DOI Heft:
W 500-lecie Ołtarza Mariackiego Wita Stwosza (1489-1989)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0009
Folia Historiae Artium, t. XXV (1989)
PL ISSN 0071-6723
W 500-LECIE OŁTARZA MARIACKIEGO WITA STWOSZA
(1489—1989)
„Consummatum autem est opus hoc an.no Do-
mini millesimo CCC/C/LXXXIX circa festum s.
Jacobi apostoli...” Około 25 lipca 1489 Wit Stwosz
ukończył swoje największe, rozpoczęte w roku
1477, dzieło — rzeźbiony i polichromowany polip-
tyk przeznaczony do głównego ołtarza w koście-
le parafialnym pod wezwaniem Wniebowzięcia
NPMarii w Krakowie. Zapewne wkrótce potem,
15 sierpnia, na święto Matki Boskiej, retabulum
znalazło się na miejscu swego liturgicznego prze-
znaczenia, które do dziś zajmuje. W pięćsetną
rocznicę tych ważnych dla kultury artystycznej
miasta i kraju wydarzeń redakcja Foliów Histo-
riae Artium poświęca tom XXV studiom nad zna-
komitym dziełem sztuki snycerskiej oraz nad
krakowską twórczością mistrza z Horb.
Badacze, którzy pozytywnie odpowiedzieli na
zaproszenie do współpracy, skierowane przez re-
dakcję do polskich historyków sztuki zaintereso-
wanych twórczością artysty, w przygotowanych na
tę okazję artykułach starają się, w świetle dzi-
siejszych możliwości warsztatowych, dać kolejną
odpowiedź na powracające wciąż pytania, odno-
szące się do powstania dzieła, typu i budowy re-
tabulum, wątków ikonograficznych i ideowych
oraz szczegółowej realizacji artystycznego zamy-
słu. Chociaż są to odpowiedzi tylko cząstkowe,
prowadzą one jednak, krok za krokiem, do przy-
szłej charakterystyki całości dzieła.
Maria Łodyńska-Kosińska, wytrawna i wnikli-
wa badaczka twórczego ingenium Wita Stwosza,
o którym przed kilku laty interesująco pisała
w Biuletynie Historii Sztuki (XLIII, 1981), pre-
zentuje śmiałą i odkrywczą hipotezę o dwóch fa-
zach powstawania retabulum i jego dwóch iko-
nograficznych cyklach. W zwięzły i precyzyjny
sposób Autorka ukazuje jak —■ zamówiona pier-
wotnie jako tryptyk — nastawa ołtarzowa prze-
kształcona została w rozbudowany tematycznie
pentaptyk. Tak oto niespodziewanie pada nowe
światło na stylistyczną i ikonograficzną złożoność
dzieła i na nie znajdujące dotąd przekonującego
wyjaśnienia następstwo scen zamkniętego i otwar-
tego Ołtarza.
Z kolei Wojciech Marcinkowski, który nie tak
dawno ogłosił w Foliach (XIX, 1983) studium o
ikonografii i treściach ideowych części środkowej
krakowskiej nastawy, w szczegółowej analizie po-
równawczej ustala typ i miejsce Stwoszowskiego
retabulum w szeregu rozwojowym południowo-
-zachodnioniemieckich nastaw ołtarzowych, przede
wszystkim szwabskich, do których kręgu i od-
mian zalicza Ołtarz Mariacki.
Natomiast przedmiotem rozważań Mieczysła-
wa Porębskiego w pracy napisanej przed 38 laty,
ale dotychczas nie drukowanej, jest struktura i
obrazowanie Ołtarza. Artykuł ten zachowuje na-
dal wartość poznawczą jako próba zastosowania
siatki geometrycznej, opartej na module ad qua-
dratum, pozwalającej określić „styłotwórcze wy-
znaczniki obrazowania”. Jest on ponadto usyste-
matyzowaną analizą artystycznych wartości dzie-
ła: jego abstrakcyjnego porządku i ornamentalnej
symetrii.
Zagadnienie zależności Stwosza w kształtowa-
niu poszczególnych tematów od tradycji artystycz-
nej podejmują przykładowo dwa kolejne teksty.
Piszący te słowa, śledząc źródła obrazowe moty-
wu apostoła załamującego nad głową ręce w sce-
nie środkowej Zaśnięcia Marii, wskazuje jak mo-
tyw ten, charakterystyczny dla tematów pasyj-
nych w malarstwie, pod wpływem niderlandzkim
znalazł zastosowanie w rzeźbie i użyty został
przez Stwosza jako swoisty środek ekspresji w
temacie maryjnym.
