DOI Artikel:
Dziechciaruk-Jędrak, Bogna: Mały drewniany krucyfiks "Stewoszowski" w krakowskim Muzeum Narodowym
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0133
Folia Historiae Artium, t. XXV (1989)
PL ISSN 0071-6723
BOGNA DZIECHCIARUK
MAŁY DREWNIANY KRUCYFIKS „STWOSZOM SKI” W KRAKOWSKIM MUZEUM
NARODOWYM. ZAGADNIENIE FUNKCJI *
Wśród rzeźb wiązanych bezpośrednio z twór-
czością Wita Stwosza lub jego warsztatu umie-
szczana bywała od dawna niewielka drewniana
figurka Ukrzyżowanego przechowywana obecnie
w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.
Niepokaźnych rozmiarów postać Chrystusa uderza
siłą wyrazu wyprężonego ciała, sporym współ-
czynnikiem realizmu oraz dynamicznym układem
rozwianego perizonium; zaskakuje precyzją i bie-
głością wykonania.
Wyjątkowy charakter i ranga krucyfiksu na
tle zabytków późnogatyekiej snycerki małopol-
skiej, a także wyraźne związki ze stylem Wita
Stwosza sprawiły, iż wielu badaczy — tak daw-
nych, jak i współczesnych — przypisywało jego
autorstwo samemu mistrzowi Witowi h Innego
zdania byli tylko Lossnitzer i Dettloff. Pierw-
szy — na podstawie dostrzeżonego przez siebie po-
dobieństwa rysów twarzy Ukrzyżowanego i Chry-
* Artykuł powstał w ramach prac mad tematem ba-
dawczym „Korpusy sztuki średniowiecznej w Polsce”.
1 Min.: W. Łuszczkiewicz, „Inwentarz Muze-
um Narodowego”, r. 1887, s. 103, L. 619; F. Kopera,
Materiały do inwentaryzacji zabytków sztuki i kultury
w Polsce (Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, V,
1904), sz,p. 53—54; tenże, Wit Stwosz w Krakowie (Ro-
cznik Krakowski, X, 1907), s. 76; J. Pagaczewski,
O krucyfiksie drewnianym w Muzeum Narodowym w
Krakowie (Sprawozdania Komisji Historii Sztuki, VIII,
Kraków 1907), sap. CCXLIII—CCXLIV; F. Kopera, J.
Kwiatkowski, Rzeźby z epoki średniowiecza i od-
rodzenia w Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków
1931, s. 14_16; A. Bochnak, Wit Stwosz w Polsce,
Warszawa 1950, s. 21—22; A. M. Olszewski, Ze stu-
diów nad oddziaływaniem twórczości Wita Stwosza na
rzeźbą małopolską (Biuletyn Historii Sztuki, XXVIII,
1966, nr 1), s. 97—98; tenże, Małopolskie krucyfiksy go-
tyckie (Biuletyn Historii Sztuki, XXIX, 1987, nr 4), s.
stusa z Piety na kapitelu jednej z kolumn na-
grobka Kazimierza Jagiellończyka — przypisy-
wał mały krucyfiks Jorgowi Huberowi2. Drugi z
badaczy, zresztą wyjątkowo nisko oceniający ar-
tystyczną wartość krucyfiksu, zdecydowanie od-
rzucał możliwość autorstwa samego Wita Stwo-
sza, widząc tu jedynie pracę „drugorzędnego, lo-
kalnego artysty” z otoczenia mistrza 3.
Z problemem autorstwa ściśle wiązał się mniej
lub bardziej wyraźnie dostrzegany przez badaczy
związek drewnianego' zabytku z kamiennym kru-
cyfiksem Mariackim. W literaturze przedmiotu
przeważał dotychczas pogląd, iż mały krucyfiks
stanowił pierwotnie drewniany model dla repre-
zentacyjnego dzieła Stwosza4. Tezę o „modelo-
wej” funkcji zabytku odrzucił jedynie Dettloff,
widząc w nim pozostałość któregoś z nie zacho-
wanych późnogotyckich ołtarzy5. Nowy kierunek
poszukiwań pierwotnego przeznaczenia małego
569; tenże, Wpływ sztuki Wita Stwosza w Polsce i na
Słowacji [w:] Wit Stwosz w Krakowie, pod red. L. K a-
lin-ows kiego i F. Sto lot a, Kraków 1987, s. 69—70;
Z. Kępiński, Wit Stwosz, Warszawa 1981, s. 58.
2 M. Lossnitzer, Veit Stoss. Die Herkunft sei-
ner Kunst, seine Werke und sein Leben, Leipzig 1912,
s. 69 i 84 oraz taibl. 15. Pogląd Lossniiitaera przyjmuje też
zupełnie bezkrytycznie J. Ptaśnik (Dwie kwestie z
dziejów kultury artystycznej Krakowa [w:] Księga pa-
miątkowa ku czci Władysława Abrahama, I, Lwów 1930,
s. 473), a także w pewnym stopniu Sz. Dettloff
(Zur Jorg Huber Frage, Dawna Sztuka, I, 4, Lwów 1938,
s. 304—305). W związku z tym krucyfiks nazywano nie-
kiedy „Huberowskim”.
3 Sz. Dettloff. Ze studiów nad sztuką Wita Sto-
sza. Późnogotyckie krucyfiksy krakowskie (Biuletyn
HSffiK, XI, 1949), s. 35—42.
