DOI Artikel:
Marcinkowski, Wojciech: Uwagi o typie krakowskiej nastawy Wita Stwosza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0022
1466; w 1527 zniszczone przez ikonoklastów)1.
Uczony z Heidelbergi oparł się tu na przeprowa-
dzonej przez swego ucznia, Wolfganga Deutscha,
erudycyjinej rekonstrukcji tejże nastawy2.
Deutsch nie wypowiedział się jednak na temat
wyglądu retabulum w stanie zamkniętym. Sądzić
można, że podobnie, jak później Paatz, zakładał
pozostawienie rewersów skrzydeł niezdobionymi3.
Tak rekonstruowane retabulum w Konstancji nie
mogło więc dostarczyć bodźca ani dla skompliko-
wania struktury nastawy krakowskiej (pentap-
tyk), ani dla zgoła wyjątkowego rozwiązania tu-
tejszej odsłony na dni powszednie (12 pól re-
liefowych), jednakże stanowiło zachętę do oby-
wania się bez obrazów tablicowych przy kon-
struowaniu retabulów szafiastych.
Konkretny prototyp późnogotyckich nastaw o
dwóch odsłonach snycerskich nie został dotych-
czas wskazany. Może wzorcem tym było retabu-
lum Hansa z Judenburga, zamówione w 1421 r.
dla fary w Bozen (Bolzano) i pozostające tam na
ołtarzu głównym do roku 1761 4. Wśród licznych,
rozproszonych dziś fragmentów tyrolskiej nasta-
wy (rzeźby pełnoplastyczne — Norymberga, Ger-
manisches Nationalmuseum i Kolonia, Schniit-
gen-Museum; reliefy — Deutschnofen (Nova Po-
nente), kościół parafialny, także Monachium,
Bayerisches Nationalmuseum i Zagrzeb, Muzej
za umjetnost i obrt) nie ma obrazów tablico-
wych 5. Jak wiadomo, dzieło Styryjeżyka było u
schyłku średniowiecza tak cenione, że samemu
1 W. Paatz, Süddeutsche Schnitzaltäre der Spätgo-
tik. Die Meisterwerke während ihrer Entfaltung zur
Hochblüte (1465—1500), Heidelberg 1963 (Heidelberger
Kunstgeschichtliche Abhandlungen, 8), s. 73—75, por.
też tamże s. 18—21.
2W. Deutsch, Die Konstanzer Bildschnitzer der
Spätgotik und ihr Verhältnis zu Nikolaus Gerhaert, I
(Schriften des Vereins für Geschichte des Badensees
und seiner Umgebung, LXXXI, 1963), s. 115—127.
3 Paatz, o. c., przyp. 84 na s. 20.
4 Por. G. Scheffle r, Hans Klocker. Beobachtun-
gen zum Schnitzaltar der Pacherzeit in Südtirol, Inns-
bruck 1967 (SchlermSchriften 248), przyp. 189 na s. 70.
5 O identyfikacji fragmentów zob.: N. Rasmo, Nuo-
vi documenti sulla construzione dell’altar maggiore del-
la parrochiale di Bolzano (Cultura atesiina, I, 1947), s.
6—13; tenże, Mittelalterliche Kunst Südtirols. Kata-
log der Bozner Kunstausstellung 194811949, Bozen 1949,
nr kat. 44, s. 25; tenże, Nuove acquisizioni alla co-
noscenza dell’arte medioevale dell’Alto Adige. Recen-
sione a: Gotik in Tirol [...] (Gultura atesiina, IV, 1950),
s. 139—140; Gotik in Tirol. Malerei und Plastik des
Mittelalters, Innsbruck 1950, nr kat. 35, s. 24; Th. Mül-
ler, Ergebnisse neuer Forschungen zur Kunstgeschichte
Tirols (Zeitschrift für Kunstgeschichte, XIII, 1950), s.
