DOI article:
Szablowski, Jerzy: Nieznane bensoniana w zbiorach wawelskich
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.20538#0079
Folia Historiae Artium, T. XX (1984)
PL ISSN 0071-6723
JERZY SZABŁOWSKI
NIEZNANE BENSONIANA W ZBIORACH WAWELSKICH *
Mojej Żonie Wandzie poświęcam
Wśród dzieł sztuki, które zapełniają sale i ko-
mnaty zamku królewskiego na Wawelu, niemałą
rolę odgrywają obrazy różnych szkół malarstwa
europejskiego, stanowiące obok arrasów i innych
tkanin dekoracyjnych oraz rozmaitego rodzaju wy-
robów ceramicznych bardzo istotny współczynnik
w kompozycji kolorystycznej tych wnętrz. Zosta-
ły one pozyskane do zbiorów wawelskich przeważ-
nie w dwudziestoleciu międzywojennym poprzez
dary, depozyty i zakupy, przy czym ich zrąb za-
sadniczy stworzyły: Wawelska Fundacja Leona
Pinińskiego (1931) i testamentowy zapis Jerzego
Mycielskiego (1928), w mniejszej mierze zabytki
ze zbiorów Miączyńskich—Dzieduszyckich we
Lwowie (1933) h Zgodnie z tradycjami polskiego
kolekcjonerstwa ofiarowane Wawelowi zbiory ob-
cego malarstwa zawierają przede wszystkim dzie-
ła włoskie i holenderskie. Nie brak jednak obra-
* Praca niniejsza była referowana na posiedzeniu
Komisji Teorii i Historii Sztuki Polskiej Akademii
Nauk — Oddział w Krakowie dnia 12 grudnia 1968. Cf.
Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN —
Oddział w Krakowie, XII/2, lipiec—grudzień 1968, Kra-
ków 1969, s. 501—502.
1 S. Swierz-Zaleski, Zbiory zamku królewskie-
go na Wawelu w Krakowie, Kraków 1935, s. 17—24;
A. Misiąg-Bocheńska, Zbiory sztuki w zamku kró-
lewskim na Wawelu: obrazy [w:] Katalog zabytków sztu-
ki w Polsce, IV, Miasto Kraków, cz. I, Wawel. Pod red.
J. Szabłowskiego, Warszawa 1965, s. 153—154;
J. Szabłowski, Wstęp do zbiorowego dzieła Zbiory
zamku królewskiego na Wawelu. Wyd. I: Warszawa 1969,
s. 14—16; wyd. II: 1975, s. 15—17.
2 Według informacji otrzymanej od Włodzimierza
Czartoryskiego obrazy stanowiły w drugiej połowie w.
zów innych szkół, które —■ posiadając niejedno-
krotnie wysoki poziom artystyczny — zachęcają
do naukowych badań i do wprowadzenia tych o-
biektów w zasięg zainteresowań muzealnictwa
światowego. W ostatnim trzydziestopięcioleciu
dział ten nie uległ większej rozbudowie, wzbo-
gacił się jednak o kilka okazów niepoślednich,
które przybyły na Wawel tymi samymi co po-
przednie drogami lub dotarły w okresie przekazy-
wania muzeom kulturalnego i artystycznego „mie-
nia podworskiego”.
W ten sposób znalazły się w zbiorach wawel-
skich w r. 1953 stanowiące przedmiot niniejszego
studium dwa obrazy niderlandzkie z w. XVI, któ-
re należały uprzednio do rodziny Czartoryskich i
dekorowały ich rezydencję w Pełkiniach 2. Nie
doczekały się one dotąd naukowego opracowania,
na co wpłynął między innymi nie najlepszy stan
XIX własność Aleksandra Romualda i Marceliny z Ra-
dziwiłłów Czartoryskich i znajdowały się w pałacyku
Decjusza na Woli Justowskiej, nabytym przez nich w
r. 1869. Po rodzicach odziedziczył je syn Marceli, po
którego bezpotomnej śmierci w r. 1909, dostały się jego
bratu stryjecznemu — Witoldowi Czartoryskiemu, pose-
sorowi klucza pełkińskiego. Z kolei należały do syna te-
goż i ostatniego ich właściciela — Włodzimierza. W Pań-
stwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu obrazy zostały
wpisane zrazu do księgi inwentarzowej tzw. Zbiorów Sa-
pieżyńskich pod nr 819, gdzie określono je tymczasowo
jako „nadreńskie około 1500”; później włączono je do
księgi depozytowej Państwowych Zbiorów Sztuki na Wa-
welu, w której figurują pod nr 166—167 jako dzieła Am-
brosiusa Bensona, w oparciu o atrybucję wysuniętą
przez autora niniejszej rozprawy.
