero Simon Uszakow, jeden z najwybitniejszych
nia „konkluzji i afiksji" potraktował jako synonimy pa-
negiryku i wskazał, że takie w literaturze ukraińskiej
znane są od końca XVI w.
95