4 Por. literaturę cyt. w przyp. 1.
5 Dettloff, Ze studiów..., s. 35.
J Folia Historiae Artium XXV
129
PL ISSN 0071-6723
BOGNA DZIECHCIARUK
MAŁY DREWNIANY KRUCYFIKS „STWOSZOM SKI” W KRAKOWSKIM MUZEUM
NARODOWYM. ZAGADNIENIE FUNKCJI *
Wśród rzeźb wiązanych bezpośrednio z twór-
czością Wita Stwosza lub jego warsztatu umie-
szczana bywała od dawna niewielka drewniana
figurka Ukrzyżowanego przechowywana obecnie
w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie.
Niepokaźnych rozmiarów postać Chrystusa uderza
siłą wyrazu wyprężonego ciała, sporym współ-
czynnikiem realizmu oraz dynamicznym układem
rozwianego perizonium; zaskakuje precyzją i bie-
głością wykonania.
Wyjątkowy charakter i ranga krucyfiksu na
tle zabytków późnogatyekiej snycerki małopol-
skiej, a także wyraźne związki ze stylem Wita
Stwosza sprawiły, iż wielu badaczy — tak daw-
nych, jak i współczesnych — przypisywało jego
autorstwo samemu mistrzowi Witowi h Innego
zdania byli tylko Lossnitzer i Dettloff. Pierw-
szy — na podstawie dostrzeżonego przez siebie po-
dobieństwa rysów twarzy Ukrzyżowanego i Chry-
* Artykuł powstał w ramach prac mad tematem ba-
dawczym „Korpusy sztuki średniowiecznej w Polsce”.
1 Min.: W. Łuszczkiewicz, „Inwentarz Muze-
um Narodowego”, r. 1887, s. 103, L. 619; F. Kopera,
Materiały do inwentaryzacji zabytków sztuki i kultury
w Polsce (Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, V,
1904), sz,p. 53—54; tenże, Wit Stwosz w Krakowie (Ro-
cznik Krakowski, X, 1907), s. 76; J. Pagaczewski,
O krucyfiksie drewnianym w Muzeum Narodowym w
Krakowie (Sprawozdania Komisji Historii Sztuki, VIII,
Kraków 1907), sap. CCXLIII—CCXLIV; F. Kopera, J.
Kwiatkowski, Rzeźby z epoki średniowiecza i od-
rodzenia w Muzeum Narodowym w Krakowie, Kraków
1931, s. 14_16; A. Bochnak, Wit Stwosz w Polsce,
Warszawa 1950, s. 21—22; A. M. Olszewski, Ze stu-
diów nad oddziaływaniem twórczości Wita Stwosza na
rzeźbą małopolską (Biuletyn Historii Sztuki, XXVIII,
1966, nr 1), s. 97—98; tenże, Małopolskie krucyfiksy go-
tyckie (Biuletyn Historii Sztuki, XXIX, 1987, nr 4), s.
stusa z Piety na kapitelu jednej z kolumn na-
grobka Kazimierza Jagiellończyka — przypisy-
wał mały krucyfiks Jorgowi Huberowi2. Drugi z
badaczy, zresztą wyjątkowo nisko oceniający ar-
tystyczną wartość krucyfiksu, zdecydowanie od-
rzucał możliwość autorstwa samego Wita Stwo-
sza, widząc tu jedynie pracę „drugorzędnego, lo-
kalnego artysty” z otoczenia mistrza 3.
Z problemem autorstwa ściśle wiązał się mniej
lub bardziej wyraźnie dostrzegany przez badaczy
związek drewnianego' zabytku z kamiennym kru-
cyfiksem Mariackim. W literaturze przedmiotu
przeważał dotychczas pogląd, iż mały krucyfiks
stanowił pierwotnie drewniany model dla repre-
zentacyjnego dzieła Stwosza4. Tezę o „modelo-
wej” funkcji zabytku odrzucił jedynie Dettloff,
widząc w nim pozostałość któregoś z nie zacho-
wanych późnogotyckich ołtarzy5. Nowy kierunek
poszukiwań pierwotnego przeznaczenia małego
569; tenże, Wpływ sztuki Wita Stwosza w Polsce i na
Słowacji [w:] Wit Stwosz w Krakowie, pod red. L. K a-
lin-ows kiego i F. Sto lot a, Kraków 1987, s. 69—70;
Z. Kępiński, Wit Stwosz, Warszawa 1981, s. 58.
2 M. Lossnitzer, Veit Stoss. Die Herkunft sei-
ner Kunst, seine Werke und sein Leben, Leipzig 1912,
s. 69 i 84 oraz taibl. 15. Pogląd Lossniiitaera przyjmuje też
zupełnie bezkrytycznie J. Ptaśnik (Dwie kwestie z
dziejów kultury artystycznej Krakowa [w:] Księga pa-
miątkowa ku czci Władysława Abrahama, I, Lwów 1930,
s. 473), a także w pewnym stopniu Sz. Dettloff
(Zur Jorg Huber Frage, Dawna Sztuka, I, 4, Lwów 1938,
s. 304—305). W związku z tym krucyfiks nazywano nie-
kiedy „Huberowskim”.
3 Sz. Dettloff. Ze studiów nad sztuką Wita Sto-
sza. Późnogotyckie krucyfiksy krakowskie (Biuletyn
HSffiK, XI, 1949), s. 35—42.
4 Por. literaturę cyt. w przyp. 1.
5 Dettloff, Ze studiów..., s. 35.
J Folia Historiae Artium XXV
129