DOI Artikel:
Pencakowski, Paweł: Rzeźby w kaplicy Ogrojcowej przy kościele Św. Barbary w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0031
2. Scena Modlitwy Chrystusa w Ogrojcu w kaplicy Ogrojcowej przed konserwacją
w r. 1910 (fot. I. Krieger)
ich wartość artystyczną i miejsce w sztuce lub -
bliżej — w szeregu dzieł związanych z działal-
nością warsztatu Stwosza, jego szkoły albo po-
zostających w szeirolkim kręgu oddziaływania je-
go sztuki.
W sprawie pochodzenia figur i ich związku z
budynkiem utrzymuje się w zasadzie pogląd sfor-
mułowany przez Władysława Łuszczkiewicza, któ-
ry w pracy Stare cmentarze krakowskie, ich za-
bytki sztuki i obyczaju kościelnego pisał: „w obu
ogrojcach cmentarzy Panny Maryi i Bożego Ciała
spotykamy się z kilkoma postaciami głównymi
sceny w Getsemainii w rzeźbie okrągłej [...] Ma-
my w jednym i drugim wypadku fragmenty «Oel-
bergu», nie jego całość. Reszty te wtłoczono jak
się dało; odrzuciwszy to, co się zmieścić nie mo-
gło, ustawiono je na mensie edykułu u Św. Bar-
bary, zapomniawszy o predelli i formie wzniesie-
nia ołtarza. Jak widzimy, jest to sztucznie wpro-
wadzona i skupiona część wolno stojącej dawnej
Góry Oliwnej” 6. Ta opinia Łuszczkiewicza przy-
czyniła się z pewnością do uznania odkrytego w
roku 1910 malowidła w tle rzeźb za szesnasto-
wieczne uzupełnienie 7.
a Łuszczkiewicz, o.c., s. 17. Pogląd ten został
sformułowany w oparciu o wyniki pracy H e n d 1 a (o.c.),
w której autor dowodzi, że budynek przy fasadzie za-
chodniej kościoła Św. Barbary jest Kaplicą Zmarłych,
pełniącą także funkcję Latarni Zmarłych na cmentarzu
Mariackim. Opinię Łuszczkiewicza (i Hendla w odnie-
sieniu do architektury budynku) akceptują: S o k o ł o w-
Kwestia wzajemnych relacji kaplicy Ogrojco-
wej i jej wyposażenia, tj. rzeźb i tła malowane-
go, wydaje się posiadać kluczowe znaczenie dla
dalszych analiz, dlatego też rozpatrzona zostanie
w pierwszej kolejności. W sprawie tej podstawo-
wych argumentów dostarczają zagadnienia ikono-
graficzne, związane z tematem Modlitwy w Ogroj-
cu.
Pobyt Chrystusa w ogrodzie na górze Getse-
mani w dniu poprzedzającym ukrzyżowanie opi-
sują wszyscy czterej Ewangeliści (o modlitwie Je-
zusa w Ogrojcu wspominają tylko Mateusz, Ma-
rek i Łukasz). Można powiedzieć, że na sposób
ujęcia tego wydarzenia w sztukach plastycznych
najwyraźniejszy wpływ miały, jak się wydaje,
relacje w przekazach według śś. Mateusza i Łu-
kasza 8.
Pisze Mateusz: „Wówczas przyszedł Jezus z
nimi do ogrodu zwanego Getsemani i rzekł do
uczniów: 'Usiądźcie tu, Ja tymczasem odejdę tam
i będę się modlił’. Wziąwszy ze sobą Piotra i
dwóch synów Zebedeusza, począł się smucić i od-
czuwać lęk. Wtedy rzekł do nich: 'Smutna jest
moja dusza aż do śmierci; zostańcie tu i czuwaj-
s k i, o.c., is. 188, Kopera, o.c., s. 81—82 oraz Dobro-
wolski, Studia..., s. 109. W Sztuce Krakowa... (s. 99)
Dobrowolski wspomina o ,,tzw. Ogrojcu”.
7 Dobrowolski, Studia... s. 109—113; Katalog za-
bytków..., s. 96—97.
