Universitätsbibliothek HeidelbergUniversitätsbibliothek Heidelberg
Metadaten

Polska Akademia Umieje̜tności <Krakau> / Komisja Historii Sztuki [Editor]; Polska Akademia Nauk <Warschau> / Oddział <Krakau> / Komisja Teorii i Historii Sztuki [Editor]
Folia Historiae Artium — 25.1989

DOI article:
Kalinowski, Lech: Załamane ręce apostoła w Ołtarzu mariackim Wita Stwosza
DOI Page / Citation link: 
https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0061
Overview
Facsimile
0.5
1 cm
facsimile
Scroll
OCR fulltext
Folia Historiae Artium, t. XXV (1989)
PL ISSN 0071-6723

LECH KALINOWSKI

ZAŁAMANE RĘCE APOSTOŁA W OŁTARZU MARIACKIM WITA STWOSZA*

W kompozycji sceny Zaśnięcia Marii w Ołta-
rzu Mariackim Wita Stwosza wyróżnia się stoją-
cy na drugim planie apostoł z uniesionymi w gó-
rę, na wysokość głowy, rękami o kunsztownie
splecionych dłoniach. Umieszczony między apo-
stołem, identyfikowanym ze św. Jakubem, pod-
trzymującym osuwającą się na kolana Matkę
Boską, a Marią Oblubienicą z Pieśni nad Pieś-
niami, wstępującą do nieba w chwale razem z
Chrystusem, podkreśla oś pionową i główny wą-
tek ideowy ołtarza, gest zaś jego wysuniętych
do przodu, poziomo rozłożonych ramion sprawia,
że ręce pełnią funkcję baldachimowego zwieńcze-
nia nad sceną dolną Zaśnięcia, a równocześnie
stanowią podstawę dla sceny górnej Wniebowzię-
cia (ryc. 1, 2) k

W dotychczasowych opisach i analizach sce-
ny głównej Ołtarza Mariackiego z reguły ograni-
czano się do stwierdzenia obecności załamującego
ręce apostoła, niekiedy tylko zwracając uwagę na
jego rolę w kompozycji osi środkowej ołtarza,
na motyw baldachimu, jaki tworzą dłonie lub
podkreślając dramatyczną ekspresję gestu.

Max Lossndtzer tak rzecz ujął: ,,U góry spo-
glądający w dół apostoł z boleśnie załamanymi

* W zebraniu materiału ikonograficznego pomagała
mi mgr Helena Małkiewiczówraa, której pragnę serde-
cznie podziękować.

1 O zmianach w ciągu wieków w sposobie ustawie-
nia apostoła załamującego ręce w Ołtarzu Mariackim pi-
sze obszernie T. Szydłowski, O Wita Stwosza Oł-
tarzu Mariackim i jego pierwotnym wyglądzie (Prace
Komisji Historii Sztuki, II, 1920), s. 38.

rękami zamyka w kształcie piramidy ostro za-
kończoną grupę główną. Oddziela on smucących
się od blasku nadziemskiej postaci Chrystusa w
górnej części ołtarza” 2.

Adam Bochnak, opisując sugestywnie uczest-
ników akcji, wzmiankuje: „ostatni japostoł], który
wszedł na jakieś podwyższenie, załamując ręce,
spogląda na Marię z góry, znad głowy środkowe-
go apostoła. Optycznie — choć nie rzeczowo —
tworzy on łącznik z drugą sceną pomieszczoną
w środkowej szafie ponad jego głową, z Wniebo-
wzięciem” 3.

Tadeusz Dobrowolski i Józef Dutkiewicz po-
przestają na stwierdzeniu: „Pośrodku akcentuje
grupę główną, załamując ręce tzw. apostoł Ma-
ciej” 4.

Szczęsny Dettloff charakterystykę rozmiesz-
czenia postaci w scenie Zaśnięcia zawarł w jed-
nym zdaniu: „Kompozycja grupuje się około środ-
kowych dwóch postaci, umierającej na klęczkach
Marii i podtrzymującego Ją brodatego apostoła
w ten sposób, że reszta uczniów jest ustawiona
symetrycznie po obu stronach grupy, nad którą
załamuje ręce wysunięty ku przodowi jeden z
uczestników tej sceny”, ale dodaje: „Apostoł ze

2 M. Lossndtzer, Veit Stoss. Die Herkunft sei-
ner Kunst, seine Werke und sein Leben, Leipzig 1912,
s, 42.

3 A. Bochnak, Wit Stwosz w Polsce, Warszawa
1950, s. 10.

4 Wit Stwosz, Ołtarz krakowski, Warszawa 1951 i
1964, s. 18.

57
 
Annotationen