71
PL ISSN 0071-6723
JERZY SZABŁOWSKI
NIEZNANE BENSONIANA W ZBIORACH WAWELSKICH *
Mojej Żonie Wandzie poświęcam
Wśród dzieł sztuki, które zapełniają sale i ko-
mnaty zamku królewskiego na Wawelu, niemałą
rolę odgrywają obrazy różnych szkół malarstwa
europejskiego, stanowiące obok arrasów i innych
tkanin dekoracyjnych oraz rozmaitego rodzaju wy-
robów ceramicznych bardzo istotny współczynnik
w kompozycji kolorystycznej tych wnętrz. Zosta-
ły one pozyskane do zbiorów wawelskich przeważ-
nie w dwudziestoleciu międzywojennym poprzez
dary, depozyty i zakupy, przy czym ich zrąb za-
sadniczy stworzyły: Wawelska Fundacja Leona
Pinińskiego (1931) i testamentowy zapis Jerzego
Mycielskiego (1928), w mniejszej mierze zabytki
ze zbiorów Miączyńskich—Dzieduszyckich we
Lwowie (1933) h Zgodnie z tradycjami polskiego
kolekcjonerstwa ofiarowane Wawelowi zbiory ob-
cego malarstwa zawierają przede wszystkim dzie-
ła włoskie i holenderskie. Nie brak jednak obra-
* Praca niniejsza była referowana na posiedzeniu
Komisji Teorii i Historii Sztuki Polskiej Akademii
Nauk — Oddział w Krakowie dnia 12 grudnia 1968. Cf.
Sprawozdania z Posiedzeń Komisji Naukowych PAN —
Oddział w Krakowie, XII/2, lipiec—grudzień 1968, Kra-
ków 1969, s. 501—502.
1 S. Swierz-Zaleski, Zbiory zamku królewskie-
go na Wawelu w Krakowie, Kraków 1935, s. 17—24;
A. Misiąg-Bocheńska, Zbiory sztuki w zamku kró-
lewskim na Wawelu: obrazy [w:] Katalog zabytków sztu-
ki w Polsce, IV, Miasto Kraków, cz. I, Wawel. Pod red.
J. Szabłowskiego, Warszawa 1965, s. 153—154;
J. Szabłowski, Wstęp do zbiorowego dzieła Zbiory
zamku królewskiego na Wawelu. Wyd. I: Warszawa 1969,
s. 14—16; wyd. II: 1975, s. 15—17.
2 Według informacji otrzymanej od Włodzimierza
Czartoryskiego obrazy stanowiły w drugiej połowie w.
zów innych szkół, które —■ posiadając niejedno-
krotnie wysoki poziom artystyczny — zachęcają
do naukowych badań i do wprowadzenia tych o-
biektów w zasięg zainteresowań muzealnictwa
światowego. W ostatnim trzydziestopięcioleciu
dział ten nie uległ większej rozbudowie, wzbo-
gacił się jednak o kilka okazów niepoślednich,
które przybyły na Wawel tymi samymi co po-
przednie drogami lub dotarły w okresie przekazy-
wania muzeom kulturalnego i artystycznego „mie-
nia podworskiego”.
W ten sposób znalazły się w zbiorach wawel-
skich w r. 1953 stanowiące przedmiot niniejszego
studium dwa obrazy niderlandzkie z w. XVI, któ-
re należały uprzednio do rodziny Czartoryskich i
dekorowały ich rezydencję w Pełkiniach 2. Nie
doczekały się one dotąd naukowego opracowania,
na co wpłynął między innymi nie najlepszy stan
XIX własność Aleksandra Romualda i Marceliny z Ra-
dziwiłłów Czartoryskich i znajdowały się w pałacyku
Decjusza na Woli Justowskiej, nabytym przez nich w
r. 1869. Po rodzicach odziedziczył je syn Marceli, po
którego bezpotomnej śmierci w r. 1909, dostały się jego
bratu stryjecznemu — Witoldowi Czartoryskiemu, pose-
sorowi klucza pełkińskiego. Z kolei należały do syna te-
goż i ostatniego ich właściciela — Włodzimierza. W Pań-
stwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu obrazy zostały
wpisane zrazu do księgi inwentarzowej tzw. Zbiorów Sa-
pieżyńskich pod nr 819, gdzie określono je tymczasowo
jako „nadreńskie około 1500”; później włączono je do
księgi depozytowej Państwowych Zbiorów Sztuki na Wa-
welu, w której figurują pod nr 166—167 jako dzieła Am-
brosiusa Bensona, w oparciu o atrybucję wysuniętą
przez autora niniejszej rozprawy.
71