DOI Artikel:
Labuda, Adam S.: Zmartwychwstanie Chrystusa w Ołtarzu Mariackim: Problem ciała i ruchu w sztuce Wita Stwosza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0081
Folia Historiae Artium, t. XXV (1989)
PL ISSN 0071-6723
ADAM S. LABUDA
ZMARTWYCHWSTANIE CHRYSTUSA W OŁTARZU MARIACKIM.
PROBLEM CIAŁA I RUCHU W SZTUCE WITA STWOSZA
Krakowski ołtarz Wita Stwosza, wykonany na
progu kariery mistrza, imponuje nie tylko pełną
rozmachu, przemyślaną koncepcją całości, ale i
starannym opracowaniem wszelkiego rodzaju frag-
mentów. Wnikliwe studium tych ostatnich stano-
wi warunek wszechstronnej, głębokiej syntezy
dzieła. W badaniach lat ostatnich podjęto sporo
ważkich prób rozpoznania różnych cząstkowych
aspektów retabulum 1. Kwaterze Zmartioychivsta-
nia, będącej przedmiotem niniejszej pracy, osob-
ny esej poświęcił już przed ponad pięćdziesięciu
laty Tadeusz Szydłowski2.
Szydłowski w eseju swym nawiązał do wyra-
żanych wcześniej wątpliwości co do artystycznej
wartości kwatery na tle innych, rzekomo lep-
szych i własnoręcznych partii ołtarza. „Dzisiej-
szy widz, który ma za sobą kulturę wzrokową
epoki renesansu — pisał on — skłonny jest zau-
ważyć w Zmartwychwstaniu przede wszystkim
1 W pracach tych dominuje metoda ikonograficzna.
Por. kis. W. Smoleń, Ołtarz Mariacki Wita Stosza w
Krakowie na tle polskich źródeł literackich, Lublin 1962
(nadbitka Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 5,
1962); T. Dóbr z eniecki, Prezentacja Marii w świą-
tyni według Wita Stosza w krakowskim ołtarzu Mariac-
kim (Biuletyn Historii Sztuki, XXXVI, 1974), s. 3 nn.;
P- Skubiszewski, Cykl Wielkanocny w ołtarzu
Mariackim Wita Stosza (Rocznik Historii Sztuki, XII,
1981), s. 43 nn.; W. Marcinkowski, „Współodku-
Pzenie” i ,,Zaślubiny”. Przedstawienie we wnętrzu szafy
krakowskiego retabulum Stwosza (Kolia Historiae Artium,
XIX, 1983), s. 32 nn. Ponadto por. A. Z i o m e c k a,
. Problem wzoru w przedstawieniu „Chrystusa w otchła-
ni” krakowskiego poliptyku Wita Stwosza (Biuletyn Hi-
storii Sztuki, XXXVI, 1974), s. 366 nn.; J. Białostoc-
ki, Uwagi o formie obramowania środkowej części oł-
brakperspektywicznegoujęciacało-
ś c i, a postać Chrystusa wydaje mu się szcze-
gólnie niezgrabna, dziwaczna w układzie
i w ruchu nienaturalna” 3. Krakowski uczony
bierze w obronę koncepcję artystyczną dzieła i
wskazuje, że twórca miał na widoku inne warto-
ści. „Dążenie do wiernego naśladownictwa natu-
ry jest tylko jednym z przejawów artystycznej
pasji i woli twórczej, w której zarodku tkwi prze-
de wszystkim usiłowanie twórczego przeo-
brażania wzrokowych wrażeń i spostrzeżeń,
a kreowanie kształtów własnych i nowych”4.
Sztuka w Niemczech XV wieku stanowi odnie-
sienie dla owych usiłowań artysty. Szydłowski
stwierdza, że „wyrobiła się tam w XV w. pew-
na moda i maniera nadawania (postaciom)
pozycji sztucznych i przesadzonych,
wykręcania nóg, wyginania rąk i palców, wido-
cznie w celu wywołania wrażenia lekkości,
tarza Mariackiego [w:] Ars una. Prace z historii sztuki,
pod red. E. Iwanoyki, Poznań 1976, s. 57 nn.; J. Sa-
mek, Zapomniane źródło inspiracji predelli ołtarza
Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie (Folia
Historiae Artium, XV, 1979), s. 25 nn.; M. Łodyńska-
-Kosińska, „Ingenium et labor”. Uwagi o cechach
nowatorskich ołtarza Mariackiego Wita Stwosza Biu-
letyn Historii Sztuki, XLIII, 1982), s. 135 nn. Powstały
również dwa opracowania monograficzne retabulum: T.
Dobrowolski, Wit Stwosz. Ołtarz Mariacki. Epoka
i środowisko, Kraków 1980; T. Chrzanowski, Ołtarz
Mariacki Wita Stwosza, Kraków 1985.
2 T. Szydłowski, „Zmartwychwstanie”. Płasko-
rzeźba w Mariackim ołtarzu Stwosza, (Kurier Liter acko-
-Naukowy, 13, 1933, nr 16), s. I—III.