Adam S. Labuda zaś w obszernym, dociekli-
wym studium ukazuje Chrystusa w scenie Zmar-
twychwstania z prawego skrzydła otwartego Ołta-
rza w trojakiej, jak to określa, perspektywie:
treści teologicznych odnoszących się do chwaleb-
nego ciała Chrystusa, środków artystycznych, ja-
kimi posłużył się Stwosz dla ich wyrażenia, na-
5
PL ISSN 0071-6723
W 500-LECIE OŁTARZA MARIACKIEGO WITA STWOSZA
(1489—1989)
„Consummatum autem est opus hoc an.no Do-
mini millesimo CCC/C/LXXXIX circa festum s.
Jacobi apostoli...” Około 25 lipca 1489 Wit Stwosz
ukończył swoje największe, rozpoczęte w roku
1477, dzieło — rzeźbiony i polichromowany polip-
tyk przeznaczony do głównego ołtarza w koście-
le parafialnym pod wezwaniem Wniebowzięcia
NPMarii w Krakowie. Zapewne wkrótce potem,
15 sierpnia, na święto Matki Boskiej, retabulum
znalazło się na miejscu swego liturgicznego prze-
znaczenia, które do dziś zajmuje. W pięćsetną
rocznicę tych ważnych dla kultury artystycznej
miasta i kraju wydarzeń redakcja Foliów Histo-
riae Artium poświęca tom XXV studiom nad zna-
komitym dziełem sztuki snycerskiej oraz nad
krakowską twórczością mistrza z Horb.
Badacze, którzy pozytywnie odpowiedzieli na
zaproszenie do współpracy, skierowane przez re-
dakcję do polskich historyków sztuki zaintereso-
wanych twórczością artysty, w przygotowanych na
tę okazję artykułach starają się, w świetle dzi-
siejszych możliwości warsztatowych, dać kolejną
odpowiedź na powracające wciąż pytania, odno-
szące się do powstania dzieła, typu i budowy re-
tabulum, wątków ikonograficznych i ideowych
oraz szczegółowej realizacji artystycznego zamy-
słu. Chociaż są to odpowiedzi tylko cząstkowe,
prowadzą one jednak, krok za krokiem, do przy-
szłej charakterystyki całości dzieła.
Maria Łodyńska-Kosińska, wytrawna i wnikli-
wa badaczka twórczego ingenium Wita Stwosza,
o którym przed kilku laty interesująco pisała
w Biuletynie Historii Sztuki (XLIII, 1981), pre-
zentuje śmiałą i odkrywczą hipotezę o dwóch fa-
zach powstawania retabulum i jego dwóch iko-
nograficznych cyklach. W zwięzły i precyzyjny
sposób Autorka ukazuje jak —■ zamówiona pier-
wotnie jako tryptyk — nastawa ołtarzowa prze-
kształcona została w rozbudowany tematycznie
pentaptyk. Tak oto niespodziewanie pada nowe
światło na stylistyczną i ikonograficzną złożoność
dzieła i na nie znajdujące dotąd przekonującego
wyjaśnienia następstwo scen zamkniętego i otwar-
tego Ołtarza.
Z kolei Wojciech Marcinkowski, który nie tak
dawno ogłosił w Foliach (XIX, 1983) studium o
ikonografii i treściach ideowych części środkowej
krakowskiej nastawy, w szczegółowej analizie po-
równawczej ustala typ i miejsce Stwoszowskiego
retabulum w szeregu rozwojowym południowo-
-zachodnioniemieckich nastaw ołtarzowych, przede
wszystkim szwabskich, do których kręgu i od-
mian zalicza Ołtarz Mariacki.
Natomiast przedmiotem rozważań Mieczysła-
wa Porębskiego w pracy napisanej przed 38 laty,
ale dotychczas nie drukowanej, jest struktura i
obrazowanie Ołtarza. Artykuł ten zachowuje na-
dal wartość poznawczą jako próba zastosowania
siatki geometrycznej, opartej na module ad qua-
dratum, pozwalającej określić „styłotwórcze wy-
znaczniki obrazowania”. Jest on ponadto usyste-
matyzowaną analizą artystycznych wartości dzie-
ła: jego abstrakcyjnego porządku i ornamentalnej
symetrii.
Zagadnienie zależności Stwosza w kształtowa-
niu poszczególnych tematów od tradycji artystycz-
nej podejmują przykładowo dwa kolejne teksty.
Piszący te słowa, śledząc źródła obrazowe moty-
wu apostoła załamującego nad głową ręce w sce-
nie środkowej Zaśnięcia Marii, wskazuje jak mo-
tyw ten, charakterystyczny dla tematów pasyj-
nych w malarstwie, pod wpływem niderlandzkim
znalazł zastosowanie w rzeźbie i użyty został
przez Stwosza jako swoisty środek ekspresji w
temacie maryjnym.
Adam S. Labuda zaś w obszernym, dociekli-
wym studium ukazuje Chrystusa w scenie Zmar-
twychwstania z prawego skrzydła otwartego Ołta-
rza w trojakiej, jak to określa, perspektywie:
treści teologicznych odnoszących się do chwaleb-
nego ciała Chrystusa, środków artystycznych, ja-
kimi posłużył się Stwosz dla ich wyrażenia, na-
5