DOI Artikel:
Kalinowski, Lech: Załamane ręce apostoła w Ołtarzu mariackim Wita Stwosza
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.20543#0076
26. Zaśnięcie Marii, koniec w. XV. Sjpisske Podhradie—
Spisskä Kapituła, katedra (wg Pamiätky na Slovensku...)
tywem załamanych nad głową rąk, wyodrębnić
można kilka dzieł, w których załamująca ręce po-
stać (wolno ją identyfikować z Marią Magdaleną)
występuje na drugim planie w tle grupy osób
ot. czających bezpośrednio Matkę Boską i jest u-
mtaszczona wyżej niż pozostałe postaci.
Na Ukrzyżowaniu z małego dyptyku w Museo
Nazionale Bargello we Florencji, 1350—1360 (?),
jeśli przyjąć datowanie Gerharda Schmidta, nad
Marią •— będącą w otoczeniu św. Jana Ewangeli-
sty i dwóch Niewiast, z których jedna Ją pod-
trzymuje —• i za Nią Maria Magdalena zwraca
się ku wiszącemu na krzyżu Chrystusowi, uno-
sząc wysoko załamane ręce zwrócone zewnętrzną
89 G. Schmidt, Zur Datierung des ’kleinen’ Bar-
gello-Diptychons und der Verkündigungstafel in Cleve-
land [w:] Etudes d’art frangais offerts d Charles Ster-
ling, reunies et publiees pair A. Chätelet et M. Reynaud,
Paris 1975, s. 47—63, tabl. 40. Patrz także Panofsky,
o.c., II, fig. 99 do tekstu I, s. 87; Turner, o.c., s. 18,
fig. 8.,
40 E. Behrens, Die Passionsdarstellungen aus deu-
tschen Kaselkreuzen der Spätgotik, Diss. Münster, 1937,
stroną dłoni ku swojej twarzy (ryc. 20)s9. W tym
przypadku między Marią Magdaleną a grupą Mat-
ki Boskiej, Niewiast i św. Jana nie ma żadnego
związku wewnętrznego, jest tylko związek ze-
wnętrzny polegający na tym, że stoi ona pod krzy-
żem po .stronie grupy osób asystujących Marii. Do
grupy tej należy również jeszcze wyżej umiesz-
czony niż Maria Magdalena Longinus.
Natomiast w scenie Ukrzyżowania Chrystusa
na pretekście ornatu z końca w. XIV (w Moraw-
skiej Galerii Muzeum Sztuk Dekoracyjnych w
Brnie) Matce Boskiej, słaniającej się pod krzy-
żem, towarzyszą dwie postacie: św. Jan, podtrzy-
mujący Ją z lewej strony, i stojąca po stronie
prawej Niewiasta. Nad Marią, kierując wzrok ku
Chrystusowi, góruje Maria Magdalena, która
wzniosła wysoko nad głcwę ostro załamane ręce
o długich, delikatnych palcach. Kompozycję tę
wyróżnia frontalne ujęcie i na osi głównej umie-
szczenie załamującej ręce postaci tak, że wysuwa
się ona na czoło, mimo że jest ukazana na drugim
planie (ryc. 21)40.
Z kolei w scenie wyobrażającej tłumny Pochód
na Kalwarię Mistrza Rajhradzkiego Ołtarza (rów-
nież w Galerii Morawskiego Muzeum w Brnie),
datowanej na lata przed 1420, z lewej strony
wśród osób wychodzących z bramy Jerozolimy na
Golgotę wyodrębnia się grupa idącej Matki Bos-
kiej z podtrzymującym Ją św. Janem. Nad Marią
zwraca uwagę Maria Magdalena załamująca ostro
zwrócone ku górze ręce, ze splecionymi na ze-
wnątrz dłońmi. Bogata narracja wieloosobowej
sceny sprawia, że jedynie większe niż pozostałych
postaci rozmiary Marii i św. Jana nadają trzem
wyróżnionym osobom charakter wtórnego wąt-
ku, zresztą ginącego w toczącej się żywo akcji
(ryc. 22)41. Związek załamującej ręce Marii Ma-
gdaleny z grupą Matki Boskiej, podtrzymywanej
przez św. Jana, jest tu bardziej bezpośredni niż
na pretekście ornatu z Brna, mimo że w Pocho-
dzie na Kalwarię Rajhradzkiego Ołtarza omówio-
ny zespół postaci niemal gubi się w tłumie.
W świetle przykładów z Bargella i z Brna
wydaje się, że spiętrzona grupa środkowa w Oł-
tarzu Mariackim, nawiązuje do tego rodzaju iko-
s. 5, .nr 23; Z. Drobina, Les tresors de la broderie
religieuse en Tchecoslovaquie, Prague 1950, fig. 31 i dl.
barwna; E. Poche ,[w:] Die Parier und der Schöne
Stil... (jprzyip. 20), II, fig. ii tekst na s. 715; tenże,
Umeleckä remesla goticke doby [w:] Dejiny ćeskeho vy-
tvarneho umeni od pocätku do konce stfedoveku, 1/2,
Praha 1984, ,s. 487.
