DOI Artikel:
Łodynska-Kosińska, Maria: Ikonographische Zyklen im Krakauer Hochaltar der Marienkirche von Veit Stoss
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0020
zintegrowaną oraz w pewnym sensie samodzielną część
ołtarza, podczas gdy skrzydła boczne pełnią funkcję to-
warzyszącą, treściowo uzupełniającą, a kompozycyjnie i
strukturalnie flankującą masyw korpusu. Takie
'Określenie ich roli każe zaś przyjąć dla nich symetrycz-
ną zasadę lekcji: od góry ku dołowi. Dodajmy,
analogiczną do kierunku narracji na awersach skrzydeł
wewnętrznych, które pełnią podobną funkcję obramo-
wania woibec sceny .głównej.
Tożsamość roli obu skrzydeł nieruchomych, czyniąca
z nich swoiste pendants po obu stronach korpusu,
podkreślona jest w sensie treściowym faktem ścisłego
rozgraniczenia ich tematyki: lewe (północne) poświęcone
jest tylko Marii, prawe (południowe, po stronie Ołtarza
Sw. Krzyża) — tylko Chrystusowi. A ich związek wza-
jemny woibec osi symetrii zamkniętego ołtarza zazna-
czony jest identycznością maswerkowych zwieńczeń na
kwaterach, różniących się od zwieńczeń rewersów cen-
tralnych.
Scena Z stąpienia do otchłani na prawym bocznym
skrzydle rozpoczynałaby cykl rezurekcyjny, za czym do-
datkowo przemawia usytuowanie kwatery przedstawia-
jącej Chrystusa ukazującego się Marii Magdalenie na
końcu tego cyklu, p o nawiedzeniu pustego grobu przez
trzy niewiasty (zob. ryc. 3); jak stwierdza bowiem sam
Piotr Skubiszewski, było to niemal powszechnie zacho-
wywaną zasadą ikonograficzną, miiimo 'iż teołogliczno-li-
turgiczne względy mogłyby usprawiedliwić umieszczenie
tego epizodu na czele scen poświęconych Zmartwych-
wstaniu 19. W tym wypadku byłoby to jednak w obrębie
trzykwiiiterowego cyklu już drugie odejście od tradycyj-
nego schematu —- co wydaje się wątpliwe. Natomiast
uszeregowanie czasowe przedstawionych na tym skrzydle
wypadków nie wydaje się w tym ujęciu istotne, ani
wyraźnie rozstrzygnięte.
Czy Zstąpienie następuje tu po — czy przed Zmart-
wychwstaniem? Wobec braku kontynuacji pomiędzy sce-
nami awersów środkowych a scenami na skrzydłach bo-
cznych, trudno to jednoznacznie ustalić. Jednak układ
epizodów na kwaterach zamkniętego ołtarza, mimo wy-
odrębnienia kwater centralnych i luk w narracji, stara
się zachować ogólną prawidłowość chronologiczną. Przyj-
mując przedstawioną tu zasadę strukturalną ołtarza, ja-
ko ujętego w ramy symetrycznie zbudowanych skrzy-
deł bocznych, Zstąpienie do otchłani należy raczej uznać
za scenę następującą po Złożeniu do grobu, czyli przed
zmartwychwstaniem, którego stwierdzeniem staje się do-
piero ujrzenie pustego sarkofagu przez pobożne niewia-
sty, a następnie pierwsza Ch.rystof.ania, ukazane na dal-
szych kwaterach20.
Przedstawiona tu próba innego „zobaczenia” kom-
pozycji Ołtarza Maniackiego nasuwa ponadto pewne, nie-
stety niesprawdzalne, przypuszczenie dotyczące dziejów
jego powstawania, oo, jak wiadomo, trwało około dwu-
nastu lat. Czy pierwotna koncepcja nie była przypad-
kiem skromniejsza? Wiadomo, że w miarę postępu ro-
bót rosły nadspodziewanie gromadzone środki, rosła też
sława mistrza, którego niezwykłe możliwości twórcze,
objawione w toku pracy, zaskakiwały widzów ogląda-
jących w jego pracowni powstające posągi21. Kto wie,
czy zaproszonemu do Krakowa młodemu, mało jeszcze
znanemu artyście (wszak prawie nic o nim poprzednio nie
wiadomo) nie powierzano początkowo tylko wykonania
dużego tryptyku dla kościoła Mariackiego, trypty-
ku który dopiero przez późniejsze zaprogramowanie i
dodanie bocznych tablic rozwinął siię w czteroskrzydło-
wy piofliiptyk. Nie wymagałoby to naruszenia jego. pro-
porcji, gdyż ołtarz zamknięty posiada tę samą powierz-
chnię, co otwarty, a tłumaczyłoby istniejące „szwy” i
cezury zarówno w programie treściowym, jak i w kom-
pozycji ołtarza.
ołtarza, podczas gdy skrzydła boczne pełnią funkcję to-
warzyszącą, treściowo uzupełniającą, a kompozycyjnie i
strukturalnie flankującą masyw korpusu. Takie
'Określenie ich roli każe zaś przyjąć dla nich symetrycz-
ną zasadę lekcji: od góry ku dołowi. Dodajmy,
analogiczną do kierunku narracji na awersach skrzydeł
wewnętrznych, które pełnią podobną funkcję obramo-
wania woibec sceny .głównej.