8 Tekst Ewangelii wg św. Marka jest w tym frag-
mencie zbieżny z tekstem św. Mateusza.
23
w r. 1910 (fot. I. Krieger)
ich wartość artystyczną i miejsce w sztuce lub -
bliżej — w szeregu dzieł związanych z działal-
nością warsztatu Stwosza, jego szkoły albo po-
zostających w szeirolkim kręgu oddziaływania je-
go sztuki.
W sprawie pochodzenia figur i ich związku z
budynkiem utrzymuje się w zasadzie pogląd sfor-
mułowany przez Władysława Łuszczkiewicza, któ-
ry w pracy Stare cmentarze krakowskie, ich za-
bytki sztuki i obyczaju kościelnego pisał: „w obu
ogrojcach cmentarzy Panny Maryi i Bożego Ciała
spotykamy się z kilkoma postaciami głównymi
sceny w Getsemainii w rzeźbie okrągłej [...] Ma-
my w jednym i drugim wypadku fragmenty «Oel-
bergu», nie jego całość. Reszty te wtłoczono jak
się dało; odrzuciwszy to, co się zmieścić nie mo-
gło, ustawiono je na mensie edykułu u Św. Bar-
bary, zapomniawszy o predelli i formie wzniesie-
nia ołtarza. Jak widzimy, jest to sztucznie wpro-
wadzona i skupiona część wolno stojącej dawnej
Góry Oliwnej” 6. Ta opinia Łuszczkiewicza przy-
czyniła się z pewnością do uznania odkrytego w
roku 1910 malowidła w tle rzeźb za szesnasto-
wieczne uzupełnienie 7.
a Łuszczkiewicz, o.c., s. 17. Pogląd ten został
sformułowany w oparciu o wyniki pracy H e n d 1 a (o.c.),
w której autor dowodzi, że budynek przy fasadzie za-
chodniej kościoła Św. Barbary jest Kaplicą Zmarłych,
pełniącą także funkcję Latarni Zmarłych na cmentarzu
Mariackim. Opinię Łuszczkiewicza (i Hendla w odnie-
sieniu do architektury budynku) akceptują: S o k o ł o w-
Kwestia wzajemnych relacji kaplicy Ogrojco-
wej i jej wyposażenia, tj. rzeźb i tła malowane-
go, wydaje się posiadać kluczowe znaczenie dla
dalszych analiz, dlatego też rozpatrzona zostanie
w pierwszej kolejności. W sprawie tej podstawo-
wych argumentów dostarczają zagadnienia ikono-
graficzne, związane z tematem Modlitwy w Ogroj-
cu.
Pobyt Chrystusa w ogrodzie na górze Getse-
mani w dniu poprzedzającym ukrzyżowanie opi-
sują wszyscy czterej Ewangeliści (o modlitwie Je-
zusa w Ogrojcu wspominają tylko Mateusz, Ma-
rek i Łukasz). Można powiedzieć, że na sposób
ujęcia tego wydarzenia w sztukach plastycznych
najwyraźniejszy wpływ miały, jak się wydaje,
relacje w przekazach według śś. Mateusza i Łu-
kasza 8.
Pisze Mateusz: „Wówczas przyszedł Jezus z
nimi do ogrodu zwanego Getsemani i rzekł do
uczniów: 'Usiądźcie tu, Ja tymczasem odejdę tam
i będę się modlił’. Wziąwszy ze sobą Piotra i
dwóch synów Zebedeusza, począł się smucić i od-
czuwać lęk. Wtedy rzekł do nich: 'Smutna jest
moja dusza aż do śmierci; zostańcie tu i czuwaj-
s k i, o.c., is. 188, Kopera, o.c., s. 81—82 oraz Dobro-
wolski, Studia..., s. 109. W Sztuce Krakowa... (s. 99)
Dobrowolski wspomina o ,,tzw. Ogrojcu”.
7 Dobrowolski, Studia... s. 109—113; Katalog za-
bytków..., s. 96—97.
8 Tekst Ewangelii wg św. Marka jest w tym frag-
mencie zbieżny z tekstem św. Mateusza.
23