* Ibid., s. I.
1 Ibid., s. II.
77
PL ISSN 0071-6723
ADAM S. LABUDA
ZMARTWYCHWSTANIE CHRYSTUSA W OŁTARZU MARIACKIM.
PROBLEM CIAŁA I RUCHU W SZTUCE WITA STWOSZA
Krakowski ołtarz Wita Stwosza, wykonany na
progu kariery mistrza, imponuje nie tylko pełną
rozmachu, przemyślaną koncepcją całości, ale i
starannym opracowaniem wszelkiego rodzaju frag-
mentów. Wnikliwe studium tych ostatnich stano-
wi warunek wszechstronnej, głębokiej syntezy
dzieła. W badaniach lat ostatnich podjęto sporo
ważkich prób rozpoznania różnych cząstkowych
aspektów retabulum 1. Kwaterze Zmartioychivsta-
nia, będącej przedmiotem niniejszej pracy, osob-
ny esej poświęcił już przed ponad pięćdziesięciu
laty Tadeusz Szydłowski2.
Szydłowski w eseju swym nawiązał do wyra-
żanych wcześniej wątpliwości co do artystycznej
wartości kwatery na tle innych, rzekomo lep-
szych i własnoręcznych partii ołtarza. „Dzisiej-
szy widz, który ma za sobą kulturę wzrokową
epoki renesansu — pisał on — skłonny jest zau-
ważyć w Zmartwychwstaniu przede wszystkim
1 W pracach tych dominuje metoda ikonograficzna.
Por. kis. W. Smoleń, Ołtarz Mariacki Wita Stosza w
Krakowie na tle polskich źródeł literackich, Lublin 1962
(nadbitka Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 5,
1962); T. Dóbr z eniecki, Prezentacja Marii w świą-
tyni według Wita Stosza w krakowskim ołtarzu Mariac-
kim (Biuletyn Historii Sztuki, XXXVI, 1974), s. 3 nn.;
P- Skubiszewski, Cykl Wielkanocny w ołtarzu
Mariackim Wita Stosza (Rocznik Historii Sztuki, XII,
1981), s. 43 nn.; W. Marcinkowski, „Współodku-
Pzenie” i ,,Zaślubiny”. Przedstawienie we wnętrzu szafy
krakowskiego retabulum Stwosza (Kolia Historiae Artium,
XIX, 1983), s. 32 nn. Ponadto por. A. Z i o m e c k a,
. Problem wzoru w przedstawieniu „Chrystusa w otchła-
ni” krakowskiego poliptyku Wita Stwosza (Biuletyn Hi-
storii Sztuki, XXXVI, 1974), s. 366 nn.; J. Białostoc-
ki, Uwagi o formie obramowania środkowej części oł-
brakperspektywicznegoujęciacało-
ś c i, a postać Chrystusa wydaje mu się szcze-
gólnie niezgrabna, dziwaczna w układzie
i w ruchu nienaturalna” 3. Krakowski uczony
bierze w obronę koncepcję artystyczną dzieła i
wskazuje, że twórca miał na widoku inne warto-
ści. „Dążenie do wiernego naśladownictwa natu-
ry jest tylko jednym z przejawów artystycznej
pasji i woli twórczej, w której zarodku tkwi prze-
de wszystkim usiłowanie twórczego przeo-
brażania wzrokowych wrażeń i spostrzeżeń,
a kreowanie kształtów własnych i nowych”4.
Sztuka w Niemczech XV wieku stanowi odnie-
sienie dla owych usiłowań artysty. Szydłowski
stwierdza, że „wyrobiła się tam w XV w. pew-
na moda i maniera nadawania (postaciom)
pozycji sztucznych i przesadzonych,
wykręcania nóg, wyginania rąk i palców, wido-
cznie w celu wywołania wrażenia lekkości,
tarza Mariackiego [w:] Ars una. Prace z historii sztuki,
pod red. E. Iwanoyki, Poznań 1976, s. 57 nn.; J. Sa-
mek, Zapomniane źródło inspiracji predelli ołtarza
Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie (Folia
Historiae Artium, XV, 1979), s. 25 nn.; M. Łodyńska-
-Kosińska, „Ingenium et labor”. Uwagi o cechach
nowatorskich ołtarza Mariackiego Wita Stwosza Biu-
letyn Historii Sztuki, XLIII, 1982), s. 135 nn. Powstały
również dwa opracowania monograficzne retabulum: T.
Dobrowolski, Wit Stwosz. Ołtarz Mariacki. Epoka
i środowisko, Kraków 1980; T. Chrzanowski, Ołtarz
Mariacki Wita Stwosza, Kraków 1985.
2 T. Szydłowski, „Zmartwychwstanie”. Płasko-
rzeźba w Mariackim ołtarzu Stwosza, (Kurier Liter acko-
-Naukowy, 13, 1933, nr 16), s. I—III.
* Ibid., s. I.
1 Ibid., s. II.
77