DOI Artikel:
Biskupski, Romuald: Wybrane warsztaty malarstwa ikonowego szkoły halickiej XV i XVI wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20403#0038
7. Matka Boska Hodegetria, ikona ze Szklar, 4. ówiierć
w. XVI, Muzeum Historyczne w Sanoku (fot. R. Biskup-
ski)
kołaja w Szklarach, woj. krośnieńskie30. Malo-
wana temperą na gruncie, na podobraziu z dwu
desek lipowych spojonych pionowo i wzmocnio-
nych dwiema listwami konstrukcyjnymi wpro-
wadzonymi z prawej strony; wymiary 121,5 X
X100X2,3 cm 31.
Pogłębione pole ikony otacza kowczeg z wą-
ską malowaną ramką koloru czerwieni. Pośrod-
ku przedstawiono w półpoataci Matkę Boską z
Dzieciątkiem na lewym ramieniu, otoczoną z
trzech stron postaciami proroków i świętych. Ma-
ria odziana jest w błękitną suknię i czepiec oraz
czerwone maforium lamowane wokół twarzy u-
growym pasem, ozdobionym złotym szrafowaniem
i wypukłymi guzami, Dzieciątko zaś w biały chi-
ton i ugrowy himation opracowany brunatną kres-
ką i również złotym szrafowaniem; w rączce trzy-
30 Wieś lokowana na prawie wołoskim w r. 1627 —
por. K. Pieracka, Na szlakach Łemkowszczyzny, Kra-
ków 1939, s. 74; Szematyzm..., 1944, s. 369. Również w
r. 1654i notowana jest cerkiew pod wezwaniem Sw. Mi-
kołaja — por. Anfołogion, Lwów 1651; BMH, nr inw.
Ul 308.
31 Ikona była konserwowana przez J. Warsztocką
w r. 1959 w pracowni PKZ w Warszawie. Bibliografia:
Grząd ziela, Twórczość malarza..., s. 74, przyp. 32.
32 S w i en c ic k i, o.c., łabl. 93, dl. 144.
ma rozwinięty rulon z napisem. Nimby obojga
mają wpisany krzyż, pierwotnie z kahoszonami,
i są ozdobione stylizowaną wicią. Z obu stron
nimbu Marii unoszą się w błękitnym i czerwo-
nym owalu półpostacie adorujących archanio-
łów.
W polach bocznych stoją, każdy z osobna w
kwaterze (wymieniając parami od góry): Mojżestz
z laską i Aron z kadzielnicą; Dawid w lewej
ręce trzymający model świątyni i Salomon; Ge-
deon z białym runem i Jakub z drabiną; Amos
i Ezechiel w prawej ręce dzierżący bramę. W
polu dolnym bocznym stoją w jednym rzędzie,
zwróceni ku sobie (licząc parami, od brzegu ku
środkowi): Jeremiasz i Daniel ze skałą w pra-
wej ręce; św. Józef i św. Jan Damasceński, Eli-
zeusz i św. Stefan; pośrodku stoją, wyciągając
dłonie ku sobie, rodzice Marii — śś. Joachim
i Anna.
Ikona ze Szklar oraz niewątpliwie tego sa-
mego autorstwa ikona Hodegetrii z nieznanej
miejscowości (Muzeum Sztuki Ukraińskiej we
Lwowie)32 wskazują, iż malarz ten posiadał w
swoim warsztacie dwa różne warianty wzorów
obrazu Matki Boskiej. W omawianej ikonie pow-
tarzają się rysy kompozycyjno-formalne popular-
nego na naszym terenie wariantu Hodegetrii z
wyjątkiem rozwiniętego rulonu trzymanego przez
Dzieciątko. Motyw ten prawdopodobnie przeję-
ty został z wzoru, którym malarz się posłużył
przy wykonywaniu swej drugiej Hodegetrii. Wzór
ten był niewątpliwie znany także malarzowi iko-
ny Hodegetrii z ikonostasu z r. 1>565 z Doliny33,
gdyż w obu przedstawieniach, prócz omawianego
motywu, powtarza się takie samo opracowanie
maforium. Być może pojawił się on na naszych
terenach za pośrednictwem jakiegoś obrazu z
kręgu tzw. szkoły italo-bizantyńskiej34.
Pod względem układu kompozycyjnego cało-
ści przedstawienia — tj. proporcji postaci głów-
nej w stosunku do pól bocznych oraz sposobu
rozmieszczenia na nich figur proroków i świę-
tych — ikona ze Szklar należy do typu ikono-
graficznego popularnego w malarstwie omawia-
33 Tamże, tabl. 43, il. 61'.
34 N. P. Kondakow, Ikonografija Bogomatieri.
Swjazi grieczeskoj i russkoj ikonopisi s italjanskoju
żywopisju ranniego Wozrożdienija, II, Petersburg 1914,
il. 137; Ikonen Museum. Katalog, Recklinghausen 1965,
poz. 149, il. 149. Reprodukcja ikony (z monasteru Kse-
nofont na górze Athos), na której Dzieciątko trzyma
rozwinięty rulon — zob. Kondakow, o.c., il. 83. Po-
dane przykłady przemawiają za pochodzeniem wzoru
przedstawienia, wykonanego prawdopodobnie pod wpły-
wem sztuki włoskiej.