125—426; tenże, Ein verschollenes Fragment vom
1. Retabulum na ołtarzu głównym kościoła pocysterskie-
go w Doberan, około 1300/1315 (wg N. Zaske, R. Zaske,
Kunst in Hansestädten, Leipzig 1985)
Michaelowi Pacherowi przykazywano trzymać
się go ,,in aller der maissen” podczas prac nad
nastawą w Gries, na przedmieściu Bozen6.
Bozner Choraltar (Der Schiern, XXIV, 1950), s. 242>—
243; E. C e v c, Ob problemu Hansa iz Judenburga
'(Razprave — Slovenska akademija znano,sti i umetno-
sti. Raizred za zgodovinske i drużbene vede, Classis I:
Historia et soiciołogiia, II, 19Ö3), s. 282—284. O proble-
mach rekonstrukcji zob.: Europäische Kunst urn 1400,
Wien (1982), nr kat. 371, s. 332—333; Th. Müller, Die
Marienkrönung aus Tschengels im Germanischen Na-
tionalmuseum und andere Probleme der Geschichte der
spätgotischen Skulptur in Tirol (Anzeiger des
Germanischen Nationailmuseum, 1963), s. 45—54,
szczególnie s. 49; H. Stafski, Die Bildwerke in
Stein, Holz, Ton und Elfenbein bis um 1450, Nürnberg
1965 (Kataloge des Germanischen Natiiomalmuseums —
Die mittelalterlichem. Bildwerke, 1), nr kat. 175—477, s.
192—196; H. Wildenhof, Die Wandel des Schnitzal-
tares vom letzten Drittel des 14. Jahrhunderts bis zum
Ende des Weichen Stils [Frankfurt a. M. 1974], s. 27—
32; E. Kreuzer-Eccel, Hans von Judenburg und
die Plastik des weichen Stiles in Südtirol, Calliano
[1976], s. 31—32, 57—'SO (w swojej rekonstrukcji uwzględ-
nia autorka osiem malowanych tablic na rewersach
skrzydeł — por. ii. na s. 57).
6 Tekst umowy z dnia 27 imaja 1471 in extenso:
A. Schwabik, Michael Pachers Grieser Altar, Mün-
chen [1933], s. 2i0—24, przyp. 20 na s. 441—142.
18
Uczony z Heidelbergi oparł się tu na przeprowa-
dzonej przez swego ucznia, Wolfganga Deutscha,
erudycyjinej rekonstrukcji tejże nastawy2.
Deutsch nie wypowiedział się jednak na temat
wyglądu retabulum w stanie zamkniętym. Sądzić
można, że podobnie, jak później Paatz, zakładał
pozostawienie rewersów skrzydeł niezdobionymi3.
Tak rekonstruowane retabulum w Konstancji nie
mogło więc dostarczyć bodźca ani dla skompliko-
wania struktury nastawy krakowskiej (pentap-
tyk), ani dla zgoła wyjątkowego rozwiązania tu-
tejszej odsłony na dni powszednie (12 pól re-
liefowych), jednakże stanowiło zachętę do oby-
wania się bez obrazów tablicowych przy kon-
struowaniu retabulów szafiastych.
Konkretny prototyp późnogotyckich nastaw o
dwóch odsłonach snycerskich nie został dotych-
czas wskazany. Może wzorcem tym było retabu-
lum Hansa z Judenburga, zamówione w 1421 r.
dla fary w Bozen (Bolzano) i pozostające tam na
ołtarzu głównym do roku 1761 4. Wśród licznych,
rozproszonych dziś fragmentów tyrolskiej nasta-
wy (rzeźby pełnoplastyczne — Norymberga, Ger-
manisches Nationalmuseum i Kolonia, Schniit-
gen-Museum; reliefy — Deutschnofen (Nova Po-
nente), kościół parafialny, także Monachium,
Bayerisches Nationalmuseum i Zagrzeb, Muzej
za umjetnost i obrt) nie ma obrazów tablico-
wych 5. Jak wiadomo, dzieło Styryjeżyka było u
schyłku średniowiecza tak cenione, że samemu
1 W. Paatz, Süddeutsche Schnitzaltäre der Spätgo-
tik. Die Meisterwerke während ihrer Entfaltung zur
Hochblüte (1465—1500), Heidelberg 1963 (Heidelberger
Kunstgeschichtliche Abhandlungen, 8), s. 73—75, por.
też tamże s. 18—21.
