Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Hrsg.]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Hrsg.]: Folia Historiae Artium (18.1982)

9. Ukrzyżowanie, postać Marii (fot. J. Książek)

wy, że złoto błyskające smugami wyraźnie peł-
ni tylko rolę światła. W płaszczu okrywającym
Marię błękit o dwu odcieniach dominuje; prze-
błyski zł-oła są delikatne. iNajpiękmiejszy blask ©-
siąga złoto w nimbach, których faktura została
zróżnicowana. Oprócz or niie zastosowano w nich
inne odmiany ściegu kładzionego (np. nimb Marii
jest przeszywany w zygzaki). W partiach zbroi
zamiast nici złotej użyto nici srebrnej, dziś po-
ciemniałej.

Dodatkowe efekty świetlne i fakturowe uzy-
skano przez podkładanie nici pod jednolitą war-
stwę złota. I tak kaftan żołnierza zdejmującego
suknię z Chrystusa jest jakby zszyty z pasów,
które składają się z łusek. Efekt łusek uzyskano
podkładając poprzecznie, w regularnych odległo-
ściach, po trzy nici pod równolegle biegnące nici
złote i rozszerzając w tym miejscu odstęp mię-
dzy ściegami jedwabiu. Powstaje w ten sposób
lśniąca wypukłość, która znaczy brzeg łuski (ryc.
14). Podobnie wymodelowane żeberka występują
na pendencie tasaka tegoż żołnierza oraz na na-
ręczkaeh noszonych także przez żołnierza z buz-
dyganem. Technikę or niie zastosowano i do mo-
tywów roślinnych. Układ złotych nitek przeszy-
wanych zielonym i żółtym jedwabiem został do-
stosowany do form liści łyżeczkowato zagłębio-
nych lub sprężyście wywiniętych i naśladuje ich
użyłkowanie.

W partiach kolczug żołnierskich zastosowano
swoistą modyfikację ściegu kładzionego, zwaną
point d’Orient: na płótnie układano warstwę skrę-
conej, jasnoniebieskiej przędzy jedwabnej, na niej
nici srebrne po dwie, w dość dużych odstępach,
oraz jako przeplatające się rzędy kolistych pęte-
lek, które przymocowano do podłoża rzadkimi
ściegami nici jedwabnej. Uzyskano w ten sposób
efekt naśladujący fakturę kolczugi (ryc. 14). Kla-
syczną wersję ściegu point d’Orient wprowadzo-
no haftując pochwy na kordelasy i tasaki.

Brzegi szat obwiedzione są najczęściej złoty-
mi sznureczkami różnej grubości. Stanowią je
dwie skręcone złote nitki przytwierdzone do pod-
łoża jedwabiem, bądź dwie podwójne, skręcone
nitki tworzące warkoczyk. Pojedyncze złote 'nit-
ki stanowiły pierwotnie dyskretne kontury form
roślinnych, np. barwnych płatków kwiatów wy-
rastających z kęp liści w „strefie ziemi” n. Nitki
srebrne, skręcone w sprężynki, naśladowały deli-
katne kwiatostany. Złota nić okręcona na igle,
zsunięta., zwinięta w śiimaczek przytwierdzony do
podłoża, tworzy guzy na głowicy maczugi rycer-
skiej w scenie Niesienia krzyża.

Z wielką wirtuozerią techniczną wykonano
złote trójliście rozsiane w tle haftu i modelowa-
ne wypukło (ryc. 8). Podkład złożony jest z trzech
warstw. Żółta kitajka (ermezyn) pokrywa zarys
całego trójliścia, stanowiąc tło dla luźno położo-

11 Jak delikatnie były kiedyś wykonane, świadczy
fragment roślinny — dwa kwiaty zachowane w tle trze-
wika żołnierza przydeptującego szatę zdejmowaną z
Chrystusa. Każdy płatek korony kwiatu przypomina-
jącego stuloną stokrotkę jest okonturowany pojedynczą
złotą nicią zakrytą niemal ściegami jedwabiu; brzegi
zielonego kielicha zarysowano odkrytą złotą nicią.

54