DOI Artikel:
Biskupski, Romuald: Wybrane warsztaty malarstwa ikonowego szkoły halickiej XV i XVI wieku
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20403#0029
Folia Historiae Artium, T. XVIII (1982)
PL ISSN 0i071-672&
ROMUALD BISKUPSKI
WYBRANE WARSZTATY MALARSTWA IKONOWEGO SZKOŁY HALICKIEJ XV I XVI
WIEKU *
Wobec niemal zupełnej anonimowości malarstwa iko-
nowego uprawianego na zamieszkanych przez ludność
prawosławną południowo-wschodnich ziemiach dawnej
Rzeczypospolitej podstawową metodą prowadzącą do wy-
odrębnienia poszczególnych twórców i warsztatów —
rzadko tylko wspomaganą przez skąpe wiadomości źró-
dłowe o pochodzeniu dzieł ■— jest analiza ikonograficz-
na i stylistyczna. Poznanie funkcjonujących ówcześnie
typów ikonograficznych, wykrycie podobieństw technicz-
nych i stylistyczno-formalnych między ikonami (obecnie
rozproszonymi w różnych kolekcjach, a pierwotnie, być
może, wchodzącymi w skład jednego ikonostasu) daje
możliwość przeprowadzenia klasyfikacji warsztatowej
tego najdalej wysuniętego na zachód odgałęzienia sztuki
bizantyńskiej ■— czy raczej, w odniesieniu do interesu-
jącego nas tu okresu, już pobizantyńskiej —• w dawniej-
szej literaturze określanego dobrze uzasadnionym histo-
rycznie mianem szkoły halickiej.
Malarstwo ikonowe w. XV—XVI na terenach
prawosławnych diecezji przemyskiej i halicko-
-lw-owskiej, obejmujących swoim zasięgiem daw-
ne województwo ruskie i wschodnie obszary wo-
jewództwa krakowskiego, rozwijało się w okreś-
lonej sytuacji historycznej, ekonomicznej i reli-
gijnej, rozumianej w aspekcie dziejów wewnętrz-
nych Kościoła prawosławnego. Na charakter te-
go malarstwa miało wpływ oddalenie od więk-
szych ośrodków artystycznych, co w dużej mie-
rze stanowiło o jego odrębności stylistycznej i
* Artykuł stanowi zmienioną wersję tekstu przy-
gotowanego w ramach prac nad katalogiem malarstwa
ikonowego XV—XVI w.
1 Wspomniane na wstępie warunki nie sprzyjały
realizacji ambitnych zamierzeń w dziedzinie sztuki, gdyż
na przykład do odbudowy zniszczonej w r. 1240 cerkwi
Uspieńskiej w monasterze Pieczerskim w Kijowie do-
szło dopiero po 226 latach, gdy kniaź Semeon Olel-
kowticz nu własny koszt odbudował świątynię „mało
ne z samogo fundamentu” oraz „znowu jej wnu-tr’ ka-
Takie postulaty badawcze kierują pracami prowa-
dzonymi od r. 1968 w ramach Sekcji Sztuki Cerkiewnej
przy Komisji Teorii i Historii Sztuki Oddziału PAN w
Krakowie, których celem jest wydanie drukiem publika-
cji typu korpusowego, obejmującej całość spuścizny iko-
nowej z ziem Małopolski przechowywanej w Polsce (por.
kolejne Sprawozdania z prac nad korpusem malarstwa
ikonowego na ziemiach Małopolski, w Sprawozdaniach
z posiedzeń Komisji Naukowych PAN w Krakowie z lat
1971, 1972, 1975). Zanim się jednak ukaże tom pierwszy
publikacji dotyczący ikon z wieków XV i XVI, wydaje
się celowe ogłaszanie drukiem wyników aktualnych ba-
dań nad grupami dzieł przypisanych jednemu twórcy lub
warsztatowi.
Anna Różycka Bryzelc
po części ikonograficznej. Jednak nie rozwijało
się ono w pełnej izolacji, przy czym w świetle
prowadzonych badań zapożyczenia, świadczące
niezbicie o kontaktach malarzy miejscowych z
innymi ośrodkami, dotyczyły w większym stop-
niu wzorów ikonograficznych niż stylu.