2W. Deutsch, Die Konstanzer Bildschnitzer der
Spätgotik und ihr Verhältnis zu Nikolaus Gerhaert, I
(Schriften des Vereins für Geschichte des Badensees
und seiner Umgebung, LXXXI, 1963), s. 115—127.
3 Paatz, o. c., przyp. 84 na s. 20.
4 Por. G. Scheffle r, Hans Klocker. Beobachtun-
gen zum Schnitzaltar der Pacherzeit in Südtirol, Inns-
bruck 1967 (SchlermSchriften 248), przyp. 189 na s. 70.
5 O identyfikacji fragmentów zob.: N. Rasmo, Nuo-
vi documenti sulla construzione dell’altar maggiore del-
la parrochiale di Bolzano (Cultura atesiina, I, 1947), s.
6—13; tenże, Mittelalterliche Kunst Südtirols. Kata-
log der Bozner Kunstausstellung 194811949, Bozen 1949,
nr kat. 44, s. 25; tenże, Nuove acquisizioni alla co-
noscenza dell’arte medioevale dell’Alto Adige. Recen-
sione a: Gotik in Tirol [...] (Gultura atesiina, IV, 1950),
s. 139—140; Gotik in Tirol. Malerei und Plastik des
Mittelalters, Innsbruck 1950, nr kat. 35, s. 24; Th. Mül-
ler, Ergebnisse neuer Forschungen zur Kunstgeschichte
Tirols (Zeitschrift für Kunstgeschichte, XIII, 1950), s.
125—426; tenże, Ein verschollenes Fragment vom
1. Retabulum na ołtarzu głównym kościoła pocysterskie-
go w Doberan, około 1300/1315 (wg N. Zaske, R. Zaske,
Kunst in Hansestädten, Leipzig 1985)
Michaelowi Pacherowi przykazywano trzymać
się go ,,in aller der maissen” podczas prac nad
nastawą w Gries, na przedmieściu Bozen6.
Bozner Choraltar (Der Schiern, XXIV, 1950), s. 242>—
243; E. C e v c, Ob problemu Hansa iz Judenburga
'(Razprave — Slovenska akademija znano,sti i umetno-
sti. Raizred za zgodovinske i drużbene vede, Classis I:
Historia et soiciołogiia, II, 19Ö3), s. 282—284. O proble-
mach rekonstrukcji zob.: Europäische Kunst urn 1400,
Wien (1982), nr kat. 371, s. 332—333; Th. Müller, Die
Marienkrönung aus Tschengels im Germanischen Na-
tionalmuseum und andere Probleme der Geschichte der
spätgotischen Skulptur in Tirol (Anzeiger des
Germanischen Nationailmuseum, 1963), s. 45—54,
szczególnie s. 49; H. Stafski, Die Bildwerke in
Stein, Holz, Ton und Elfenbein bis um 1450, Nürnberg
1965 (Kataloge des Germanischen Natiiomalmuseums —
Die mittelalterlichem. Bildwerke, 1), nr kat. 175—477, s.
192—196; H. Wildenhof, Die Wandel des Schnitzal-
tares vom letzten Drittel des 14. Jahrhunderts bis zum
Ende des Weichen Stils [Frankfurt a. M. 1974], s. 27—
32; E. Kreuzer-Eccel, Hans von Judenburg und
die Plastik des weichen Stiles in Südtirol, Calliano
[1976], s. 31—32, 57—'SO (w swojej rekonstrukcji uwzględ-
nia autorka osiem malowanych tablic na rewersach
skrzydeł — por. ii. na s. 57).
6 Tekst umowy z dnia 27 imaja 1471 in extenso:
A. Schwabik, Michael Pachers Grieser Altar, Mün-
chen [1933], s. 2i0—24, przyp. 20 na s. 441—142.
18