34
w. XVI, Muzeum Historyczne w Sanoku (fot. R. Biskup-
ski)
kołaja w Szklarach, woj. krośnieńskie30. Malo-
wana temperą na gruncie, na podobraziu z dwu
desek lipowych spojonych pionowo i wzmocnio-
nych dwiema listwami konstrukcyjnymi wpro-
wadzonymi z prawej strony; wymiary 121,5 X
X100X2,3 cm 31.
Pogłębione pole ikony otacza kowczeg z wą-
ską malowaną ramką koloru czerwieni. Pośrod-
ku przedstawiono w półpoataci Matkę Boską z
Dzieciątkiem na lewym ramieniu, otoczoną z
trzech stron postaciami proroków i świętych. Ma-
ria odziana jest w błękitną suknię i czepiec oraz
czerwone maforium lamowane wokół twarzy u-
growym pasem, ozdobionym złotym szrafowaniem
i wypukłymi guzami, Dzieciątko zaś w biały chi-
ton i ugrowy himation opracowany brunatną kres-
ką i również złotym szrafowaniem; w rączce trzy-
30 Wieś lokowana na prawie wołoskim w r. 1627 —
por. K. Pieracka, Na szlakach Łemkowszczyzny, Kra-
ków 1939, s. 74; Szematyzm..., 1944, s. 369. Również w
r. 1654i notowana jest cerkiew pod wezwaniem Sw. Mi-
kołaja — por. Anfołogion, Lwów 1651; BMH, nr inw.
Ul 308.
31 Ikona była konserwowana przez J. Warsztocką
w r. 1959 w pracowni PKZ w Warszawie. Bibliografia:
Grząd ziela, Twórczość malarza..., s. 74, przyp. 32.
32 S w i en c ic k i, o.c., łabl. 93, dl. 144.
ma rozwinięty rulon z napisem. Nimby obojga
mają wpisany krzyż, pierwotnie z kahoszonami,
i są ozdobione stylizowaną wicią. Z obu stron
nimbu Marii unoszą się w błękitnym i czerwo-
nym owalu półpostacie adorujących archanio-
łów.
W polach bocznych stoją, każdy z osobna w
kwaterze (wymieniając parami od góry): Mojżestz
z laską i Aron z kadzielnicą; Dawid w lewej
ręce trzymający model świątyni i Salomon; Ge-
deon z białym runem i Jakub z drabiną; Amos
i Ezechiel w prawej ręce dzierżący bramę. W
polu dolnym bocznym stoją w jednym rzędzie,
zwróceni ku sobie (licząc parami, od brzegu ku
środkowi): Jeremiasz i Daniel ze skałą w pra-
wej ręce; św. Józef i św. Jan Damasceński, Eli-
zeusz i św. Stefan; pośrodku stoją, wyciągając
dłonie ku sobie, rodzice Marii — śś. Joachim
i Anna.
Ikona ze Szklar oraz niewątpliwie tego sa-
mego autorstwa ikona Hodegetrii z nieznanej
miejscowości (Muzeum Sztuki Ukraińskiej we
Lwowie)32 wskazują, iż malarz ten posiadał w
swoim warsztacie dwa różne warianty wzorów
obrazu Matki Boskiej. W omawianej ikonie pow-
tarzają się rysy kompozycyjno-formalne popular-
nego na naszym terenie wariantu Hodegetrii z
wyjątkiem rozwiniętego rulonu trzymanego przez
Dzieciątko. Motyw ten prawdopodobnie przeję-
ty został z wzoru, którym malarz się posłużył
przy wykonywaniu swej drugiej Hodegetrii. Wzór
ten był niewątpliwie znany także malarzowi iko-
ny Hodegetrii z ikonostasu z r. 1>565 z Doliny33,
gdyż w obu przedstawieniach, prócz omawianego
motywu, powtarza się takie samo opracowanie
maforium. Być może pojawił się on na naszych
terenach za pośrednictwem jakiegoś obrazu z
kręgu tzw. szkoły italo-bizantyńskiej34.
Pod względem układu kompozycyjnego cało-
ści przedstawienia — tj. proporcji postaci głów-
nej w stosunku do pól bocznych oraz sposobu
rozmieszczenia na nich figur proroków i świę-
tych — ikona ze Szklar należy do typu ikono-
graficznego popularnego w malarstwie omawia-
33 Tamże, tabl. 43, il. 61'.
34 N. P. Kondakow, Ikonografija Bogomatieri.
Swjazi grieczeskoj i russkoj ikonopisi s italjanskoju
żywopisju ranniego Wozrożdienija, II, Petersburg 1914,
il. 137; Ikonen Museum. Katalog, Recklinghausen 1965,
poz. 149, il. 149. Reprodukcja ikony (z monasteru Kse-
nofont na górze Athos), na której Dzieciątko trzyma
rozwinięty rulon — zob. Kondakow, o.c., il. 83. Po-
dane przykłady przemawiają za pochodzeniem wzoru
przedstawienia, wykonanego prawdopodobnie pod wpły-
wem sztuki włoskiej.
34