41 J. Pelina, Ceske goticke umeni, 1350—1420, Pra-
ha 1970, s. 241—1243, nr kalt. 338, fig. 93.
72
Spisskä Kapituła, katedra (wg Pamiätky na Slovensku...)
tywem załamanych nad głową rąk, wyodrębnić
można kilka dzieł, w których załamująca ręce po-
stać (wolno ją identyfikować z Marią Magdaleną)
występuje na drugim planie w tle grupy osób
ot. czających bezpośrednio Matkę Boską i jest u-
mtaszczona wyżej niż pozostałe postaci.
Na Ukrzyżowaniu z małego dyptyku w Museo
Nazionale Bargello we Florencji, 1350—1360 (?),
jeśli przyjąć datowanie Gerharda Schmidta, nad
Marią •— będącą w otoczeniu św. Jana Ewangeli-
sty i dwóch Niewiast, z których jedna Ją pod-
trzymuje —• i za Nią Maria Magdalena zwraca
się ku wiszącemu na krzyżu Chrystusowi, uno-
sząc wysoko załamane ręce zwrócone zewnętrzną
89 G. Schmidt, Zur Datierung des ’kleinen’ Bar-
gello-Diptychons und der Verkündigungstafel in Cleve-
land [w:] Etudes d’art frangais offerts d Charles Ster-
ling, reunies et publiees pair A. Chätelet et M. Reynaud,
Paris 1975, s. 47—63, tabl. 40. Patrz także Panofsky,
o.c., II, fig. 99 do tekstu I, s. 87; Turner, o.c., s. 18,
fig. 8.,
40 E. Behrens, Die Passionsdarstellungen aus deu-
tschen Kaselkreuzen der Spätgotik, Diss. Münster, 1937,
stroną dłoni ku swojej twarzy (ryc. 20)s9. W tym
przypadku między Marią Magdaleną a grupą Mat-
ki Boskiej, Niewiast i św. Jana nie ma żadnego
związku wewnętrznego, jest tylko związek ze-
wnętrzny polegający na tym, że stoi ona pod krzy-
żem po .stronie grupy osób asystujących Marii. Do
grupy tej należy również jeszcze wyżej umiesz-
czony niż Maria Magdalena Longinus.
Natomiast w scenie Ukrzyżowania Chrystusa
na pretekście ornatu z końca w. XIV (w Moraw-
skiej Galerii Muzeum Sztuk Dekoracyjnych w
Brnie) Matce Boskiej, słaniającej się pod krzy-
żem, towarzyszą dwie postacie: św. Jan, podtrzy-
mujący Ją z lewej strony, i stojąca po stronie
prawej Niewiasta. Nad Marią, kierując wzrok ku
Chrystusowi, góruje Maria Magdalena, która
wzniosła wysoko nad głcwę ostro załamane ręce
o długich, delikatnych palcach. Kompozycję tę
wyróżnia frontalne ujęcie i na osi głównej umie-
szczenie załamującej ręce postaci tak, że wysuwa
się ona na czoło, mimo że jest ukazana na drugim
planie (ryc. 21)40.
Z kolei w scenie wyobrażającej tłumny Pochód
na Kalwarię Mistrza Rajhradzkiego Ołtarza (rów-
nież w Galerii Morawskiego Muzeum w Brnie),
datowanej na lata przed 1420, z lewej strony
wśród osób wychodzących z bramy Jerozolimy na
Golgotę wyodrębnia się grupa idącej Matki Bos-
kiej z podtrzymującym Ją św. Janem. Nad Marią
zwraca uwagę Maria Magdalena załamująca ostro
zwrócone ku górze ręce, ze splecionymi na ze-
wnątrz dłońmi. Bogata narracja wieloosobowej
sceny sprawia, że jedynie większe niż pozostałych
postaci rozmiary Marii i św. Jana nadają trzem
wyróżnionym osobom charakter wtórnego wąt-
ku, zresztą ginącego w toczącej się żywo akcji
(ryc. 22)41. Związek załamującej ręce Marii Ma-
gdaleny z grupą Matki Boskiej, podtrzymywanej
przez św. Jana, jest tu bardziej bezpośredni niż
na pretekście ornatu z Brna, mimo że w Pocho-
dzie na Kalwarię Rajhradzkiego Ołtarza omówio-
ny zespół postaci niemal gubi się w tłumie.
W świetle przykładów z Bargella i z Brna
wydaje się, że spiętrzona grupa środkowa w Oł-
tarzu Mariackim, nawiązuje do tego rodzaju iko-
s. 5, .nr 23; Z. Drobina, Les tresors de la broderie
religieuse en Tchecoslovaquie, Prague 1950, fig. 31 i dl.
barwna; E. Poche ,[w:] Die Parier und der Schöne
Stil... (jprzyip. 20), II, fig. ii tekst na s. 715; tenże,
Umeleckä remesla goticke doby [w:] Dejiny ćeskeho vy-
tvarneho umeni od pocätku do konce stfedoveku, 1/2,
Praha 1984, ,s. 487.
41 J. Pelina, Ceske goticke umeni, 1350—1420, Pra-
ha 1970, s. 241—1243, nr kalt. 338, fig. 93.
72