Istotnym czynnikiem wpływającym na kształt
malarstwa ikonowego omawianego terenu był
brak wymagającego, bogatego mecenatu, który
preferował artystów najzdolniejszych i podejmo-
wał się diużych, kosztownych realizacji1. Rów-
zał wymalowali ot werchu aż do zemli i nadobnie obra-
zami swjatymi ukraśmił” — zob. Chronika Litowska i
Zmojtska ja [w:] Polno je Sobranije Russkich Letopisej,
XXXII, Moskwa 1976, s. 89. Osobnym zagadnieniem me-
cenatu są zachowane i znane jedynie z przekazów źród-
łowych XV-wieczne fundacje królewskie malowideł ścien-
nych Władysława Jagiełły i Kazimierza Jagiellończy-
ka — zob. M. Walicki, Malowidła ścienne kościoła
Sw. Trójcy na zamku w Lublinie (Studia do Dziejów
Sztuki w Polsce, III, Warszawa 1980); A. Różycka
25
PL ISSN 0i071-672&
ROMUALD BISKUPSKI
WYBRANE WARSZTATY MALARSTWA IKONOWEGO SZKOŁY HALICKIEJ XV I XVI
WIEKU *
Wobec niemal zupełnej anonimowości malarstwa iko-
nowego uprawianego na zamieszkanych przez ludność
prawosławną południowo-wschodnich ziemiach dawnej
Rzeczypospolitej podstawową metodą prowadzącą do wy-
odrębnienia poszczególnych twórców i warsztatów —
rzadko tylko wspomaganą przez skąpe wiadomości źró-
dłowe o pochodzeniu dzieł ■— jest analiza ikonograficz-
na i stylistyczna. Poznanie funkcjonujących ówcześnie
typów ikonograficznych, wykrycie podobieństw technicz-
nych i stylistyczno-formalnych między ikonami (obecnie
rozproszonymi w różnych kolekcjach, a pierwotnie, być
może, wchodzącymi w skład jednego ikonostasu) daje
możliwość przeprowadzenia klasyfikacji warsztatowej
tego najdalej wysuniętego na zachód odgałęzienia sztuki
bizantyńskiej ■— czy raczej, w odniesieniu do interesu-
jącego nas tu okresu, już pobizantyńskiej —• w dawniej-
szej literaturze określanego dobrze uzasadnionym histo-
rycznie mianem szkoły halickiej.
Malarstwo ikonowe w. XV—XVI na terenach
prawosławnych diecezji przemyskiej i halicko-
-lw-owskiej, obejmujących swoim zasięgiem daw-
ne województwo ruskie i wschodnie obszary wo-
jewództwa krakowskiego, rozwijało się w okreś-
lonej sytuacji historycznej, ekonomicznej i reli-
gijnej, rozumianej w aspekcie dziejów wewnętrz-
nych Kościoła prawosławnego. Na charakter te-
go malarstwa miało wpływ oddalenie od więk-
szych ośrodków artystycznych, co w dużej mie-
rze stanowiło o jego odrębności stylistycznej i
* Artykuł stanowi zmienioną wersję tekstu przy-
gotowanego w ramach prac nad katalogiem malarstwa
ikonowego XV—XVI w.
1 Wspomniane na wstępie warunki nie sprzyjały
realizacji ambitnych zamierzeń w dziedzinie sztuki, gdyż
na przykład do odbudowy zniszczonej w r. 1240 cerkwi
Uspieńskiej w monasterze Pieczerskim w Kijowie do-
szło dopiero po 226 latach, gdy kniaź Semeon Olel-
kowticz nu własny koszt odbudował świątynię „mało
ne z samogo fundamentu” oraz „znowu jej wnu-tr’ ka-
Takie postulaty badawcze kierują pracami prowa-
dzonymi od r. 1968 w ramach Sekcji Sztuki Cerkiewnej
przy Komisji Teorii i Historii Sztuki Oddziału PAN w
Krakowie, których celem jest wydanie drukiem publika-
cji typu korpusowego, obejmującej całość spuścizny iko-
nowej z ziem Małopolski przechowywanej w Polsce (por.
kolejne Sprawozdania z prac nad korpusem malarstwa
ikonowego na ziemiach Małopolski, w Sprawozdaniach
z posiedzeń Komisji Naukowych PAN w Krakowie z lat
1971, 1972, 1975). Zanim się jednak ukaże tom pierwszy
publikacji dotyczący ikon z wieków XV i XVI, wydaje
się celowe ogłaszanie drukiem wyników aktualnych ba-
dań nad grupami dzieł przypisanych jednemu twórcy lub
warsztatowi.
Anna Różycka Bryzelc
po części ikonograficznej. Jednak nie rozwijało
się ono w pełnej izolacji, przy czym w świetle
prowadzonych badań zapożyczenia, świadczące
niezbicie o kontaktach malarzy miejscowych z
innymi ośrodkami, dotyczyły w większym stop-
niu wzorów ikonograficznych niż stylu.
Istotnym czynnikiem wpływającym na kształt
malarstwa ikonowego omawianego terenu był
brak wymagającego, bogatego mecenatu, który
preferował artystów najzdolniejszych i podejmo-
wał się diużych, kosztownych realizacji1. Rów-
zał wymalowali ot werchu aż do zemli i nadobnie obra-
zami swjatymi ukraśmił” — zob. Chronika Litowska i
Zmojtska ja [w:] Polno je Sobranije Russkich Letopisej,
XXXII, Moskwa 1976, s. 89. Osobnym zagadnieniem me-
cenatu są zachowane i znane jedynie z przekazów źród-
łowych XV-wieczne fundacje królewskie malowideł ścien-
nych Władysława Jagiełły i Kazimierza Jagiellończy-
ka — zob. M. Walicki, Malowidła ścienne kościoła
Sw. Trójcy na zamku w Lublinie (Studia do Dziejów
Sztuki w Polsce, III, Warszawa 1980); A. Różycka
25