Tożsamość roli obu skrzydeł nieruchomych, czyniąca
z nich swoiste pendants po obu stronach korpusu,
podkreślona jest w sensie treściowym faktem ścisłego
rozgraniczenia ich tematyki: lewe (północne) poświęcone
jest tylko Marii, prawe (południowe, po stronie Ołtarza
Sw. Krzyża) — tylko Chrystusowi. A ich związek wza-
jemny woibec osi symetrii zamkniętego ołtarza zazna-
czony jest identycznością maswerkowych zwieńczeń na
kwaterach, różniących się od zwieńczeń rewersów cen-
tralnych.
Scena Z stąpienia do otchłani na prawym bocznym
skrzydle rozpoczynałaby cykl rezurekcyjny, za czym do-
datkowo przemawia usytuowanie kwatery przedstawia-
jącej Chrystusa ukazującego się Marii Magdalenie na
końcu tego cyklu, p o nawiedzeniu pustego grobu przez
trzy niewiasty (zob. ryc. 3); jak stwierdza bowiem sam
Piotr Skubiszewski, było to niemal powszechnie zacho-
wywaną zasadą ikonograficzną, miiimo 'iż teołogliczno-li-
turgiczne względy mogłyby usprawiedliwić umieszczenie
tego epizodu na czele scen poświęconych Zmartwych-
wstaniu 19. W tym wypadku byłoby to jednak w obrębie
trzykwiiiterowego cyklu już drugie odejście od tradycyj-
nego schematu —- co wydaje się wątpliwe. Natomiast
uszeregowanie czasowe przedstawionych na tym skrzydle
wypadków nie wydaje się w tym ujęciu istotne, ani
wyraźnie rozstrzygnięte.
Czy Zstąpienie następuje tu po — czy przed Zmart-
wychwstaniem? Wobec braku kontynuacji pomiędzy sce-
nami awersów środkowych a scenami na skrzydłach bo-
cznych, trudno to jednoznacznie ustalić. Jednak układ
epizodów na kwaterach zamkniętego ołtarza, mimo wy-
odrębnienia kwater centralnych i luk w narracji, stara
się zachować ogólną prawidłowość chronologiczną. Przyj-
mując przedstawioną tu zasadę strukturalną ołtarza, ja-
ko ujętego w ramy symetrycznie zbudowanych skrzy-
deł bocznych, Zstąpienie do otchłani należy raczej uznać
za scenę następującą po Złożeniu do grobu, czyli przed
zmartwychwstaniem, którego stwierdzeniem staje się do-
piero ujrzenie pustego sarkofagu przez pobożne niewia-
sty, a następnie pierwsza Ch.rystof.ania, ukazane na dal-
szych kwaterach20.
Przedstawiona tu próba innego „zobaczenia” kom-
pozycji Ołtarza Maniackiego nasuwa ponadto pewne, nie-
stety niesprawdzalne, przypuszczenie dotyczące dziejów
jego powstawania, oo, jak wiadomo, trwało około dwu-
nastu lat. Czy pierwotna koncepcja nie była przypad-
kiem skromniejsza? Wiadomo, że w miarę postępu ro-
bót rosły nadspodziewanie gromadzone środki, rosła też
sława mistrza, którego niezwykłe możliwości twórcze,
objawione w toku pracy, zaskakiwały widzów ogląda-
jących w jego pracowni powstające posągi21. Kto wie,
czy zaproszonemu do Krakowa młodemu, mało jeszcze
znanemu artyście (wszak prawie nic o nim poprzednio nie
wiadomo) nie powierzano początkowo tylko wykonania
dużego tryptyku dla kościoła Mariackiego, trypty-
ku który dopiero przez późniejsze zaprogramowanie i
dodanie bocznych tablic rozwinął siię w czteroskrzydło-
wy piofliiptyk. Nie wymagałoby to naruszenia jego. pro-
porcji, gdyż ołtarz zamknięty posiada tę samą powierz-
chnię, co otwarty, a tłumaczyłoby istniejące „szwy” i
cezury zarówno w programie treściowym, jak i w kom-
pozycji ołtarza.